P : penates - perse

penates

Huisgoden, die met de Laren bij den huiselijken haard werden vereerd, en wier naam aanduidt, dat zij zorgden voor de dagelijksche levensbehoeften, voor het dagelijksch brood. Hun dienst was zeer nauw verbonden met dien van Vesta, die ook eene godin was van den huiselijken haard. De Penaten kregen hun deel aan de verschillende maaltijden, die door de huisgenooten gemeenschappelijk werden gehouden. Zij werden daardoor als het ware eene personificatie van het gezellig huiselijk leven. -
Maar niet alleen had ieder huis zijne Penaten, iedere latijnsche, ja, waarschijnlijk iedere italiaansche stad vereerde godheden,aan wie hetzelfde karakter en dezelfde eigenschappen werden toegeschreven, omdat de inwoners achtten, dat zij behoorden tot één zelfde groot gezin. De koloniën, die gesticht werden, namen uit hare moederstad met het heilige vuur van Vesta tevens den dienst der Penaten mede. het waren voorvaderlijke goden, patrii dii. De Penaten van den staat werden doorgaans maiores of publici genoemd in tegenoverstelling van die, welke op het huiselijk leven betrekking hadden, die den naam droegen van privati of minores. -
Vooral beroemd waren de Penaten van Lanuvium. Deze toch waren door Aeneas uit Troje medegebracht. Vandaar werden zij door zijnen zoon Ascanius naar Alba longa en later na de verwoesting dier stad naar Rome overgebracht. De Penaten van den Romeinschen staat waren dus dezelfde als die door de Trojanen waren vereerd. -
Nauw verwant waren zij met de Genii en Lares. Zie aldaar.
Zij hadden te Rome eenen tempel op de Velia, die nog bestaat, waar hunne beelden hen als twee zittende, met speren gewapende jongelingen voorstelden. De dienst in dien tempel bleef, hoezeer ook de dienst der Penaten bijna geheelenal met dien der Laren inéénsmolt, langen tijd in hooge eer.

peneios (peneus)

De god van de thessalische rivier van dien naam. Hij verbond zich met de Naiade Kreusa, wier liefde hij op het Pindos-gebergte wist te winnen. Zij schonk hem éénen zoon Hypseus en drie dochters Stilbe, Daphne en Kyrene, welke alle drie door Apollo bemind zijn geworden.

penelope

De dochter van Ikarios, de trouwe gade van Odysseus, den koning van Ithaka. Kort nadat zij hem eenen zoon, Telemachos, geschonken had, moest haar gemaal met het Grieksche leger tegen Troje optrekken. Toen deze lang uitbleef en het gerucht van zijnen dood zich verspreidde, kwamen de voornaamste jongelingen uit Ithaka en de omliggende eilanden tot haar, om naar hare hand te dingen. Op den terugkeer van Odysseus hopende, weigerde zij eene nieuwe verbintenis te sluiten, en om aan den onstuimigen aandrang der minnaars te ontkomen, beweerde zij, dat zij bezig was een lijkkleed te weven voor haren grijzen schoonvader Laërtes en geene keuze kon doen, vóórdat dit voltooid was. Des nachts trok zij echter wat zij des daags had afgewerkt weder uit.

Leandro Bassano (1557-1622) : Penelope (1575-1585) (Musée des Beaux-Arts et d'Archéologie, Rennes)

Door hare dienstmaagden werd evenwel deze list aan de vrijers verraden. Deze drongen nu nog sterker op eene beslissing aan en verteerden ondertusschen de have en het goed van haren gemaal. Toen zij op het punt was om eindelijk te zullen toegeven, keerde Odysseus plotseling terug. Na al de vrijers gedood te hebben, maakte hij zich aan zijne gade bekend en leefde weder met haar in eenen gelukkigen echt. In de oudheid was Penelope het toonbeeld van trouwe huwelijksliefde. -
Latere legenden echter trachtten hare trouw in twijfel te trekken en wisten te verhalen van eenen zoon Pan, die òf door Hermes, òf door al de vrijers gezamenlijk bij haar verwekt zou zijn. Men verhaalde zelfs, dat Odysseus haar na zijnen terugkeer had verstooten, en dat zij van Ithaka naar Sparta en vandaar naar Mantineia getrokkken was, waar men haar graf kon aanwijzen. -
Weder andere mythen daarentegen meldden, dat zij met Odysseus tot aan diens dood had geleefd en nadat hij gestorven was in het huwelijk was getreden met Telegonos, den zoon, dien haar eerste gemaal bij Kirke had verwekt. Sommige legenden eindelijk verplaatsten haar naar de eilanden der zaligen.

John William Waterhouse: Penelope and the Suitors (1912)
(City of Aberdeen Art Gallery and Museums Collection, Aberdeen, Scotland)

penia

Eene personificatie soms van de armoede, soms echter ook van eenen wel armen, maar krachtigen en nijveren middelstand. Zij heet nu eens eene dochter van den overdaad; dan weder wordt zij eene der Erinnyën genoemd. Eene allegorische opvatting der mythologie deed haar op den geboortedag van Aphrodite bij Poros (Zie aldaar.) de moeder worden van Eros. Bij de Romeinen heette de personificatie der armoede Paupertas. (Zie aldaar.)

penthesileia (penthesilea)

Eene dochter van Ares en Otrera, de koningin der Amazonen. Zij zelve kreeg naderhand de teugels van het bewind in handen en kwam koning Priamos van Troje te hulp, kort nadat zijn zoon Hektor, de krachtigste steun der Trojanen, gevallen was. Zij onderscheidde zich door hare groote dapperheid en schoonheid. Weldra echter viel zij onder de handen van Achilleus, die zelf tranen stortte bij haar lijk. Toen de ruwe Thersites (Zie aldaar.) haar lijk wilde honen en mishandelen, werd hij door Achilleus gedood.

Achilles doodt Penthesileia: Detail van een Atheense zwartfigurige aardewerken vaas, circa 530 BC. London, British Museum 1836.2-24.127. © British Museum, Licence Plate 11 UK 1007 184

pentheus xxxx

De zoon van Echion en Agave, die de dochter was van Kadmos. Hij volgde Kadmos op in de heerschappij over Thebe, maar daar hij zich tegen de invoering van den Dionysosdienst in Boiotië verzette, werd hij op den Kithairon door zijne eigene moeder, die hem voor een wild dier aanzag met behulp der overige Mainaden verscheurd. Zie Dionysos en Agave.

perdix

Zoo wordt door sommigen de neef van Daidalos genoemd, die door dezen uit jaloezie werd gedood. Gewoonlijk heet hij Talos. Zie Daidalos.

periboia (periboea)

(1) Eene Naiade in Arkadië. Zij werd door den Arkadischen koning Lelas bemind en schonk hem zulk eene vurige wederliefde, dat zij hare onsterfelijkheid voor hem prijs gaf en met hem in het huwelijk trad.
(2) De dochter van Hipponoös. Daar zij zich had laten verleiden, zond haar vader haar naar Oineus, koning van Kalydon in Aitolië, opdat deze haar als slavin zou verkoopen. Oineus behield haar echter voor zich zelven en werd bij haar de vader van Tydeus.
(3) De gade van koning Polybos van Korinthe, die Oidipus aan zijn hof opnam en opvoedde.
(4) Eene Naiade, die gehuwd was met Ikarios en hem eene dochter Penelope baarde, welke later de gade werd van Odysseus.
(5) Eene dochter van Alkathoös, die met Telamon gehuwd was en bij hem de moeder werd van den grooteren Aias. Door sommigen wordt zij Eriboia genoemd.

perigune

De dochter van den door Theseus gedooden roover Sinis. Zie aldaar.

periklymenos (periclymenus)

(1) Een zoon van Neleus, den koning van Pylos. Hij werd na eenen moeilijken strijd door Herakles overwonnen. Zie Herakles.
(2) Een zoon van Poseidon en Chloris, eene dochter van den Thebaanschen waarzegger Teiresias. Hij muntte onder de Thebanen uit door zijne dapperheid toen de stad door de zeven vorsten belegerd werd. Hij doodde één van hen, Parthenopaios.

perilaos (perilaüs)

(1) Een heros van de bewoners van het eiland Samos, dat naar zijnen broeder Samus genoemd zou zijn. Hij was een zoon van Ankaios, den koning der Leleges en Samia, de dochter van den riviergod Maiandros.
(2) Een zoon van Ikarios en Periboia, die volgens sommige legenden Orestes bij de rechtbank van den Areiopagos van moedermoord zou hebben aangeklaagd.

perimedes

Een der makkers van Odysseus, dien hij op zijnen tocht naar de onderwereld vergezelde.

periphas

(1) Een autochthoon uit Attika, die daar nog vóór Kekrops geregeerd zou hebben. Zijn bestuur was zóó mild en goed, dat de menschen hem nog bij zijn leven als eenen god vereerden. Zeus, hierover vertoornd, wilde hem met zijnen bliksem treffen, doch Apollo wist genade voor Periphas te verwerven, in zooverre, dat hij in eenen adelaar veranderd werd. Zijne gemalin Phene smeekte, dat Zeus ook haar in eenen vogel mocht veranderen, die met den arend in vrede leven kon. Ook hare bede werd verhoord.
(2) Een der Grieken, die aan het hoofd der jongelingschap de burgt van Troje innam in den nacht, waarin de stad in vlammen opging.

periphetes

Een zoon van Hephaistos en Antikleia, kreupel evenals zijn vader, maar desniettemin een berucht roover, die zich vooral geducht maakte door eene groote ijzeren knots, waarmede hij de reizigers, die in zijne handen vielen, doodde. Naar die knots droeg hij den bijnaam van Korynetes, d.i. "de knotsdrager." In de nabijheid van Epidauros werd hij eindelijk gedood door Theseus, die zich voortaan van de knots van Periphetes als wapen bediende.

pero

De schoone dochter van Neleus en Chloris. Door de hulp van zijnen broeder Melampus slaagde Bias er in hare hand te verwerven. Zie Melampus.

perse / perseïs

Eene dochter van Okeanos, de gade van Helios, wien zij verscheidene kinderen baarde, waarvan Aietes, Kirke, Perses en Pasiphaë de voornaamste waren.