S : sibyllen - sirius

sibyllen

Waarzeggende vrouwen, die in de meeste godsdiensten der oude wereld worden aangetroffen. Uit klein-Azië zijn zij in de Grieksche mythologie overgenomen en in nauw verband getreden tot den eeredienst van Apollo. Op Samos, op Delos en in Delphoi wist men te verhalen van eene Sibylle met name Herophile, eene priesteres van Apollo Smintheus, die zeer oude hymnen ter eere van den god vervaardigd had en zich eene Nymph van den Ida noemde. Door de Grieken is het geloof aan de voorspellende macht der Sibyllen overgebracht naar Italië. Op den loop der gebeurtenissen in den romeinschen staat heeft het geloof aan de Sibyllen grooten invloed uitgeoefend. Reeds bij de Grieken waren verzamelingen in omloop van de uitspraken der eerste Grieksche Sibylle, in versmaat opgesteld, want deze was door de Muzen zelve opgevoed. Dergelijke verzamelingen werden afgeschreven, en zoo werd er eene door koning Tarquinius Priscus geboekt of ten behoeve van den Romeinschen staat aangekocht. Zij is bekend onder den naam van de Sibyllijnsche boeken. Eene Sibylle uit het campanische Cumae kwam tot den koning en bood hem negen boeken aan, welke voorspellingen bevatten, die het heil van den romeinsche staat betroffen. De koning weigerde ze te koopen wegens den hoogen prijs, die hem gevraagd werd. De Sibylle wierp drie boeken in het vuur en vroeg daarop denzelfden prijs voor de zes overgebleven boeken. Wederom weigerde de koning, wederom wierp de Sibylle drie boeken in het vuur en vroeg nogmaals denzelfden prijs voor de drie boeken, die nu nog over waren. Eindelijk gaf de koning toe en kocht ze. Hij stelde een priestercollege in, dat voor deze heilige boeken zorg dragen moest en ze raadpleegde, wanneer het belang van den staat dit eischte. Bij buitengewone rampen en bij voorvallen, die men als onheilspellende teekenen, van den hemel gezonden, beschouwde, zocht men in die boeken, naar middelen tot verzoening der vertoornde goden. Die middelen bestonden gewoonlijk in het stichten van eenen nieuwen eeredienst of het invoeren van nieuwe gebruiken, eenen reeds bestaanden eeredienst betreffende. Bijna altijd stonden die verzoeningsmiddelen in verband tot de vereering van Apollo. Tot de verspreiding van den dienst van dien god door geheel Italië hebben de Sibyllijnsche boeken veel bijgedragen. -

Michelangelo: De Sibylle van Cumae (Cappella Sistina, Vaticaan)

Die Sibylle van Cumae, van welke deze boeken afkomstig waren was een zeer geheimzinnig wezen. Zij was verwant met de grieksche Sibyllen; ja, zij werd zelfs voor identisch gehouden met die, welke in Erythrai in klein-Azië gewoond had. -
Aan deze waarzegsters werd steeds de eisch gesteld, dat zij in eenen maagdelijken staat moesten blijven. Zij woonden in eenzame holen en grotten, werden door den geest van Apollo in woeste geestverrukking gebracht en gaven dan hare voorspellingen, die de oorzaak waren, dat zij nij het volk in een zeer hoog aanzien stonden. De mythe noemt haar dan ook meestal als de zusters of dochters van den god, of als vrouwen, die zijne liefde hebben genoten. Zoo noemde men soms als de Sibylle van Cumae
Deïphobe. Haar had de god voor de liefde hem bewezen zóóveel levensdagen beloofd als het strand bij hare vaderstad Erythrai zandkorrels telde, onder voorwaarde, dat zij haar vaderland verlaten zou om nimmer terugtekeeren. Ze was daarop naar Cumae gegaan en had, omdat haar bij dat lange leven niet eene voortdurende jeugd beschoren was, zóólang geleefd, dat ze naar den dood verlangde, dien ze eindelijk vond door eenen brief, haar uit medelijden door de inwoners harer vaderstad toegezonden. Of wel zij leefde alleen nog voort als eene stem, die fluisterend door de onderaardsche gangen ruischte, welke zich onder den tempel van Apollo te Cumae bevonden en zich, naar men zeide, tot aan het meer Avernus uitstrekten. -
In dien tempel zat zij, en ze schreef de verschijningen, die de goden haar toezonden, in teekenen en namen op palmbladeren neder. Ze verborg die in haar hol, totdat de wind ze verstrooide en onder de menschen bracht. Of wel, hare voorspellingen werden haar uit de diepte onder de aarde toegezonden, waarmede zij in nauwe betrekking stond en waar zij de gids was van
Aeneas, toen hij naar de onderwereld moest afdalen. Deze Sibylle droeg ook den naam van de Kimmerische Sibylle, omdat, naar men verhaalde, het mythische volk der Kimmeriërs in oude tijden in de holen en gangen onder den Apollotempel te Cumae had gewoond. -
Onder het bestuur van Sulla, die het aantal der priesters aan wie de bewaring en het raadplegen der heilige boeken was toevertrouwd, tot vijftien vermeerderde, verbrandde de Kapitolijnsche tempel en bij dien brand gingen ook de Sibyllijnsche boeken verloren (83 v. Chr.). Naar verschillende streken, maar vooral naar Erythrai in klein-Azië, werden boden gezonden om nieuwe voorspellingen bijééntezoeken, en zoo werd eene nieuwe verzameling tot stand gebracht, waarin vooral de erythraiïsche orakelspreuken een sterk gekleurd oostersch karakter droegen. Keizer Augustus hield eene schifting onder de op deze wijze verzamelde voorschriften en voorspellingen en liet de heilige boeken uit den Kapitolijnschen tempel naar den tempel, dien hij ter eere van Apollo op den Palatijnschen heuvel had laten bouwen, overbrengen. (12 v. Chr.) Zeer lang bleven de voorzeggingen der Sibyllen in eere. Ten tijde van keizer Aurelianus (270 - 275 n. Chr.) werden zij nog algemeen geraadpleegd. Onder keizer Iulianus (361 - 363 n. Chr.) werden zij met groote moeite gered, en eerst toen zij in den tijd, waarin de Gothen en andere barbaarsche stammen Rome op den rand van den ondergang brachten, eene bron werden van bijgeloof en opgewondenheid, gevaarlijk voor den staat, werden zij op last van Stilicho, den voogd der zonen van Theodosius den Groote, verbrand. (Omstreeks 400 n. Chr.) -
Onder de plechtigheden door de Sibyllijnsche boeken in den romeinschen eeredienst ingevoerd, bekleeden de Ludi seculares, de eeuwfeesten, eene voorname plaats. -
Over het geheel hebben de uitspraken dier boeken gestrekt om den oud-italiaanschen eeredienst eerst met grieksche, later met oostersche elementen te vermengen.

sichaeus

De echtgenoot van Dido. De broeder van deze, Pygmalion, doodde hem, om zich van zijne schatten te kunnen meester maken, doch deze werden op eene verborgen plaats bewaard, welke de schim van Sichaeus aan Dido bekend maakte, er tevens het bevel bijvoegende, dat zij haar vaderland ontvluchten moest. Dido trok, aan dit bevel gehoorzaam, naar Afrika en stichtte daar Karthago.

sidero

De tweede gade van Salmoneus, die voor diens dochter Tyro eene wreede stiefmoeder was en door de zonen van deze, Neleus en Pelias, werd gedood.

silenus

Zie Seilenos.

silvanus xxxxxxxxxx

Reeds zijn naam duidt dezen god aan als een god der bosschen. Aan den éénen kant is hij evenals Faunus een goede god, maar soms ook eene spokende daemon, die uit het woud zijn schrikwekkend geschreeuw doet hooren en vooral voor de kraamvrouwen te vreezen is. (Zie Deverra.) Maar tot de bosschen bepaalt zich zijne werkzaamheid niet. Ook de velden en het vee staan onder zijne bescherming en hij weert de wolven af. Maar niet alleen de kudden staan onder zijne hoede; ook hare herders, die hem vereeren. Die vereering van Silvanus berustte op eene soort van gemeenzame betrekking, die er geacht werd tusschen hem en het landvolk, de herders en de jagers, te bestaan. Dat de god der bosschen een god der kudden werd, is natuurlijk, daar de kudden meestal in de bosschen geweid werden. Maar de beteekenis van Silvanus heeft zich over nog wijderen kring uitgebreid. Hij is geworden de god der grenzen en de grenspalen tusschen de verschillende bosschen en akkers stonden onder zijne bewaking. De Romeinsche landmeters (agrimensores) schrijven in de regelen voor het landmeten, die zij opgesteld hebben, de vereering van Silvanus voor uit een driedubbel oogpunt: 1) als domesticus, den bewaker van huis en hof; 2) als agrestis, aan wiens hoede herders en kudden zijn toevertrouwd; 3) als orientalis, d. i. als grensgod in den engeren zin van het woord, wien men op de plaats, die de scheiding tusschen verschillende eigendommen uitmaakte, een eigen bosch wijdde. Toen de Romeinen na eenen slag met de Etruriërs, die getracht hadden koning Tarquinius op den troon te herstellen, er over twistten, wie de overwinning behaald had, liet Silvanus, als grensgod, zijne stem door het woud weêrklinken en schreef de overwinning aan de Romeinen toe. -
Doch de bosschen bleven steeds het eigenlijke terrein, waarop hij te huis behoorde. Vandaar dat men hem dikwijls met
Pan verwisselde en hem evenals dezen met gelijksoortige wezens, Silvanen genoemd, omgaf. Ook in Rome zelf werd hij als boschgod vereerd. Daar waren hem vooral de parken en tuinen der keizers en der rijke Romeinen geheiligd. -
Bij het landvolk genoot hij algemeene vereering, en men bracht hem zeer dikwijls offers, vooral om het gedijen der kudden te bevorderen. Ook slachtte men ter zijner eere zwijnen, de vernielers van de veldvruchten.

Hij werd meestal afgebeeld als een bejaard man met een ruw en boersch uiterlijk. In zijne hand draagt hij als knods eenen pijnboom, dien hij met wortel en al uit den grond heeft gerukt. Soms evenwel wordt hij voorgesteld als een tuinman, ijverig bezig met planten, of zijne zorg bestedende aan het onder zijne bijzondere hoede staande, jonge plantsoen.

 

sinis

Een beruchte roover op den isthmos van Korinthe. Hij had den bijnaam van pityokamptes, d. i. "de pijnboombuiger", omdat hij degenen, die hij beroofd had, aan twee naar elkander toe gebogen pijnboomen bond en deze vervolgens hunnen oorspronkelijken stand deed hernemen, waardoor het lichaam zijner slachtoffers uit elkander gescheurd werd. Theseus overwon hem en deed hem hetzelfde lot ondergaan, dat hij velen had bereid.

sinon

Een jonge Griek, die zich, nadat het gansche grieksche leger schijnbaar van Troje was weggetrokken, liet gevangen nemen en de Trojanen overhaalde om het groote houten paard in de stad te trekken, voorgevende, dat daaraan het behoud der stad verbonden was. Hij was het volgens vele verhalen ook, die in de stilte van den nacht het luik, dat zich daarin bevond, opende en aan de in den buik van het paard verborgen Grieken de gelegenheid verschafte om de niets kwaads vermoedende Trojanen te overvallen.

siproites (siproetes)

Een jongeling uit Kreta, die op de jacht Artemis aanschouwde, terwijl zij zich door een bad verkwikte. Hij werd ten gevolge daarvan door de godin in een meisje veranderd.

sirenen

Zie Seirenen.

sirius

Zie Seirios.