S : sterren - syrna

sterren

Onder de sterren zijn er eenige, die voor de grieksche mythologie van belang zijn. In de eerste plaats behooren daartoe de morgen- en avondster. Òf deze beide, òf alle sterren in het algemeen worden zonen genoemd van den Titan Astraios en Eos. -
Oorspronkelijk beschouwde men de morgen- en avondster als verschillende wezens en noemde den eerste Heosphoros en Phosphoros, den laatste Hesperos. Beiden werden door de kunstenaars afgebeeld als schoone jongelingen met fakkels in de handen. -
Onder de overige sterren moet vermeld worden Orion. Dit gesternte deed zich aan de oogen van het aan fantasie zoo rijke grieksche volk voor als een koene, reusachtige jager. Als zijn hond kennen de Homerische gedichten reeds Seirios, de hondsster. Omdat het opkomen van dit sterrebeeld het heetste jaargetijde met zich brengt, waren in verschillende streken van Griekenland verschillende gebruiken in zwang, waardoor men trachtte de verderfelijke werking der hondsdagen afteweren. Ook omtrent andere gesternten, zooals de Pleiaden, de Hyaden en den Beer waren allerlei mythen in omloop, meestal echter eerst in lateren tijd ontstaan. Van den Beer of, zooals de Grieken zeiden, van de Beerin verhaalde men, dat zij de arkadische Nymph Kallisto was (Zie Kallisto.), die door Zeus onder de sterren was opgenomen, nadat zij hem eenen zoon, Arkas, had gebaard, niettegenstaande zij aan Artemis eene gelofte had gedaan van eeuwige kuischheid. Zeus plaatste haar onder de sterren, om haar aan de vervolgingen, òf van Artemis, òf van Hera te onttrekken. Zie evenwel Artemis.

stheino (stheno)

Eene der Gorgonen. Zie aldaar.

stheneboia (stheneboea)

Zoo heette volgens sommigen de gemalin van den lykischen koning Iobates, welke, toen Bellerophon aan hun hof verscheen, hem tot onkuischheid trachtte te verleiden. Gewoonlijk wordt zij Anteia genoemd. Zie Anteia.

sthenelos (sthenelus)

(1) De zoon van Kapaneus en Euadne, een der Epigonen (Zie aldaar.), die ook deelnam aan den trojaanschen oorlog en daarin nieuwen roem behaalde.
(2) De zoon van Perseus en Andromeda, en de vader van Eurystheus, wien de macht gegeven was om Herakles te gelasten zijne zware werken te volbrengen. Zie Herakles.

stilbe

Eene der dochters van den riviergod Peneios, die alle drie door Apollo bemind werden. Zij schonk den god twee zonen Lapithes en Kentauros.

stimula

Eene godin gelijk in beteekenis aan de grieksche Semele, de moeder van Dionysos. Zij werd vooral in een haar geheiligd bosch nabij Ostia vereerd. (Zie Senatusconsultum de Bacchanalibus.) -
Oorspronkelijk was Stimula eene italische godin van een heftig en meêslepend karakter, wier werking zich b.v. in het opwekken van liefde of van eerzucht openbaarde.

strophios (strophius)

De koning van Phokis, die gehuwd was met Anaxibia, de zuster van Agamemnon. Hij was de vader van Pylades, en aan zijn hof werd Orestes opgevoed, toen deze als kind uit Mykenai had moeten verwijderd worden, om de lagen zijner eigen moeder Klytaimnestra te ontgaan.
(2) Een kleinzoon van den vorigen, een zoon van Pylades en Elektra. Zie Orestes.

strymon

Een zoon van Okeanos en Tethys, de god van de rivier van dien naam. Vroeger was de Strymon bevaarbaar, maar Herakles had door de kudden van Geryon er doorheen te voeren (Zie Herakles.) voor het vervolg dien weg voor schepen ontoegankelijk gemaakt.

stygios (stygius)

Een bijnaam van Hades, dien hij droeg naar de in de onderwereld stroomende rivier de Styx.

stymphalia

Een bijnaam van Artemis, dien zij droeg naar de stad Stymphalos in Arkadië, waar zij eenen tempel had. Daar stond een houten beeld der godin, dat zeer zwaar verguld was. Ook werden in dien tempel de beelden der Stymphaliden (Zie het volgend artikel.) aangetroffen.

stymphalides

Volgens sommige legenden dochters van Stymphalos, den stamheros der stad van dien naam, en Ornis, d.i. "de vogel". Zij weigerden Herakles gastvrij optenemen en werden daarom door hem gedood. -
Doch volgens de gewone sage waren het geweldige roofvogels, die zelfs het leven der menschen belaagden. Zij hadden ijzeren of koperen vleugels met vederen, die zoo scherp en puntig waren als pijlen en die zij ook als pijlen konden afschieten. Zij heetten dochters der Nymph Stymphale. Haar aantal was zóó groot, dat zij het land verwoestten door de zaadvelden met hare vleugels en hare uitwerpselen te bedekken, totdat de inwoners haar op raad van Phineus door een groot gedruisch te maken, verdreven. Meestal wordt het verdrijven der Stymphalische vogels echter toegeschreven aan Herakles, die ze deels doodde, deels verjoeg. (Zie Herakles.) De Argonauten troffen haar later aan op het mythische eiland Aretias en konden zich slechts met moeite van haar bevrijden. (Zie Argonauten.) Een hunner, Oïleus, werd door hare puntige vederen gewond. -
In den tempel van Artemis Stymphalia waren zij afgebeeld als vogels, maar achter den tempel stonden marmeren beelden van jonkvrouwen met vogelpooten, zoodat hier beide sagen naast elkander schijnen in omloop geweest te zijn.

styx

Eene personificatie van een der sombere stroomen der onderwereld. Zij was de dochter van Okeanos en Tethys en gehuwd met den Titan Pallas, den zoon van Kreios, wien zij Zelos (de IJver), Nike (de Overwinning), Kratos (de Kracht) en Bia (het Geweld) baarde. Toen de Titanen trachtten Zeus weder van den troon te stooten, was zij de eerste, die verklaarde hem trouw te willen blijven en hem met hare kinderen te hulp kwam. Daarom liet Zeus hare kinderen altijd bij zich wonen, en de moeder eerde hij door den eed, bij haar gezworen, tot den heiligsten aller eeden te maken. Zij woonde aan den ingang van den Tartaros. -
Als rivier is zij de tiende arm van den Okeanos, die onder de aarde stroomt en daar negenmaal rondom het rijk van Hades loopt. -

Als een der goden bij haar zweren zal, dan haalt Iris, de snelle bodin der goden, water uit de Styx in eene gouden schaal. Giet hij dan de schaal ledig onder het zweren van eenen valschen eed, dan moet hij een jaar lang bewusteloos nederliggen zonder spijs of drank en blijft een groot jaar (acht jaren) uitgesloten van den omgang der goden. -
De Styx heette ook eene rivier in het noorden van Arkadië. Men geloofde, dat het water daarvan doodelijk was voor menschen en dieren, dat voorwerpen uit glas en krystal vervaardigd er door uitéénsprongen, en hoorn, been, metaal en barnsteen er in vernield werden, en dat het alleen bewaard kon worden in vaten uit paarden- of ezelshoeven vervaardigd.

suada / suadela

De godin der overreding, volkomen overeenkomende met de grieksche Peitho. (Zie aldaar.)

subigus

De god, die door den jonggehuwden man aangeroepen werd, als hij na de bruiloft zijne gade in de echtelijke woning had gevoerd.

summanus

Een bijnaam van Iupiter, die hem aanduidde als den god van de verschijningen des hemels gedurende den nacht. Hij werd als zoodanig vereerd in den Kapitolijnschen tempel, maar ook door een beeld, dat op den geveltop van dien tempel stond. Dat beeld werd door den bliksem getroffen en de kop er van afgeslagen, dien men in den Tiber terugvond. Dit gebeurde ongeveer in den tijd, waarin Pyrrhos de Romeinen beoorlogde (278 v. Chr.). Dientengevolge werd voor Summanus een eigen tempel opgericht in den Circus Maximus, waar men hem jaarlijks op den 30sten Juni een offer bracht. Eigenaardige offerkoeken werden hem dan gewijd. Zij hadden den vorm van een rad, dat waarschijnlijk betrekking had op den wagen, waarmede de god des hemels door het luchtruim rijdt. Vooral bij onweders, die in den nacht opkwamen, pleegde men zijne hulp interoepen. -
Daar hij dus een god van den nacht was, noemde men hem somtijds een god der dieven, en zelfs werd schertsenderwijze van zijnen naam een werkwoord "summanare" gemaakt, dat "stelen" moest beduiden. -
In lateren tijd heeft men hem door een misverstand met Dis Pater of Pluto, den god van den onderwereld geïdentificeerd.

sybaris

Een monster, dat in een hol nabij den Parnassos woonde, en het gansche land in den omtrek verwoestte. Op bevel van het orakel moest een knaap geofferd worden, om het monster te doen verdwijnen. Het lot wees daartoe Alkyoneus aan. Met eenen krans op het hoofd werd hij naar het hol, waarin het ondier huisde, gevoerd, maar, door de schoonheid van Sybaris getroffen [?? Kox ??; zie Eurybates.], nam Eurybates den onheilvollen krans van zijn hoofd, zette dien zelf op, ging in het hol, bestreed het monster en wierp het van de rots in de diepte te pletter. Op de plek, waar het neêrviel, ontsproot eene bron, die Sybaris werd genoemd.

syleus

Een koning in Aulis, die alle vreemdelingen, welke in zijn rijk kwamen, dwong in zijne wijngaarden te arbeiden. Herakles doodde hem en zijne dochter Xenodike. (Zie Herakles.) -
Eene andere dochter van Syleus vatte liefde voor Herakles op, en stierf van smart, omdat zij niet zijne gade konde worden. De held had wederliefde voor haar opgevat, en toen hare uitvaart werd gevierd, kon men hem met moeite weêrhouden om zich op haren brandstapel te storten.

symplegaden

Zie Kyaneïsche rotsen.

syrinx xxxxxxxxxx

Arthur Hacker (1858 - 1919): Syrinx (1892) (nu in Manchester)

De dochter van den riviergod Ladon, die om hare schoonheid door Pan werd vervolgd. Zij smeekte haren vader om redding en werd door hem en hare zusters in riet veranderd. Uit dat riet sneed Pan zich eene herdersfluit, die hij tot aandenken aan haar, die hij bemind had, de syrinx noemde. Zie Pan.

Op dit fresco uit Pompeii speelt Pan (let op de kleine hoorntjes) op de syrinx. Het fresco, waar dit een fragment van is:

syrna

Eene koningsdochter uit Karië. Zij viel eens van het dak, doch werd door de kunst van Podaleirios (Zie aldaar.) in het leven behouden. Uit dankbaarheid schonk zij hem hare hand, en hij bouwde eene stad, die hij naar haren naam noemde.