G : gaea - genetrix

gaea

Zie Gaia.

gaia of gê

De Aarde, of godin der aarde. Zij onstond onmiddelijk na den Chaos, die bij den aanvang aller dingen reeds aanwezig was. Dadelijk na hare geboorte zette zij de schepping voort. Vooreerst verwekte zij uit zich zelve Uranos (den hemel), Pontos (de zee) en de hooge gebergten. Daarop huwde zij met haren eerstgeboren zoon Uranos, en werd door hem moeder van de Titanen, zes mannelijke Koios, Kreios, Iapetos, Hyperion, Okeanos en Kronos en zes vrouwelijke, Tethys, Rheia, Themis, Mnemosyne, Phoibe en Theia. Verder de drie Hekatoncheiren (Centimanen): Briareos, Kottos en Arges. Daar Uranos uit wantrouwen elk dezer kinderen terstond na de geboorte opsloot en gevangen hield, zette zij haren zoon Kronos op om zijnen vader te onttroonen. Zij gaf hem daartoe eene sikkel, waarmede hij Uranos op de vreeselijkste wijze verminkte. Door de bloeddroppels, welke uit diens wonden stroomden werd Gaia op nieuw moeder, nu van de Erinnyën en de Giganten. Uit hare verbintenis met haren zoon Pontos sproten de zeegoden Nereus, Thaumas, Phorkys, Keto en Eurybie, terwijl eindelijk Erichthonios (Zie aldaar.) ook tot hare zonen behoorde. - In de leer der kosmogonie en theogonie (d.i. "de schepping der wereld" en "het ontstaan der goden") bekleedt dus Gaia eene zeer voorname plaats. Doch langzamerhand werd zij op den achtergrond gedrongen door andere godheden als Rheia, Hestia, Demeter en Themis, die oorspronkelijk personificatiën waren van afzonderlijke trekken uit haar wezen. - Toch bleef men aan Gaia eene drievoudige beteekenis hebben. Vooreerst is zij als chthonische godin de voortbrengster van alle leven en allen wasdom in de natuur, die met liefderijke zorg voor al hare schepselen waakt en tot hunne voeding de vruchten laat gedijen. Zoo heet het in eenen ouden hymnus van Dodona: "Gaia geeft ons vruchten; noemt daarom Gaia moeder." Hare zorg is echter vooral gewijd aan de jongelingschap, die zij behoedt en bewaakt. (Gaia Kurotrophos.) Het was vooral als zoodanig, dat zij vereering genoot en meermalen door de oude beeldhouwers werd voorgesteld. Doch diezelfde godin, welke heil en zegen verspreidt, die volgens sommige legenden zelfs de moeder was der eerste menschen (autochthonen, d.i. "die uit de aarde zelve zijn voortgekomen") vernietigt ook weder alle leven, dat zij geschapen heeft en trekt het met onverbiddelijke gestrengheid terug in haren schoot. Zoodoende is zij ook eene godin des doods en der onderwereld. Als zoodanig komt zij ook voor in de Ilias, waar zij naast Zeus Horkios, die den meineed straft en Helios, die alles ziet, als getuige wordt aangeroepen van den plechtigen eed, waardoor een verdrag tusschen de Trojanen en de Grieken zal bezegeld worden. Haar werd daarbij als godin der onderwereld een zwart lam geofferd, terwijl men voor Helios als god des hemels een wit lam slachtte. - Ten tweede werd Gaia vereerd als de oudste voorspellende godheid. Als zoodanig had zij het eerst het orakel te Delphoi bezeten, dat zij later aan hare dochter Themis afstond. Daar in Delphoi de ekstatische toestand, waarin de Pythische priesteres orakels gaf, veroorzaakt werd door uit de aarde opstijgende dampen, was het niet meer dan natuurlijk, dat men zich Gaia dacht als de oudste profetes, die daar orakels had gegeven. Ten derde is Gaia ook eene Olympische godheid. Zij zetelt naast Zeus, wien zij in den strijd met de Giganten belangrijke diensten had bewezen. Als zoodanig had zij eenen tempel in Athene en haar eeredienst was daar tot in late tijden met feestelijke spelen verbonden. Behalve dezen tempel waren haar nog heiligdommen gewijd in Sparta, Tegea, Olympia, Delphoi en Patrai. - De godin der aarde, die de Romeinen vereerden droeg den naam van Tellus. (Zie aldaar.)

galanthis / galinthias

De dochter van Proitos in Thebe, eene vriendin van Alkmene. Toen Eileithyia op last van Hera de geboorte van Herakles tegenhield, wist Galanthis door het onware bericht, dat Alkmene reeds eenen knaap ter wereld had gebracht, haar zóó te verschrikken, dat zij haren tegenstand opgaf en het aldus aan Alkmene vergund werd het levenslicht te schenken aan een' zoon, die eenmaal de grootste held der Grieksche mythenwereld worden zou. Galanthis werd door de vertoornde Eileithyia in eene wezel veranderd, door Hekate echter uit medelijden tot hare dienares aangesteld en bij de Thebanen op het jaarlijksche feest van Herakles met offers geëerd.

galateia (galatea)

(1) Eene dochter van Nereus en Doris, die door den Kykloop Polyphemos bemind werd, zonder dat zij hem wederliefde wilde schenken, omdat zij aan Acis, den zoon van Faunus, de voorkeur gaf. Uit minnenijd verpletterde de Kykloop zijnen gelukkigen medeminnaar onder een rotsblok, doch Galateia veranderde hem in eene rivier. (Zie Acis.)
(2) De dochter van Eurytios en de gemalin van Lampros te Phaistos op Kreta. Haar gemaal had haar bevolen, om, zoo het kind, dat zij hem baren zou, eene dochter was, het te dooden. Toen zij nu eene dochter ter wereld had gebracht, voedde zij die op als een knaap onder den naam van Leukippos. Nadat het meisje evenwel volwassen was geworden, kon zij haar bedrog niet langer volhouden en smeekte daarom
Leto, dat deze haar kind in eenen jongeling zou veranderen. De godin verhoorde haar gebed en de inwoners brachten haar ter herinnering daaraan jaarlijks een offer.

galene

Eene personificatie van de stilte der zee, eene der Nereïden.

galeos

Een zoon, dien Apollo had bij Themisto, eene dochter van Zabios, den koning der Hyperboreërs. De Galeoten, waarzeggers en droomuitleggers op Sicilië, droegen naar hem hunnen naam.

galinthias

Zie Galanthis.

galli

Priesters van Rhea Cybele te Rome, wier dienst uit het klein-Aziatische Pessinus in Rome was ingevoerd tijdens den tweeden Punischen oorlog. Onder een woest en opgewonden gezang vierden zij het feest der godin, de Megalensia genaamd. Zij trokken dan door de straten der stad en begingen allerlei ergerlijke buitensporigheden. Aan hun hoofd stond een Archigallus. Het waren allen Phrygiërs, die met den dienst der godin uit Phrygië naar Rome gekomen waren. Een Romein mocht dit priesterambt niet op zich nemen. - In klein-Azië en in Syrië waren ook onder den naam van Galloi priesters bekend, die zich op gruwelijke wijze verminkten, dan het land doortrokken, met woeste dansen en wilde muziek het volk vermaakten, en zich des avonds voor hunne vertooningen schadeloos stelden door wat ze met bedelen verdiend hadden, op de meest liederlijke wijze te verbrassen. Vooral toen de dienst van Rheia in verval kwam, nam het aantal van zulke bedelpriesters toe, bij wie langzamerhand slechts weinige sporen van overeenkomst met de oorspronkelijke priesters der godin, de Korybanten, (Zie aldaar.) werden aangetroffen. Het Romeinsche volk heeft zich lang vrij gehouden van deelneming aan dit priesterschap, totdat in den lateren keizertijd bij het verval van het rijk mannen en vrouwen zich geheelenal overgaven aan de dweepzucht en de walgelijke onzedelijkheid, waarin de plechtigheden der Galli hunnen oorsprong vonden.

ganymedes

Ganymedes, van Correggio

Volgens Homeros een zoon van den trojaanschen koning Tros en Kallirhoë, en dus een broeder van Ilos. Hij bezat zulk eene uitstekende schoonheid, dat Zeus hem door zijnen arend liet rooven of zelf hem in de gedaante van eenen arend van den berg Ida wegvoerde en op den Olympos bracht. Aldaar werd hij de bijzondere gunsteling en de wijnschenker van den hoogsten god. Om den treurenden vader voor zijn verlies te troosten, gaf Zeus hem onder andere geschenken de beroemde paarden, die later in het bezit van Laomedon, eenen kleinzoon van Tros, overgingen. Die paarden werden de aanleiding tot de eerste verwoesting van Troje, welke onder de regeering van Laomedon plaats greep, toen Herakles tegen dezen vorst was opgetrokken. - De roof van Ganymedes heeft aan de beeldende kunstenaars rijke stof voor hunne werken geleverd. - Aan den hemel wordt Ganymedes door het sterrebeeld den Waterman voorgesteld.

gamelia en gamelios

De beschermgodin en de beschermgod van het huwelijk. Vooral worden hiermede Zeus en Hera bedoeld, maar somtijds ook Aphrodite of Artemis. Aphrodite wordt in die hoedanigheid steeds door de Nymphen en de Chariten begeleid.

Zie Gaia.

gelanor

De zoon van Sthenelos, de laatste koning van Argos uit het geslacht van Phoroneus. Hij werd verdreven door Danaos, die uit Egypte kwam. Lang was het volk besluiteloos, voor wien van beiden het partij zou kiezen, doch toen een wolf de kudden van Gelanor aanviel en den stier, die deze verdedigde, overwon, onderwierp het zich aan den vreemden heerscher, meenende daarin een door de goden gezonden teeken te zien. Danaos bouwde daarop eenen tempel ter eere van Apollo Lykaios, (den wolfsgod), daar hij beweerde, dat deze den wolf tot zijnen bijstand gezonden had.

gemini

D. i. "de tweelingen", een bijnaam, die dikwijls gegeven werd aan de Dioskuren. Als zoodanig zijn zij ook aan den sterrenhemel verplaatst en maken een der teekenen van den dierenriem uit.

genethlios (genethlius)

Een bijnaam van Poseidon. Onder dien naam had hij een heiligdom in Sparta. Verder werd zoo de godheid genaamd, die over het geboorteuur van iederen mensch waakte en zijn levenslot bepaalde; eindelijk noemde men genethlische goden de afzonderlijke goden van iederen stam en iedere familie.

genetrix

Een bijnaam van Venus in Rome, dien zij droeg als de stammoeder van het Iulische geslacht, dat zich beroemde door haren zoon Aeneas van haar aftestammen. Wegens die verwantschap hield men haar voor de beschermster van het Romeinsche volk. Haar ter eere werd een tempel gebouwd door C. Iulius Caesar.