| Moretum
Tekst en werkvertaling Iam nox hibernas bis quinque peregerat horas excubitorque diem cantu praedixerat ales, Simylus exigui cultor cum rusticus agri, tristia venturae metuens ieiunia lucis, membra levat vili sensim demissa grabato 5 sollicitaque manu tenebras explorat inertis vestigatque focum, laesus quem denique sensit. parvulus exusto remanebat stipite fumus et cinis obductae celabat lumina prunae. admovet his pronam sumbmissa fronte lucernam 10 et producit acu stuppas umore carentes, excitat et crebris languentem flatibus ignem. tandem concepto, sed vix, fulgore recedit, oppositaque manu lumen defendit ab aura et reserat clausae quae pervidet ostia clavis. 15 fusus erat terra frumenti pauper acervus: hinc sibi depromit, quantum mensura patebat, quae bis in octonas excurrit pondere libras. Inde abit adsistitque molae parvaque tabella, quam fixam paries illos servabat in usus, 20 lumina fida locat. geminos tunc veste lacertos liberat et cinctus villosae tegmine caprae perverrit cauda silices gremiumque molarum. advocat inde manus operi, partitus utrimque: laeva ministerio, dextra est intenta labori. 25 haec rotat adsiduum gyris et concitat orbem (tunsa Ceres silicum rapido decurrit ab ictu), interdum fessae succedit laeva sorori alternatque vices. modo rustica carmina cantat agrestique suum solatur voce laborem, 30 interdum clamat Scybalen. erat unica custos, Afra genus, tota patriam testante figura, torta comam labroque tumens et fusca colore, pectore lata, iacens mammis, compressior alvo, cruribus exilis, spatiosa prodiga planta. 35 continuis rimis calcanea scissa rigebant. hanc vocat atque arsura focis imponere ligna imperat et flamma gelidos adolere liquores. Postquam implevit opus iustum versatile finem, transfert inde manu tusas in cribra farinas 40 et quatit, ac remanent summo purgamina dorso. subsidit sincera foraminibusque liquatur emundata Ceres. levi tum protinus illam componit tabula, tepidas super ingerit undas, contrahit admixtos nunc fontes atque farinas, 45 transversat durata manu liquidoque coacta, interdum grumos spargit sale, iamque subactum levat opus palmisque suum dilatat in orbem et notat impressis aequo discrimine quadris. infert inde foco (Scybale mundaverat aptum 50 ante locum) testisque tegit, super aggerat ignis. dumque suas peragit Vulcanus Vestaque partes, Simylus interea vacua non cessat in hora, verum aliam sibi quaerit opem, neu sola palato sit non grata Ceres, quas iungat comparat escas. 55 non illi suspensa focum carnaria iuxta durati sale terga suis truncique vacabant, traiectus medium sparto sed caseus orbem et vetus adstricti fascis pendebat anethi. ergo aliam molitur opem sibi providus heros. 60 Hortus erat iunctus casulae, quem vimina pauca et calamo rediviva levi munibat harundo, exiguus spatio, variis sed fertilis herbis. nil illi derat quod pauperis exigit usus; interdum locuples a paupere plura petebat. 65 nec sumptus erat ullius sed regula curae: si quando vacuum casula pluviaeve tenebant festave lux, si forte labor cessabat aratri, horti opus illud erat. varias disponere plantas norat et occultae committere semina terrae 70 vicinosque apte circa summittere rivos. hic holus, hic late fundentes bracchia betae fecundusque rumex malvaeque inulaeque virebant, hic siser et nomen capiti debentia porra [hic etiam nocuum capiti gelidumque papaver,] 75 grataque nobilium requies lactuca ciborum, . . . . . . . . . . . . crescitque in acumina radix et gravis in latum dimissa cucurbita ventrem. verum hic non domini (quis enim contractior illo?), sed populi proventus erat, nonisque diebus 80 venalis umero fascis portabat in urbem: inde domum cervice leuis, gravis aere redibat vix umquam urbani comitatus merce macelli. caepa rubens sectique famem domat area porri, quaeque trahunt acri voltus nasturtia morsu, 85 intibaque et Venerem revocans eruca morantem. Tunc quoque tale aliquid meditans intraverat hortum. ac primum, leviter digitis tellure refossa, quattuor educit cum spissis alia fibris; inde comas apii gracilis rutamque rigentem 90 vellit et exiguo coriandra trementia filo. haec ubi collegit, laetum consedit ad ignem et clara famulam poscit mortaria voce. singula tum capitum nodoso cortice nudat et summis spoliat coriis contemptaque passim 95 spargit humi atque abicit. servatum gramine bulbum tinguit aqua lapidisque cavum demittit in orbem. his salis inspargit micas, sale durus adeso caseus adicitur, dictas super ingerit herbas, et laeva vestem saetosa sub inguina fulcit, 100 dextera pistillo primum fragrantia mollit alia, tum pariter mixto terit omnia suco. it manus in gyrum: paulatim singula vires deperdunt proprias, color est e pluribus unus, nec totus viridis, quia lactea frusta repugnant, 105 nec de lacte nitens, quia tot variatur ab herbis. saepe viri naris acer iaculatur apertas spiritus et simo damnat sua prandia voltu, saepe manu summa lacrimantia lumina terget immeritoque furens dicit convicia fumo. 110 Procedebat opus: nec iam salebrosus, ut ante, sed gravior lentos ibat pistillus in orbis. ergo Palladii guttas instillat olivi exiguique super vires infundit aceti atque iterum commiscet opus mixtumque retractat. 115 tum demum digitis mortaria tota duobus circuit inque globum distantia contrahit unum, constet ut effecti species nomenque moreti. Eruit interea Scybale quoque sedula panem, quem laetus recipit manibus, pulsoque timore 120 iam famis inque diem securus Simylus illam, ambit crura ocreis paribus, tectusque galero sub iuga parentis cogit lorata iuvencos, atque agit in segetes et terrae condit aratrum. |