S : seirenes - sergestus

seirenes (sirenes) xxxxx

De Muzen der zee, even verleidelijk als gevaarlijk, een beeld van de spiegelgladde oppervlakte der zee, waaronder zich klippen en zandbanken, dus schipbreuk en dood verbergen. Het meest bekend zijn zij uit de Odysseia van Homeros. Odysseus toch, wetende, dat haar gezang betooverend schoon was, maar dat hem, die er naar luisterde en zich verleiden liet, een wisse dood wachtte, stopte, toen hij met zijn schip de Seirenen naderde, zijnen makkers de ooren dicht met was en liet zich zelven aan den mast vastbinden, zoodat zijn schip ongedeerd haar voorbijvoer, terwijl hij haar gezang hoorde. Ook de Argonauten kwamen gelukkig langs haar eiland, daar Orpheus hun een lied voorzong, dat het gezang der Seirenen in liefelijkheid overtrof. -
Omtrent haar wezen wordt het volgende bericht: als godheden der zee zijn zij alwetend, en haar gezang is zoo schoon en betooverend, dat de schippers hun vaderland en vrouw en kinderen vergeten. Zóó lokken zij hen op haar eiland, waar zij op grazige weiden liefelijke liederen zingen, maar vóór hen is het gansche strand vol beenderen van hare slachtoffers. -
Homeros kent twee Seirenen, maar noemt haar niet. Later gaf men als hare namen op Aglaopheme, d. i. "de Seirene met de schitterende stem" en
Thelxiëpeia, d. i. "de door het gezang betooverende". Later voegde men er nog eene derde, Peisinoë, bij. Andere mythen noemen haar Parthenope, Ligeia en Leukosia. Hare woonplaats dacht men zich gewoonlijk niet ver van de kust van Italië of Sicilië, in den omtrek van Napels, of in dien van Paestum, of ook wel bij kaap Pelorum in de zeeëngte, die Sicilië en Italië scheidt. Maar ook op de kust van Kreta wist men te verhalen van de Seirenen. Daar was de mythe inheemsch van eenen wedstrijd, dien zij gehouden hadden met de Muzen. Toen deze de overwinning behaald hadden, beroofden zij de Seirenen van hare vederen. -
Ook tot de legende van den roof van
Persephone werden zij in betrekking gebracht. Zij waren de speelnooten geweest van deze godin, en, nadat zij geroofd was, hadden zij haar over de gansche aarde gezocht, totdat zij eindelijk, moedeloos geworden door afmatting en verdriet, op de kust van Sicilië en Italië waren gebleven en daar hare liederen zongen. -
Nu eens worden zij dochters genoemd van den riviergod
Acheloös, dan weder van den zeegod Phorkys. -
Somtijds komen zij ook voor als daimonen des doods; dan is haar gezang een graflied. Dikwijls dienden daarom hare beelden tot versiering van graven. -
Ook wordt haar naam dikwijls overdrachtelijk gebruikt, om de gevaren aanteduiden, die de liefde veroorzaakt, zoowel voor mannen als voor vrouwen. Somtijds worden zij het zinnebeeld van het ongeoorloofd genot der liefde. Gewoonlijk worden zij afgebeeld als vogels met vrouwenhoofden. Langzamerhand trad echter het menschelijke in haren lichaamsbouw meer en meer op den voorgrond. -

Die gedaante zouden zij gekregen hebben, omdat zij hare speelnoot Persephone niet te hulp waren gekomen, toen Hades haar medenam naar zijn duister rijk.

seirios (sirius)

De hond, het sterrebeeld, dat aan den hemel dicht bij het sterrebeeld Orion staat. Het was òf de hond van dezen geweldigen jager, òf die van Kephalos òf die van Erigone (Zie Dionysos.), welke door de goden onder de sterren geplaatst was. Als de hondsster in de morgenschemering aan den hemel staat, dan is de tijd der brandende hitte aangebroken, die plant en vee en mensch verschroeit en doet wegkwijnen. Daarom leerde Aristaios, de zoon van Apollo, den Grieken de middelen om de schadelijke gevolgen dier hitte afteweren en stichtte hij eene eeredienst voor Seirios, die vooral op het eiland Keos in hoog aanzien stond. (Zie Aristaios.) Verschillende mythen, zooals die van Aktaion en Linos, die door honden werden verscheurd, doelen op de vernielende kracht der hitte van de hondsdagen, welke men door allerlei godsdienstige gebruiken en plechtigheden trachtte onschadelijk te maken.

selemnos (selemnus)

Een jonge herder in Achaia. Terwijl hij eens bij zijne kudden sliep vond hem de Nymph Argyra, en zijne jeugd en schoonheid bewogen haar hem hare liefde te schenken. Maar zijne bekoorlijkheid was niet altijddurend zooals de hare, en hij bleef niet eeuwig jong evenals zij. Daarom verliet zij hem, toen hij oud werd. Aphrodite zelve trachtte haar hiervan aftehouden, doch te vergeefs. Selemnos verteerde van minnesmart, totdat de godin, met zooveel leed begaan, hem in eene rivier veranderde, waaraan zij de eigenschap gaf, dat allen, die eene ongelukkige liefde koesterden, zoo zij zich daarin baadden, hunne smart vergaten.

selene

Nicolas Poussin (1594 - 1665): Selene en Endymion (ca. 1628; olieverf; 1,2 x 1,7 m.)
Selene en Endymion kunnen elkaar alleen 's nachts ontmoeten. Als de zonnegod Apollo een nieuwe dag begint, nemen zij afscheid van elkaar. Rechts trekt de gevleugelde Nacht het gordijn van duisternis open, dat het paar beschermt.

Ook somtijds Mene genoemd, eene personificatie der maan. De dichters prijzen haar als het stralende oog der nacht, en hare schoone gestalte, haar schitterende glans, hare onophoudelijke zwerftochten aan den hemel werden dikwijls door hen bezongen. Zij was de dochter der Titanen Hyperion en Theia en derhalve de zuster van Helios. Men stelde zich haar voor met eenen stralenkrans om het hoofd, waaruit zij haar zacht licht uitstortte over hemel en aarde. Vooral schittert zij, als zij na het einde van haren zwerftocht, d. i. bij het begin der lente, zich gebaad heeft in de wateren van den Okeanos en dan met hare schitterende paarden als volle maan des avonds aan den hemel opstijgt. Zóó won zij de liefde van Zeus, dien zij Pandia baarde, welke men te Athene bij het begin der lente met feesten eerde. Soms denkt men zich haar als eene snelle jageres, of als eene schoone vrouw te paard gezeten. Pheidias had o. a. twee beelden gemaakt, waarvan het ééne Helios (den zonnegod) voorstelde, die zijn paard besteeg, en het andere Selene, die bezig was aftestijgen. -
Daar zij evenwel het heldere licht van den dag schuwt, zoo wordt haar als karaktertrek schuchterheid toegeschreven. Vandaar ook hare geheime liefde voor
Endymion. De legende, die hierop betrekking heeft, welke vooral in Elis en in Karië verspreid was, maakt dezen tot eenen schoonen koningszoon uit het eerstgenoemde landschap. Zeus had hem eeuwige jeugd geschonken, maar hem tevens in eenen eeuwigen slaap gedompeld, of wel Selene zelve had hem die eeuwige rust verleend, om hem ongemerkt te kunnen kussen. De schoone slaper rust in eene spelonk van het gebergte Latmos in Karië, waar Selene hem iederen nacht bezoekt, om zich in zijne schoonheid te verlustigen. -
Sommige legenden evenwel wisten van een groot aantal kinderen te gewagen, dat Endymion bij Selene zou verwekt hebben. Zij is vooral in lateren tijd zeer dikwijls verward met
Artemis, Hekate en Persephone. De beeldende kunst pleegde haar voortestellen op paarden of op koeien rijdende, of ook wel op een wagen gezeten met eene fakkel in de hand en op het hoofd een halve maan, of minder dikwijls hoornen. Van Artemis onderscheidt zij zich, doordat haar lichaam meer door hare kleeding bedekt is, en door eenen boogvormigen sluier boven haar hoofd. -
De Romeinen noemden de godin der maan
Luna.

semele

Gustave Moreau (1826 - 1898): Juppiter en Semele (détail); meer afbeeldingen van dit schilderij

De dochter van Kadmos, den koning van Thebe, en Harmonia, en dus de zuster van Ino, Agaue en Autonoë en van Polydoros. Zij werd door Zeus bemind en deze verwekte bij haar Dionysos. Yverzucht bewoog Hera, om tot Semele te gaan onder de gedaante van hare voedster Beroë en haar overtehalen om van Zeus te vragen, dat hij haar zou bezoeken in dezelfde gedaante, waarin hij gewoon was tot Hera te komen. Toen Zeus plechtig beloofd had, dat hij het verzoek, dat Semele hem doen zou, niet zou afslaan, kwam hij in volle majesteit op zijnen wagen onder bliksem en donder, en Semele werd door zijnen gloed gedood. Het kind, dat zij eerlang ter wereld zou brengen, werd echter door Zeus gered, die het in zijne heup opnam en daar bewaarde, totdat de tijd zijner geboorte zou gekomen zijn. (Zie Dionysos.) -
Eene andere mythe verhaalt, dat zij ook
Aktaion (Zie aldaar.) bemind heeft, en dat Artemis dezen door zijne eigene honden had laten verscheuren, opdat Semele niet met hem zou huwen. -
Te Brasiai in het landschap Lakonië verhaalde men, dat Kadmos haar, nadat zij Dionysos had ter wereld gebracht, tot straf met haar kind in eene kist gesloten en deze in zee geworpen had. De kist was in Brasiai komen aandrijven. Semele was reeds gestorven en zij werd door de inwoners begraven. Dionysos echter leefde nog en werd bij hen opgenomen en opgevoed. -
Na haren dood werd zij door haren zoon uit de onderwereld naar den Olympos gevoerd onder den naam van
Thyone. (Zie Dionysos.) Te Thebe stond haar beeld en meende men haar graf te kunnen aanwijzen.

semo sancus

Een goddelijk wezen, dat in rang gelijk stond met de Genii, in beteekenis geheelenal overeenkomende met Dius Fidius. (Zie aldaar.) Oorspronkelijk was hij de beschermende en voortbrengende Genius van de velden, die tot Rome behoorden. In zijnen naam ligt die beteekenis opgesloten. Hij werd ook beschouwd als een god, die waakte over den echt. In zijnen oudsten tempel werd het spinrokken van Tanequil, de gade van Tarquinius Priscus, bewaard en ook verscheidene staatsoorkonden, b. v. een verdrag, dat Servius Tullius met de Latijnen had gesloten. In lateren tijd had hij eenen tempel op het eiland in Rome in den Tiber gelegen en ook een heiligdom op den collis Quirinalis. -
In het volksgeloof was of werd hij geheel identisch met
Hercules. (Zie Herakles.) Merkwaardig is de vergissing, die de Christelijke kerkvaders omtrent Semo Sancus begaan hebben. Door het niet begrijpen van sommige opschriften zijner beelden hebben zij ter goeder trouw gemeend, dat te Rome goddelijke eer bewezen werd aan Simon, den toovenaar. -
Ook wordt er melding gemaakt van meerdere Semones. Deze zijn wezens gelijk in beteekenis aan de
Lares, derhalve goden, die in eene vrij nauwe betrekking staan tot de menschen en alshetware eene brug slaan over de kloof, die er tusschen de onsterfelijke goden en de sterfelijke menschen bestaat. Zoowel zij als Semo Sancus waren geheel van sabijnschen oorsprong en hebben in den romeinschen eeredienst eene plaats gekregen, toen de Romeinen en de Sabijnen zich tot één volk vereenigden.

senatusconsultum de bacchanalibus

De feesten, die ter eere van Dionysos of Bakchos onder woest rumoer en groote opgewondenheid gevierd werden (Zie Dionysos.) vonden door de grieksche koloniën ook ingang in Italië en verspreidden zich vandaar naar Rome. In de nabijheid van Rome's havenstad Ostia werd in een bosch, gewijd aan Stimula, die identisch was met Semele, de moeder van Dionysos, een feest gevierd, eerst plechtig en waardig van karakter, later met eenen geheimen eeredienst verbonden, die de dekmantel werd voor zóó groote uitspattingen en zóó verregaande onzedelijkheid, dat daardoor zelfs het bestaan van den romeinschen staat in gevaar werd gebracht. De Senaat kwam dan ook tusschen beide en besloot deze Bacchanalia, die over geheel Italië vertakkingen hadden, uitteroeien. Niet minder dan 7000 personen hadden zich wegens hunne deelneming aan die feesten voor de rechters te verantwoorden. Een groot aantal daarvan werd ter dood gebracht, en in 186 vóór Chr. nam de Senaat een besluit, waarbij alle feesten ter eere van Bacchus door geheel Italië ten strengste verboden werden. Uitgezonderd werden alleen plaatsen, waar de dienst van den god reeds van zeer oude tijden inheemsch was geweest, of waar zeer sterke gemoedsbezwaren de opheffing van dien dienst te moeilijk maakten. Ook daar werden echter zeer beperkende bepalingen in het leven geroepen.

sergestus

Een der makkers van Aeneas, die deelnam aan den wedstrijd in het roeien door dezen ingesteld. Zijn schip bleef op eene klip zitten. Toch eerde Aeneas hem door hem eene slavin tot prijs te geven.