T : tityos - trophonios

tityos (tityus)

Een zoon van Gaia, een geweldige reus, die op het eiland Euboia woonde. Toen Leto door de in Phokis gelegen stad Panopeus naar Delphoi wilde gaan, trachtte hij haar geweld aantedoen. Zeus, dit ziende, trof hem met zijnen bliksem en wierp hem in den Tartaros, of wel Apollo en Artemis doodden hem met hunne pijlen.

In de onderwereld werd hij voor zijne euveldaad zwaar gestraft. Daar lag hij op den grond uitgestrekt over eene oppervlakte van negen morgen lands. Twee gieren knaagden voortdurend aan zijne lever. Zóó werd hij gezien door Odysseus.

tlepolemos (tlepolemus)

Een zoon van Herakles en Astyoche, in lichaamskracht bijna gelijk aan zijnen vader. In Argos sloeg hij met eenen stok naar een zijner dienaars, doch trof bij ongeluk zijnen oom Likymnios zóó hard, dat deze dood nederviel. Hij vluchtte naar Rhodos en stichtte daar eene kolonie. Later behoorde hij onder de vrijers der schoone Helena en trok dientengevolge met negen schepen mede naar Troje op en muntte gedurende het beleg uit door zijne vaardigheid in het lanswerpen. Hij werd echter door Sarpedon gedood.

tmolos (tmolus)

De god van den lydischen berg van dien naam, de gemaal van Pluto (Zie Pluto (2)) en de vader van Tantalos, of volgens anderen de gemaal van Omphale. Hij zou volgens sommigen scheidsrechter geweest zijn in den musischen wedstrijd tusschen Apollo en Pan.

toxeus

(1) Een zoon van Oineus en Althaia. Hij werd door zijnen vader in drift gedood, omdat hij over eene sloot sprong, die deze had laten graven ter beveiliging van de eerste wijnstokken, die hij van Dionysos ten geschenke had gekregen.
(2) Een van de zonen van Thestios, die door Meleagros werd gedood, toen hij met zijnen broeder beproefde aan Atalante den buit te ontnemen, door haar in de Kalydonische jacht behaald.

trambelos (trambelus)

Een zoon van Telamon en Hesione. Hij woonde op Lesbos en veroorzaakte den dood der schoone Apriate, die òf zich zelve in zee stortte, om aan zijne vervolgingen te ontkomen, òf door hem van eene rots geworpen werd, omdat zij hem geene wederliefde wilde bewijzen. Toen Achilleus op Lesbos landde, stond hij de inwoners tegen dezen bij, doch viel door de hand van den griekschen held, die hem evenwel eene eervolle begrafenis gaf.

trinakria / thrinakia

Een eiland door Homeros vermeld, waarin men het tegenwoordige Sicilië meent te herkennen, vooral omdat die naam het als een driehoekig eiland aanduidt. Het was gewijd aan Helios en daar weidden de kudden van den zonnegod, 350 runderen en 350 schapen (die waarschijnlijk de 350 dagen en nachten, waarin het jaar oudtijds verdeeld werd, beteekenen) onder de hoede van zijne dochters Lampetië en Phaëthusa. (Zie Helios.)

triopas

Een koning in Thessalië, die een heilig bosch van Demeter liet omhakken, om zich op de plaats, waar het gestaan had, een paleis te bouwen. De godin strafte hem daarvoor met eenen onverzadelijken honger, of wel zij liet hem door eene slang dooden en plaatste hem als afschrikwekkend voorbeeld met eene slang om zijn lichaam onder de sterren. (Zie Ophiuchos.) -
De meeste legenden echter schrijven de tegen Demeter gepleegde misdaad niet aan Triopas zelven, maar aan zijnen zoon Erysichthon toe. (Zie Demeter.)

triptolemos (triptolemus)

De zoon van Keleos, den koning van Eleusis, en Metaneira, de lieveling van Demeter en de stichter der Eleusinische mysteriën. Hem wordt de uitvinding van den ploeg en de verspreiding van den akkerbouw en der zich daaraan vastknoopende beschaving toegeschreven. -
Toen Demeter op haren zwerftocht over de aarde (Zie Demeter.) in het huis van Keleos gastvrij was opgenomen, wilde zij diens jongsten zoon Demophon onsterfelijk maken door hem, na hem met ambrosia te hebben gezalfd, in den gloed van het haardvuur te houden. Bij dat werk werd zij echter gestoord door de moeder van het kind, die hare pogingen deed mislukken en volgens sommigen zelfs oorzaak werd, dat Demophon in de vlammen viel en daardoor werd verteerd. Tot vergoeding hiervoor kreeg nu Triptolemos van de godin eenen met draken bespannen wagen en graankorrels, opdat hij de weldaad van Demeter overal zou verspreiden. -
In sommige mythen evenwel wordt Triptolemos voor geheel identisch met Demophon gehouden, in andere heet hij niet een zoon van Keleos maar een van de voornaamste burgers van het eleusinische land, terwijl zijn vader den naam van Eleusis zou gedragen hebben. -
Op den tocht, dien hij ondernam om den akkerbouw en den dienst der godin te verspreiden, had hij met veel tegenwerking te kampen. Lynkos, de koning der Skythen, wilde hem dooden, doch werd tot straf daarvoor door Demeter in eenen losch veranderd. Ook Karnabon, de koning der Geten wilde zijn leven belagen en doodde zelfs een zijner draken, maar demeter plaatste hem met dien draak onder de sterren. (Zie Ophiuchos.) Ook Arkas ontving van hem de gave der godin en werd daardoor in staat gesteld zijne onderdanen te leeren het koren te verbouwen. Toen Triptolemos in Eleusis terugkeerde wilde Keleos hem dooden, maar ook hier kwam de godin tusschenbeide. Zij dwong Keleos om de regeering aan Triptolemos aftestaan. Deze noemde het land Eleusis naar zijnen vader en stelde ter eere van de godin de Thesmophoriën in. -
Somtijds wordt Triptolemos met Aiakos, Minos en Rhadamanthys genoemd als rechter in de onderwereld. Op verscheidene plaatsen had hij altaren, te Eleusis zelfs eenen tempel. Meestal wordt hij voorgesteld als een jeugdige heros staande op zijnen met draken bespannen wagen, soms met eenen reishoed (petasos) op zijn hoofd en met eenen scepter en aren in de hand. -

Bij de Romeinen is uit dezen Triptolemosdienst de dienst ontstaan van Bonus Eventus. Waarschijnlijk zijn de hem betreffende mythen met den dienst van Dionysos en Demeter door de in beneden-Italië wonende Grieken naar Rome overgebracht. Ook Bonus Eventus wordt voorgesteld als een jeugdige heros op eenen wagen met gevleugelde draken. In de rechterhand houdt hij eene offerschaal, in de linker papavers en aren. Soms leunt hij tegen een altaar met eenen hoorn des overvloeds in de hand. (Zie Bonus Eventus.)

tritogeneia (tritogenia)

Een bijnaam van Pallas Athena, dien zij droeg, omdat zij volgens sommige legenden nabij het meer Triton geboren was. Zie Athena.

triton

De zoon van Poseidon en Amphitrite, die met hen hun schitterend paleis te Aigai bewoont. Zoo althans verhalen de oudere dichters. Latere legenden laten hem de kust van Libyë bewonen. Men dacht zich zijne gestalte met een menschelijk bovenlijf, terwijl van onderen, van den buik af, zijn lichaam in eene in tweeën gespleten vischstaart uitliep. Langzamerhand ontstond het geloof aan een geheel geslacht van dergelijke Tritonen, plaagzieke, overmoedige bewoners der zee, evenals de Satyrs, de Panisken en de Kentauren op het vaste land waren. -

Disney´s Triton (Uit: De kleine zeemeermin)

Het meest gewone attribuut van Triton en van alle Tritonen is eene gedraaide trompet, uit schelpen vervaardigd, met welke zij allerlei toonen kunnen voortbrengen. Zoo bewees Triton goede diensten aan zijnen vader in de Gigantomachie, daar hij den Giganten door de geweldige toonen zijner trompet schrik en vrees aanjoeg. Op andere oogenblikken echter wist hij aan zijn instrument zóó liefelijke toonen te ontlokken, dat de onstuimige zee er door tot bedaren werd gebracht. -

Bernini´s Triton-fontein

Ook dacht men zich de Tritonen dikwijls als daimonen, die meer bepaaldelijk in betrekking stonden tot de middellandsche zee. Dan werden zij echter als wezens van minderen rang beschouwd en ook hunne gedaante werd als geheel monsterachtig beschreven; men gaf hun dan groen hoofdhaar, den neus van eenen mensch, blauwe oogen, eenen breeden mond met tanden als van een groot dier, klauwen in de plaats van nagels, fijne, harde schubben over het geheele lichaam, kieuwen onder de ooren en eene staart als die van eenen dolphijn. Dikwijls gebruikten de Nereïden hen als paarden, soms om haren wagen te trekken, soms om op hen te rijden. De Tritonen bevonden zich steeds in den stoet, die het gevolg van Poseidon uitmaakte. De nevensgaande afbeelding stelt eenen Triton voor met gade en kinderen.

tritopatores

Zeer oude godheden, die te Athene vereerd werden. Zij waren godheden der winden, maar tevens levenwekkende en bezielende godheden, die den echt bevorderen en den kinderzegen schenken. Hunne namen worden zeer verschillend opgegeven.

trivia

Een bijnaam van Diana, vooral wanneer zij geheel geïdentificeerd werd met de grieksche Artemis, of gelijkgesteld en verward werd met Hekate. De naam duidt haar aan als eene godin, die op driesprongen hare tempels en altaren had. Eene andere verklaring evenwel meent, dat die naam doelt op hare driedubbele natuur als godin des hemels, der aarde en der onderwereld. Zie Hekate.

troïlos (troïlus)

Een zoon van Priamos en Hekabe, of wel uit eene vroegere verbintenis van Apollo met Hekabe gesproten. Hij muntte uit door zijne dapperheid en waagde het, niettegenstaande zijne jeugd, met Achilleus te strijden. Volgens sommige legenden slaagde hij er zelfs in den griekschen held te wonden, doch eindelijk moest hij voor diens overmacht bezwijken. -
De inhoud van Shakspear´s Troïlus and Cressida berust op een verhaal van lateren oorsprong.

trophonios (trophonius)

Een zoon van Erginos, den koning der Minyërs. Met zijnen broeder Agamedes bouwde hij eene schatkamer voor den boiotischen koning Hyrieus of voor Augeias, den koning van Elis. Zij bouwden die echter zóó, dat zij door éénen steen wegtenemen daarin konden binnendringen zonder de deuren te openen. Spoedig werden zij evenwel betrapt, en Agamedes verloor daarbij zijn leven. (Zie Agamedes.) Zijn broeder ontsnapte en kreeg later nabij de plaats, waar hij gestorven was, een beroemd orakel. Om dit te ondervragen moest men in een hol afdalen, na zich vooraf door vasten, baden, zalven en verschillende geheimzinnige plechtigheden te hebben voorbereid. Dit orakel lag in de nabijheid der boiotische stad Lebadea. Het schijnt in verband gestaan te hebben met den dienst van Demeter, hoewel eene andere opvatting beweert, dat Trophonios geheel dezelfde is als de onderaardsche Zeus en eerst in den lateren tijd van het godsdienstig leven der Grieken tot den rang van heros is afgedaald. Vooral zieken kwamen dit orakel raadplegen. Des nachts werden zij in het hol nedergelaten met een honigkoek in de handen; daar hadden zij dan allerlei verschrikkingen te verduren. De hierdoor ontstane angst, vereenigd met het voorafgegane vasten en baden, bracht hen in eenen toestand tusschen slapen en waken, waarin zij allerlei openbaringen meenden te vernemen. Onder het volk ging het gerucht, dat wie eenmaal in het hol van Trophonios was neêrgedaald voor zijn gansche leven het lachen had verleerd. Vooral in lateren tijd heeft dit orakel in Griekenland een hoog aanzien genoten.

 

Oracle of Trophonius