G : gordias - gyges

gordias / gordios (gordius)

Een koning van Phrygië, die uit een geslacht van armoedige landbouwers gesproten was. Toen hij eens op het veld bezig was met ploegen, zette zich een adelaar op het juk zijner ossen. Een meisje uit Telmissos (eene stad in Lykië), dat in de waarzeggingskunst ervaren was, legde hem dit voorteeken aldus uit, dat hij eerlang de koninklijke waardigheid zou erlangen. Kort daarop, toen de Phrygiërs bij het uitbreken van binnenlandsche onlusten het orakel vroegen, wien ze tot koning moesten kiezen, kregen zij tot antwoord, dat zij den eerste, die hun ontmoette, op een wagen gezeten, met het doel om den tempel van Zeus te bezoeken, op den troon moesten plaatsen. Toen zij terugkeerden, kwam Gordias hun met het doel, dat het orakel genoemd had, te gemoet rijden. Hij werd koning en de stamvader van een nieuw vorstengeslacht. Als koning stichtte hij de stad Gordium en bouwde daar uit dankbaarheid eenen tempel voor Zeus, waarin de beroemde wagen stond met den Gordiaanschen knoop, die door Alexander den Groote werd doorgehakt.

[Alexander Bogomolny's versie van de knoop]

gordys

Een zoon van Triptolemos, die zich in Phrygië nederzette. Naar hem werd een deel van dat landschap Gordyaia genoemd.

gorge

Eene dochter van Oineus en Althaia, eene zuster van Meleagros, de gemalin van Andraimon. Slechts zij en hare zuster Deianeira werden op voorspraak van Dionysos gespaard, toen Artemis hare zusters, omdat zij niet ophielden den dood van Meleagros te betreuren, in vogels veranderde. Zij wordt de moeder genoemd van Tydeus, dien zij uit eene misdadige verbintenis met haar eigen vader Oineus had gebaard. Later huwde zij met Andraimon (Zie aldaar.) en schonk hem eenen zoon, met name Thoas, die de Aitioliërs in den strijd tegen Troje aanvoerde.

gorgo / gorgonen

Homeros spreekt slechts van ééne Gorgo. In de Ilias komt deze voor als een schrikwekkend monster, dat den Hades bewoonde, in de Odysseia daarentegen wordt gezegd, dat haar hoofd staat op de Aigis, het schild van Zeus. De dichter Hesiodos echter kent reeds drie Gorgonen, dochters van Phorkys en Keto. Hare namen zijn Stheino, Euryale en Medusa. Zij wonen in den westelijken Oceaan in de nabijheid van Nyx en de Hesperiden. De latere sage noemde als hare woonplaats Libyë. Zij werden voorgesteld met een gordel van slangen, die sissend hare koppen in de hoogte steken, met drakenschubben op de hoofden, groote vér vooruitstekende tanden, als die van een everzwijn, koperen klauwen en vleugels, zoodat haar aanblik in staat was dengene, die haar aanzag, te doen versteenen. Volgens eene andere sage en in de latere kunst werd Medusa, de eenige van de zusters, welke sterfelijk was, voorgesteld als eene schoone maagd, wier haren door Athena in slangen veranderd waren, toen zij in den tempel dier godin hare liefde schonk aan den god Poseidon. Uit deze verbintenis sproten Chrysaor en Pegasos, die uit haren romp te voorschijn sprongen, toen Perseus haar het hoofd afsloeg.

Athena, Perseus, Gorgo en Pegasos: (afgietsel van)metope van tempel C in Selinus, Sicilië (ca.515 v. Chr.)

Eene derde sage meldde, dat Medusa door Athena zelve in de Gigantomachie werd gedood. Ook was het volgens sommige legenden eerst wegens het door haar tegen Athena gepleegd vergrijp, dat het hoofd van Medusa ieder, die het aanzag, deed versteenen. Daarom had Perseus zooveel moeite haar te naderen. (Zie Perseus.) Naderhand gebruikte deze het afgeslagen hoofd bij zijne verdere heldendaden, totdat hij het aan Athena schonk, die het op haar pantser of op haar schild plaatste. Volgens anderen lag het onder eenen aardheuvel op de markt te Athene begraven. Eene lok van Medusa werd aan Herakles gegeven en deze schonk haar op zijnen tocht tegen Lakedaimon aan Sterope, de dochter van Kepheus, om daarmede de stad Tegea te beschermen. Zij moest, zoo beval hij haar, als de vijanden kwamen aanrukken, die lok driemaal van den muur af naar buiten uitgestrekt houden zonder omtezien, dan zouden de vijanden vluchten. -
Er zijn verschillende pogingen aangewend om de beteekenis van de mythe der Gorgonen te verklaren. Tot nog toe heeft men er echter niet in mogen slagen eene algemeen bevredigende oplossing te vinden. -
De nevensgaande afbeelding [niet afgebeeld; Kox] stelt de beide Gorgonen Stheino en Euryale voor, die de hulp van Poseidon komen inroepen, nadat Perseus hare zuster Medusa heeft gedood.

gorgon

Een vreeselijk monster, een der zonen van Typhon en Echidna. Zie Echidna.

gorgophone

Een bijnaam van Athena, dien zij kreeg òf omdat zij zelve de Gorgo Medusa gedood had, òf omdat zij Perseus geholpen had, toen deze tegen haar optrok, òf omdat zij het hoofd van Medusa op haar schild of op haar pantser droeg.

gorgyra

De moeder van Askalaphos. Zie aldaar.

gouden eeuw

Zie Eeuwen.

graeae

Zie Graien.

gradivus

Een bijnaam van Mars, waarmede hij werd aangeduid als de god, die in den stormpas de legerscharen aanvoert in den strijd. Zoo verscheen hij b. v. in eenen slag, dien de Bruttiërs en Lucaniërs in het jaar 282 vóór Chr. leverden aan de Romeinen. De consul durfde den aanval niet wagen. Toen verscheen plotseling een jongeling, die met een stormladder in de handen door de drommen der vijanden snelde, den muur der vijandelijke legerplaats besteeg en van daar de Romeinen aanspoorde hem te volgen. Bij het gevecht, dat volgde, was het aantal vijanden, dat gewond of gevangen genomen werd, boven alle verwachting groot. Toen men op den volgenden dag zocht naar den dapperen jongeling, die door zijn voorbeeld allen moed had ingeboezemd, kenbaar aan zijnen dubbelen helmbosch, was hij spoorloos verdwenen, en er bleef niets over dan den god te danken voor de hulp door hem bewezen. De tempel, dien Mars had voor de porta Capena te Rome, was aan dezen Mars Gradivus gewijd. Zie verder Mars.

graecus

Zie Graikos.

graiën

De zusters der Gorgonen, en derhalve dochters van Phorkys en Keto. Haar aantal was evenals dat harer zusters drie; ofschoon zij niet zoo schrikwekkend waren als deze, was toch ook haar uiterlijk zeer terugstootend. Zij hadden namelijk een schoon gelaat, blozende wangen, maar reeds van hare geboorte af grijze haren, waaraan zij haren naam ontleenden; want Graiën beteekent "grijze, oude vrouwen." Voorts bezaten zij met haar drieën slechts één oog en éénen tand, waarvan zij zich beurtelings bedienden. Die tand had de grootte van den tand van een wild zwijn. Soms gaf men haar de gedaante van zwanen. Zij alleen kenden den weg, die naar de Gorgonen geleidde, en bewaakten de wapenen, waarmede Medusa gedood kon worden. Hare namen zijn volgens de meest gewone opgaven Deino, Pephredo of Pemphredo en Enyo. Zij woonden aan den westelijken rand der aarde, waar geen straal van zon of maan doordrong en werden door Perseus overwonnen, toen hij optrok om Medusa te dooden. Hij overviel de Graiën in den slaap en beroofde haar van haar oog en haren tand, zoodat zij, om deze terugtebekomen, gedwongen waren hem den weg naar de Gorgonen te wijzen en hem de middelen te verschaffen om Medusa te verslaan.

graikos (graecus)

Een zoon van koning Thessalos, naar wien de Grieken hunnen naam van Graikoi (Graeci) gekregen hebben.

gration

Zie Giganten.

gratiën

Zie Chariten.

gryneios (gryneus)

Een bijnaam van Apollo. Hij wordt zoo genoemd, òf naar eene door hem beminde Amazone, die den naam droeg van Gryne, òf naar de klein-Aziatische stad van dienzelfden naam, waar hij eenen tempel had. Aeneas beroept zich, om zich tegen het verwijt van trouweloosheid, hem door Dido gedaan, te verdedigen op dezen Apollo Gryneus, die hem bevolen had koers te zetten naar Italië.

grijp / grijpvogel / gryps

xxxxx

Etruskische griffioen (ca. 650 v. Chr.) xxxxxgriffioen uit Susa (ca. 500 v. Chr.)

Een fabelachtig dier uit de oudheid; het was zoo groot en sterk als een leeuw; het had vier met klaauwen voorziene pooten, twee vleugels en den krommen snavel van een roofvogel. De wagen van Apollo was met deze monsters bespannen. De grieksche mythe meldt, dat zij in het verre noorden of oosten van Europa, in Skythië, het goud bewaakten, totdat hun de éénoogige Arimaspoi, hunne schatten na eenen heftigen strijd ontrukten. Zeer dikwijls werden zij èn in ouderen èn in lateren tijd door de kunstenaars afgebeeld. Zelfs was dit nog meermalen in de middeleeuwen het geval. Vandaar dat men de grijpvogels zoo dikwijls aantreft op geslachtwapens.

gyges / gyas

(1) Een der honderdarmige reuzen (Hekatoncheiren, Centimani.). Zie Aigaion.
(2) Eene sage van veel lateren tijd verhaalde, dat een Lydiër met name Gyges door eenen ring, dien hij in een hol gevonden had en die de kracht had hem onzichtbaar te maken, zich de regeering over zijn vaderland verwierf.