N : nestor - niobe

nestor

De zoon van Neleus en Chloris. Zijne eerste gade heette Eurydike; na haren dood huwde hij met Anaxibia, de zuster van Agamemnon. Uit beide huwelijken had hij verscheidene kinderen. Onder zijne zonen zijn de beroemdste Antilochos, Thrasymedes en Peisistratos, onder zijne dochters Pisidike en Polykaste. Hij was de eenige der zonen van Neleus, die in den strijd tegen Herakles gespaard bleef, volgens sommigen, omdat hij zich toen niet in Pylos, maar in Gerenië ophield, vanwaar hij den bijnaam kreeg van den "Gerenischen" Nestor. (Zie verder Neleus.) Hij werd dus door erfopvolging koning van Pylos en op dezelfde wijze verkreeg hij de heerschappij over Messenië. In zijne jeugd nam hij deel aan den strijd tusschen de Lapithen en Kentauren, aan de Kalydonische jacht en aan den Argonautentocht. Verder voerde hij nog voorspoedige oorlogen tegen zijne naburen, waardoor hij zijn gebied vergrootte. In den Trojaanschen oorlog werd hij betrokken, doordat zijn zoon Antilochos een dergenen was geweest, die naar de hand van Helena hadden gedongen. Met Odysseus droeg hij er veel toe bij om te bewerken, dat Achilleus en Patroklos met het Grieksche legr medetrokken tegen Troje. Hij zelf trok op, begeleid door zijne beide zonen Antilochos en Thrasymedes, met 90 schepen der Pyliërs. Met raad en daad nam hij een zeer gewichtig aandeel aan den oorlog. Ofschoon hij reeds hoogbejaard was - hij had reeds twee menschengeslachten zien voorbijgaan en leefde met de derden - was hij nog dapper, onvermoeid, vol strijdlust, en een bekwaam paardenmenner. Voor de genietingen van liefde en wijn was hij nog niet ongevoelig geworden. Een gevolg van zijnen hoogen leeftijd was zijne rijpe ervaring en zijne wijsheid. Daarom was hij ook bedreven in al wat het krijgswezen betrof. Hierbij kwam zijne groote welsprekendheid. Van zijne lippen vloeiden de woorden zoeter dan honig. Hij muntte daarom ook boven allen uit in den raad. Van den beginne af trachtte hij, hoewel te vergeefs, als bemiddelaar optetreden in den strijd tusschen Achilleus en Agamemnon; het was ook op zijnen raad, dat er een gezantschap tot Achilleus gezonden werd, om hem tot verzoening te stemmen. Verkeerde Agamemnon in verlegenheid, hij wendde zich steeds tot Nestor. -
Na den val van Troje vertrok hij naar Griekenland met
Diomedes en Menelaos. Over Lesbos kwam hij behouden in Pylos terug en sleet daar te midden der zijnen eenen gelukkigen ouderdom. Hij ontving op de meest gastvrije wijze den jongen Telemachos, toen deze verschillende steden van Griekenland bezocht, om onderzoek te doen naar het lot van zijnen vader.

nikaia (nicaea)

De dochter van den bithynischen riviergod Sangarios, eene schoone Nymph, die zich geheel aan de jacht wijdde, terwijl haar hart ongevoelig bleef voor de liefde. Zij versmaadde dan ook de liefde van der herder Hymnos, en toen hij haar trachtte te naderen, doodde zij hem met eenen pijl. Om haar hiervoor te straffen deed Eros den god Dionysos van liefde voor haar ontbranden. Ook dezen wees zij af, doch de god veranderde het water der bron, waaruit zij gewoon was te drinken, in wijn, en na haar zoo dronken gemaakt te hebben, genoot hij hare liefde. Volgens sommige verhalen doodde zij zich uit schaamte over het gebeurde, terwijl Telete, de vrucht hunner verbintenis, nog bij tijds door den god werd gered. Andere legenden meldden evenwel, dat zij later den god nog meer kinderen baarde.

nike (nice)

De godin der overwinning. De oorspronkelijke beteekenis van Nike is waarschijnlijk de bliksem. Daarom is zij met Zeus onafscheidelijk verbonden. Diens beroemd standbeeld te Olympia droeg eene Nike in de rechterhand. Zij heet eene dochter van den Titan Pallas en de Styx. In den strijd tusschen Zeus en de Titanen kwam zij met hare broeders Zelos (de ijver) en Kratos (de kracht) en hare zuster Bia (het geweld) Zeus te hulp. Daarom genoot zij ook met hem de eer om op den Olympos te wonen en te zetelen naast den beheerscher des hemels. Zij komt echter ook voor in de omgeving van Pallas Athena, ja is als het ware een trek uit het wezen dier godin, die tot eene afzonderlijke persoonlijkheid verheven is. (Zie Athena.) -
Nike is niet alleen de godin van de overwinning in den strijd, maar ook van elke zege in eenen wedstijd behaald, ook van het welslagen eener onderneming met moeite en inspanning ten einde gebracht. Vandaar dat zij bij verschillende gelegenheden werd aangeroepen en haar dikwijls dankoffers werden gebracht. Afzonderlijke tempels en feesten had zij niet veel, daar zij gewoonlijk alleen voorkwam in het gevolg van andere goden. -
Gewoonlijk werd Nike afgebeeld als eene jonge, schoone vrouw met een palmtak in de handen en een lauwerkrans op het hoofd, terwijl wapenen en zegeteekenen haar omringen. Meestal is zij gevleugeld, doch op de Akropolis te Athene stond een kleine tempel van Nike Apteros, d. i. de ongevleugelde godin der overwinning. Zij had daar, zoo zeide men, hare vleugels afgelegd, omdat zij nooit meer uit Athene wilde wijken. Die tempel bestond nog in 1676 en werd toen door de Turken voor kruidmagazijn gebruikt. In 1751 lag hij geheel in puin. Wat er in 1804 nog van over was, is door Lord Elgin medegevoerd naar Engeland. -
Verbetering: Minder juist is hier gezegd, dat Lord Elgin al hetgeen er van den tempel van Nike Apteros te Athene over was met zich zou hebben gevoerd naar Engeland. Integendeel is in het jaar 1835 onder het toezicht van Prof. Ross uit de overgebleven puinhoopen de gansche tempel weder in zijnen oorspronkelijken vorm opgebouwd. De beeldhouwwerken, die vroeger aan de noord- en westzijde waren aangebracht, zijn door Lord Elgin naar Londen medegenomen en thans door afdrukken in terra cotta vervangen. De meeste van die beeldhouwwerken hebben betrekking op den oorlog, dien de Grieken hebben moeten voeren tegen de Perzen. Men verhaalt, dat die tempel gesticht is door Kimon, den zoon van Miltiades, na de overwinning, die hij in 469 v. Chr. bij de rivier de Eurymedon op het leger en de vloot der Perzen had behaald.

Bij de Romeinen werd als godin der overwinning Victoria vereerd. (Zie aldaar.) -
Op de nevensgaande afbeelding [niet afgebeeld; Kox] wordt zij voorgesteld bezig zijnde aan Pallas Athena eenen stier te offeren.

nikephoros (nicephorus) xxxxxx

D. i. "die de overwinning draagt of aanbrengt", een bijnaam
(a) van
Zeus, die een beeld van Nike in de rechterhand droeg.
(b) van
Aphrodite. Onder dezen naam had de Danaïde Hypermnestra haar een beeld gewijd, toen zij was vrijgesproken van de aanklacht, die haar vader tegen haar had ingediend, omdat zij geweigerd had haren gemaal Lynkeus in den bruiloftsnacht op zijn bevel te vermoorden.

nikodamas

Een schoon jongeling, die onder de Pygmaiën woonde en gehuwd was met de schoonste hunner dochteren, Oinoë. Deze verzuimde eens aan Hera een offer te brengen en werd tot straf daarvoor in een kraanvogel veranderd. Deze vogels leefden in voortdurenden strijd met de Pygmaiën en wanneer nu Oinoë door hare liefde voor hare kinderen tot deze gedreven werd, verjoegen de Pygmaiën haar telken male en onder hen ook haar gemaal.

nikostratos (nicostratus)

De zoon van Menelaos en eene zijner slavinnen.

nikothoë (nicothoë)

Volgens sommigen eene der Harpyiën. Zie aldaar.

nilus

Zie Neilos.

niobe

(1) De dochter van Phoroneus, den koning van Argos, en de Nymph Laodike. Zij was de eerste stervelinge, met wie Zeus zich verbond en baarde hem Argos en Pelasgos.
(2) De wegens haar droevig lot bekende gemalin van
Amphion. Zij was de dochter van den koning Tantalos van Phrygië en van Dione of Taygete, eene dochter van Atlas. In den beginne was haar huwelijk hoogst gelukkig. Haar gemaal had zich (Zie Amphion.) met zijnen tweelingbroeder Zethos van de regeering over Thebe meester gemaakt, en zij zette zijnen troon luister bij, daar zij haren gemaal in haar huwelijk zeven zonen en zeven dochters schonk. Ook was Niobe de schoonste vrouw, die ooit eenen troon tot sieraad verstrekte, en niettegenstaande zij aan zoo vele kinderen het aanzijn geschonken had, behield zij nog zulke uitstekende bekoorlijkheden, dat zij, omringd door hare dochters, die haar in schoonheid evenaarden, slechts voor de oudste in die liefelijke groep kon gehouden worden. Even heerlijk groeiden hare zonen op. Te recht vervulde dan ook een gevoel van hoogmoed de borst der ouders, wanneer zij het oog op hun bloeiend kroost sloegen; de goden toch schenen hen en hunne kinderen onder hunne bijzondere bescherming genomen te hebben. Want eene mythe verhaalt, dat Aëdon, de gemalin van Zethos, uit afgunst op het talrijke kroost harer schoonzuster, het besluit nam, een der zonen van Niobe heimelijk om te brengen; zij bereikte echter haar misdadig oogmerk niet, maar doodde bij vergissing haar eigen zoon Itylos, waarop zij door de goden, deels tot straf voor hare boosaardige plannen, deels uit medelijden, in den eeuwig klagenden nachtegaal veranderd werd. (Zie Aëdon.) Zulk eene zware ramp zag Niobe dus weliswaar gelukkig van zich afgewend, maar in de allerzwaarste ongelukken zoude zij zelve naderhand haar geheele huis storten door den overmoed die zich van haar hart meester maakte. Zij beroemde zich namelijk tegenover Leto op het groote getal harer kinderen, en praalde er mede, dat zij meer eer verdiende dan deze godin, die slechts twee kinderen, Apollo en Artemis, ter wereld gebracht had; zij verbood zelfs haar langer te offeren. Verbitterd over zulk eene schennis harer goddelijke hoogheid, riep Leto hare onsterfelijke kinderen op om haar te wreken. Beide waren terstond bereid om den wensch hunner beleedigde moeder te vervullen; op denzelfden dag vielen al de kinderen van Niobe door de nimmer missende pijlen van den god en de godin, terwijl Apollo de zonen en Artemis de dochters nederschoot. -
Negen dagen lang lagen de lijken der ongelukkigen onbegraven in hun bloed, omdat elk, die hen aan den schoot der aarde wilde toevertrouwen, door ontzetting over die verschrikkelijke wraak werd aangegrepen en door Zeus in eenen steen veranderd. Eindelijk werden zij door de goden zelven op den tienden dag begraven; de moeder, de rampzalige van hare kinderen beroofde Niobe, zwierf in onuitsprekelijke smart en woeste wanhoop ver van haar huis en haar land rond, totdat zij op den berg Sipylos, in klein-Azië gelegen, door de medelijdende goden in eenen steen veranderd werd, maar ook na deze herschepping gevoelt zij nog steeds dezelfde namelooze smart, terwijl overvloedige tranen langs de rots afdruppelen. Haar echtgenoot Amphion daarentegen bestormde, door dezelfde wanhoop aangegrepen, met zijnen broeder Zethos verbonden, het heiligdom van Apollo te
Delphoi, maar beiden kwamen aan het altaar des tempels door de pijlen van den onmeêdoogenden god om. Aldus ging het geheele bloeiende geslacht van Amphion, ten gevolge van Niobe's misdadigen overmoed onder. -
Het treurig lot van Niobe is een lievelingsonderwerp geworden, zoowel voor de dichters als voor de beeldende kunstenaars. -

Eene zeer beroemde reeks van beelden, die haar met hare stervende dochters voorstelt, is, hoewel vrij beschadigd, tot op onzen tijd bewaard gebleven; zij bevindt zich te Florence en wordt voor eene navolging van een werk van Praxiteles of Skopas, althans van een meesterstuk van attische beeldhouwkunst, gehouden. Zij werd in 1583 bij het graven in eenen wijngaard nabij Rome gevonden. De nevensgaande afbeelding [niet afgebeeld; Kox; bovenstaande afbeelding is wél van deze beeldengroep uit Florence] stelt een deel van het beeld der moeder voor, zooals zij in die reeks te midden harer stervende kinderen staat.