P : persephone - perses

persephone xxxxxxxxxx

De koningin der onderwereld, de gade van Hades of Pluton. Zij wordt ook wel Persephassa geheeten. De verklaring van beide namen is zeer moeilijk. Men heeft in den naam van Persephone eene beteekenis meenen te vinden, die haar aanduidde als de godin, welke verderf en dood aanbracht, maar ook eene andere, die haar deed kennen als de godin, die alle leven in de natuur, vooral het plantenleven, doet ontkiemen. In haar wezen vereenigen zich dus twee geheelenal met elkander strijdige voorstellingen. Aan den éénen kant is zij als de gade van den somberen god der onderwereld even als deze onzichtbaar. Zij heet daarom Klymene, d.i. "degene, van wie men slechts hoort." Als zoodanig is zij eene duistere macht, die al wat leeft tot zich trekt in den diepen schoot der aarde, waaruit het ook is te voorschijn gekomen. Men noemde het graf dan ook de kamer van Persephone. Naast haren gemaal zetelt zij op den troon der onderwereld en heerscht over het rijk, waarin geene vreugde kan doordringen. Haar lot is dus een somber en treurig lot. Dit was vooral de oudere voorstelling, zooals die in de gedichten van Homeros wordt aangetroffen. -
Maar aan den anderen kant is zij de liefelijke dochter van de algoede, allen voedende en alom zegen verspreidende godin der moederaarde, van Demeter. Als zoodanig heet zij - en vooral in Attika werd zij meestal zóó genoemd - Kora, d.i. "het meisje," "de jonkvrouw." In die opvatting wordt zij steeds in de nauwste betrekking gebracht tot hare moeder en zij is bijna onafscheidelijk met deze verbonden. Persephone is dan de personificatie van de groeikracht der aarde, die elk jaar het weelderigste plantenleven doet te voorschijn komen, om het in den herfst weder eene prooi te laten worden van vernietiging en dood. Zij is ook het symbool van den zaadkorrel, die, in de aarde begraven, een tijd lang als dood daarin blijft rusten, om eerlang tot een neiuw en schooner leven te ontwaken. Aan deze voorstelling knoopten de Grieken het denkbeeld der onsterfelijkheid, zoodat Persephone of Kora, vooral in de mysteriën, het symbool werd der onsterfelijkheid. Het was vooral de mythe, die verhaalde, hoe zij door Hades van de aarde geroofd en door hare moeder gezocht werd, hoe Zeus, haar vader, besliste, dat zij een deel van het jaar in de onderwereld bij haren gemaal en een ander deel op de aarde bij hare moeder zou doorbrengen, waarin het ontkiemen en vergaan van het plantenleven symbolisch voorgesteld werd. (Zie Demeter.)

Jan Peter van Baurscheit de Oudere (1669-1728): De ontvoering van Persephone door Hades
( Terracotta, 40,5 x 43,8 cm; Musées Royaux des Beaux-Arts, Brussel)

Vooral in de Eleusinische mysteriën werd zij gemeenschappelijk met hare moeder vereerd. (Zie Eleusinia.) En al moge ook niet alles wat daar werd geleerd en getoond met juistheid bekend zijn, zeker is dat het denkbeeld van de onsterfelijkheid der ziel ten grondslag lag aan de plechtigheden met die mysteriën verbonden. -
In de tijden van het verval van den Grieksche godsdienst, toen allerlei Grieksche en vreemde godheden met elkander geïdentificeerd en verward werden, stelde men Persephone geheelenal gelijk met Hekate en met de Egyptische Isis. Haar eeredienst was overal verspreid, waar die harer moeder inheemsch was. Behalve in Eleusis werd zij voornamelijk in een groot deel van den Peloponnesos vereerd en op het eiland Sicilië. Daar was haar vooral de stad Agrigentum geheiligd. Men offerde haar als eene onderaardsche godheid zwarte koeien. -
Door het verschillend karakter, dat men aan haar wezen toekende, werd zij met de meest verschillende godheden in een nauw verband gebracht en werden haar de meest verschillende namen en attributen toegekend. Hoewel zij de gade was van Hades en Hekate hare gezellin was in de onderwereld, werd zij toch in verband gebracht, hetzij door allerlei genealogieën, hetzij in den eeredienst, met Aphrodite, met Dionysos en ook met Artemis, voor zooverre ook deze eene leven en jeugdige kracht schenkende godin is. Wat de namen betreft, waarmede zij dikwijls aangeduid wordt, nu eens heet zij Despoina, d.i. "de meesteres", die naast Hades op den troon zetelt, dan heet zij de vreeselijke, dan weer de voedende, de vruchten schenkende. Zoo behoort tot hare attributen zoowel de narcis, de bloem van de goden des doods, als de papaver, het symbool der vruchtbaarheid en een bundel aren. Verder wordt zij dikwijls voorgesteld met eenen granaatappel in de hand. Toen Demeter haar uit de onderwereld terughaalde, gaf Hades haar de pit van eenen granaatappel te eten en verbond haar daardoor voor altijd aan zich. (Zie Demeter.) Op de mysteriën heeft de klimopkrans betrekking, dien zij draagt als de mystische bruid van Dionysos-Iakchos en eveneens de fakkel, het symbool der Eleusinische mysteriën. Als koningin der onderwereld wordt zij aangeduid door haren scepter en haar diadeem.

Voor de beeldende kunst is Persephone niet van groote beteekenis geweest. De beelden, die bewaard zijn gebleven, of waarvan beschrijvingen tot ons zijn gekomen, laten zich splitsen in drie groepen. Zij wordt voorgesteld òf als de maagdelijke en liefelijke dochter van Demeter òf als de strenge en ernstige beheerscheres van het schimmenrijk, òf als de mystische bruid van Iakchos, en dan meestal te samen met dezen.

Bernini: De roof van Persephone

perseptolis

De zoon, dien Telemachos in zijn huwelijk met Nausikaä (Zie aldaar.), de schoone dochter van Alkinoös, den koning der Phaiaken, zou verwekt hebben. Volgens sommigen was deze een zoon van Telemachos en Polykaste, eene dochter van Menelaos. Zie Telemachos en Polykaste.

perses

(1) Een zoon van den Titan Kreios en de Titane Eurybië. Hij was de gemaal van Asterië en verwekte bij haar Hekate.
(2) De zoon van Helios en Perse, de broeder van Aietes en Kirke. Volgens sommige mythen zou Hekate eene dochter van dezen Perses zijn geweest. Zij vergiftigde haren vader en huwde daarop met diens broeder Aietes.
(3) Een zoon van Perseus en Andromeda, de mythische stamvader der Perzen.