P : persephone - perses
persephone xxxxxxxxxx
De koningin der onderwereld, de gade van Hades
of Pluton. Zij wordt ook wel Persephassa
geheeten. De verklaring van beide namen is zeer moeilijk. Men heeft
in den naam van Persephone eene beteekenis meenen te vinden, die haar
aanduidde als de godin, welke verderf en dood aanbracht, maar ook eene
andere, die haar deed kennen als de godin, die alle leven in de natuur,
vooral het plantenleven, doet ontkiemen. In haar wezen vereenigen zich
dus twee geheelenal met elkander strijdige voorstellingen. Aan den éénen
kant is zij als de gade van den somberen god der onderwereld even als
deze onzichtbaar. Zij heet daarom Klymene,
d.i. "degene, van wie men slechts hoort." Als zoodanig is
zij eene duistere macht, die al wat leeft tot zich trekt in den diepen
schoot der aarde, waaruit het ook is te voorschijn gekomen. Men noemde
het graf dan ook de kamer van Persephone. Naast haren gemaal
zetelt zij op den troon der onderwereld en heerscht over het rijk, waarin
geene vreugde kan doordringen. Haar lot is dus een somber en treurig
lot. Dit was vooral de oudere voorstelling, zooals die in de gedichten
van Homeros wordt aangetroffen. -
Maar aan den anderen kant is zij de liefelijke dochter van de algoede,
allen voedende en alom zegen verspreidende godin der moederaarde, van
Demeter. Als zoodanig heet zij - en vooral
in Attika werd zij meestal zóó genoemd - Kora,
d.i. "het meisje," "de jonkvrouw." In die opvatting
wordt zij steeds in de nauwste betrekking gebracht tot hare moeder en
zij is bijna onafscheidelijk met deze verbonden. Persephone is dan de
personificatie van de groeikracht der aarde, die elk jaar het weelderigste
plantenleven doet te voorschijn komen, om het in den herfst weder eene
prooi te laten worden van vernietiging en dood. Zij is ook het symbool
van den zaadkorrel, die, in de aarde begraven, een tijd lang als dood
daarin blijft rusten, om eerlang tot een neiuw en schooner leven te
ontwaken. Aan deze voorstelling knoopten de Grieken het denkbeeld der
onsterfelijkheid, zoodat Persephone of Kora, vooral in de mysteriën,
het symbool werd der onsterfelijkheid. Het was vooral de mythe, die
verhaalde, hoe zij door Hades van de aarde geroofd en door hare moeder
gezocht werd, hoe Zeus, haar vader, besliste,
dat zij een deel van het jaar in de onderwereld bij haren gemaal en
een ander deel op de aarde bij hare moeder zou doorbrengen, waarin het
ontkiemen en vergaan van het plantenleven symbolisch voorgesteld werd.
(Zie Demeter.)

Jan Peter van Baurscheit de Oudere (1669-1728): De ontvoering van
Persephone door Hades
( Terracotta, 40,5 x 43,8 cm; Musées Royaux des Beaux-Arts, Brussel)
Vooral in de Eleusinische mysteriën werd
zij gemeenschappelijk met hare moeder vereerd. (Zie Eleusinia.)
En al moge ook niet alles wat daar werd geleerd en getoond met juistheid
bekend zijn, zeker is dat het denkbeeld van de onsterfelijkheid der
ziel ten grondslag lag aan de plechtigheden met die mysteriën verbonden.
-
In de tijden van het verval van den Grieksche godsdienst, toen allerlei
Grieksche en vreemde godheden met elkander geïdentificeerd en verward
werden, stelde men Persephone geheelenal gelijk met Hekate
en met de Egyptische Isis. Haar eeredienst was overal verspreid,
waar die harer moeder inheemsch was. Behalve in Eleusis werd zij voornamelijk
in een groot deel van den Peloponnesos vereerd en op het eiland Sicilië.
Daar was haar vooral de stad Agrigentum geheiligd. Men offerde haar
als eene onderaardsche godheid zwarte koeien. -
Door het verschillend karakter, dat men aan haar wezen toekende, werd
zij met de meest verschillende godheden in een nauw verband gebracht
en werden haar de meest verschillende namen en attributen toegekend.
Hoewel zij de gade was van Hades en Hekate hare gezellin was in de onderwereld,
werd zij toch in verband gebracht, hetzij door allerlei genealogieën,
hetzij in den eeredienst, met Aphrodite,
met Dionysos en ook met Artemis,
voor zooverre ook deze eene leven en jeugdige kracht schenkende godin
is. Wat de namen betreft, waarmede zij dikwijls aangeduid wordt, nu
eens heet zij Despoina, d.i. "de meesteres",
die naast Hades op den troon zetelt, dan heet zij de vreeselijke,
dan weer de voedende, de vruchten schenkende. Zoo behoort
tot hare attributen zoowel de narcis, de bloem van de goden des doods,
als de papaver, het symbool der vruchtbaarheid en een bundel aren. Verder
wordt zij dikwijls voorgesteld met eenen granaatappel in de hand. Toen
Demeter haar uit de onderwereld terughaalde, gaf Hades haar de pit van
eenen granaatappel te eten en verbond haar daardoor voor altijd aan
zich. (Zie Demeter.) Op de mysteriën heeft de klimopkrans betrekking,
dien zij draagt als de mystische bruid van Dionysos-Iakchos
en eveneens de fakkel, het symbool der Eleusinische mysteriën.
Als koningin der onderwereld wordt zij aangeduid door haren scepter
en haar diadeem.

Voor de beeldende kunst is Persephone niet van
groote beteekenis geweest. De beelden, die bewaard zijn gebleven, of
waarvan beschrijvingen tot ons zijn gekomen, laten zich splitsen in
drie groepen. Zij wordt voorgesteld òf als de maagdelijke en
liefelijke dochter van Demeter òf als de strenge en ernstige
beheerscheres van het schimmenrijk, òf als de mystische bruid
van Iakchos, en dan meestal te samen met dezen.

Bernini: De roof van Persephone
perseptolis
De zoon, dien Telemachos
in zijn huwelijk met Nausikaä (Zie
aldaar.), de schoone dochter van Alkinoös,
den koning der Phaiaken, zou verwekt hebben. Volgens sommigen was deze
een zoon van Telemachos en Polykaste, eene
dochter van Menelaos. Zie Telemachos en
Polykaste.
perses
(1) Een zoon van den Titan Kreios
en de Titane Eurybië. Hij was de gemaal
van Asterië en verwekte bij haar Hekate.
(2) De zoon van Helios en Perse,
de broeder van Aietes en Kirke.
Volgens sommige mythen zou Hekate eene
dochter van dezen Perses zijn geweest. Zij vergiftigde haren vader en
huwde daarop met diens broeder Aietes.
(3) Een zoon van Perseus en Andromeda,
de mythische stamvader der Perzen.
|