E : erechtheus - eris
erechtheus / erichthonios (erichthonius)
(1) Dat met deze beide namen dezelfde
persoon bedoeld wordt, lijdt geen twijfel. Minder zeker is het, of de
beide heroën van dien naam, waarvan dan de een bij voorkeur den
naam van Erichthonios en de ander dien van Erechtheus draagt, oorspronkelijk
één geweest zijn en eerst door de latere sage van elkander
zijn gescheiden. Bij Homeros is slechts sprake van éénen
Erechtheus, een zoon der Aarde (een autochthoon), die Pallas
Athena had gevoed en haar eenen tempel gesticht. Gewoonlijk heet
hij echter een zoon van Hephaistos. Zijne
moeder heet Atthis, of wel Hephaistos heeft hem verwekt bij Gaia
(de Aarde). Toen deze namelijk voor Hera
eenen gouden stoel had vervaardigd met verborgen boeien, die haar vasthielden,
zoodra zij er op ging zitten, om haar te straffen, daar zij hem, haren
eigen zoon, wegens zijne leelijkheid uit den hemel had geworpen, had
Zeus hierin zooveel behagen gevonden, dat
hij Hephaistos beloofde, hem te geven wat hij wenschte. Deze vroeg de
hand der schoone en kuische Athena. Hoe vermetel die eisch ook was,
Zeus wilde zijne belofte nakomen, te meer daar Hephaistos zelf het was
geweest, die Zeus had bijgestaan, toen Athena uit zijn hoofd geboren
was. De godin werd dus door haren vader tot Hephaistos gezonden, doch
weigerde zich aan dezen te onderwerpen en hem te huwen. Toen Hephaistos
in den strijd, dien hij daarover met haar voerde, moest onderdoen, bevruchtte
hij de Aarde en bracht zoo Erechtheus voort. Athena nam het kind tot
zich en borg het in een kistje, dat zij aan Pandrosos
de dochter van Kekrops ter bewaring gaf,
met het stellige verbod het te openen. De zusters van Pandrosos echter
Herse en Aglauros
konden hare nieuwsgierigheid niet bedwingen, openden het kistje en vonden
daarin het kind door eene slang omslingerd. Onmiddelijk werden zij door
waanzin bevangen en stortten zich van eene hooge rots (de Akropolis
te Athene). Athena voedde intusschen Erechtheus op. Uit dankbaarheid
stichtte hij, toen hij volwassen was, haar eenen tempel en stelde ter
harer eere de Panathenaiën in. Hij
werd de beheerscher van Athene, nadat hij Amphiktyon
had verdreven. (Zie aldaar.) Hij huwde met de Naiade
Pasithea, die hem Pandion
baarde. Pandion verbond zich met Zeuxippe,
die hem twee zonen schonk Erechtheus en Butes,
en twee dochters Prokne en Philomela.
Deze tweede Erechtheus volgde zijnen vader op als koning, terwijl Butes
met de priesterlijke waardigheid werd bekleed. Uit het huwelijk, dat
hij met Praxithea aanging, sproten vier zonen Kekrops, Pandoros,
Orneos en Metion en vier
dochters Prokris, Kreusa,
Chthonia en Oreithyia. Toen er nu een oorlog uitbrak tusschen
de inwoners van Eleusis, aan wier hoofd Eumolpos
stond, de zoon van Poseidon, en de Atheners,
vernam Erechtheus van het orakel, dat hij de overwinning zou behalen,
zoo hij eene zijner dochters doodde. Deze hadden echter eenen eed gezworen,
dat zij te samen zouden sterven, zoodat, toen Erechtheus de jongste
doodde, de andere zich van het leven beroofden. In het daarop gevolgde
gevecht viel Eumolpos door de hand van Erechtheus, doch deze werd op
verzoek van Poseidon door de bliksems van Zeus gedood. -
Latere schrijvers noemen Erechtheus eenen Aegyptenaar, die, toen er
een hongersnood heerschte, koren naar Athene bracht en uit dankbaarheid
tot koning werd gekozen. Hij voerde er volgens deze berichten de Eleusinische
mysteriën en den dienst van Demeter
in. -
Erechtheus werd te Athene als heros vereerd en had er eenen prachtigen
tempel, op de Akropolis, het Erechtheion, waarvan nog aanzienlijke overblijfselen
zijn bewaard gebleven. Binnen de omheining van dezen tempel stond o.
a. de heilige olijfboom van Pallas Athena. Met de invoering van den
dienst dier godin in Attika en de eerste verspreiding der beschaving
onder zijne bewoners schijnen de legenden betreffende Erechtheus of
Erichthonios ten nauwste samentehangen.

Het Erechtheion
op de Akropolis van Athene (met olijfboom!)
(2) Een andere Erichthonios was een van de stamvaders
van het Trojaansche koningsgeslacht. Hij was de zoon van Dardanos
en Bateia, de dochter van Teukros.
Door zijn huwelijk kwam Dardanos in het bezit der heerschappij. Toen
zijn broeder Ilos kinderloos stierf, trad Erichthonios als erfgenaam
zijns vaders op en huwde met Astyoche, de dochter van den riviergod
Simoïs, die hem eenen zoon baarde, Tros
genaamd. Hij was vermaard om zijnen rijkdom. Vooral zijne drie duizend
merriën, alle door zeldzame schoonheid uitmuntende, maakten hem
zeer beroemd.
eridanos (eridanus)
(1) Eene rivier in de onderwereld.
In die rivier staat Tantalos, tot aan zijne
kin in het water gedompeld, dat hij evenmin bereiken kan als de appelen,
die onmiddelijk boven zijn hoofd hangen. De god dezer rivier had eene
dochter Zeuxippe, welke aan Teleon eenen zoon baarde,
Butes geheeten, die den Argonautentocht
medemaakte. Zie Butes.
(2) De eigenlijke naam van Phaëthon.
De rivier, waarin deze nederviel, toen hij van den zonnewagen stortte,
werd naar den ongelukkigen knaap Eridanos genoemd. Het is de latere
Padus (thans Po). Phaëthon kreeg dezen nieuwen naam
om den glans, dien hij bij zijnen val verspreidde. -
Het beeld van de rivier Eridanos prijkt aan den sterrenhemel in het
zuidelijk halfrond.
erigone
(1) Toen Dionysos
onder de regeering van Pandion in Attika
kwam, werd hij gastvrij opgenomen bij Ikarios,
wien hij tot dank daarvoor den wijnbouw leerde; maar tevens verleidde
hij diens dochter Erigone, die den god eenen zoon baarde, Staphylos
genaamd. (Staphyle beteekent druif.) -
Na haars vaders dood (Zie Dionysos.) zwierf zij overal rond om hem te
zoeken en kreeg van daar den bijnaam van Aletis, d. i. "de
zwervende". Op het vernemen van den moord aan haren vader gepleegd,
hing zij zich op. Dionysos verplaatste haar naar den sterrenhemel, waar
zij nog schittert als het sterrebeeld de Maagd. Omtrent de feesten
ter harer eere te Athene gevierd, zie Aiora.
(2) De dochter van Klytaimnestra en Aigisthos.
Omtrent haar zijn de verhalen zeer uiteenloopend. Zij werd òf
door Orestes tegelijk met hare moeder gedood,
òf Orestes werd hierin verhinderd door Artemis,
die Erigone tot hare priesteres in Attika aanstelde, òf wel zij
hing zich zelve op, toen zij vernam, dat Orestes door de rechtbank van
den Areiopagos was vrijgesproken. Nog een ander verhaal laat
haar de slavin of de gade worden van Orestes, dien zij dan eenen zoon
zou gebaard hebben, Penthilos genaamd.
erikapaios (ericapaeus)
Zie Eros.
erinnyes (erinnyën)

John K. Snyder III
Female Furies card painting (11x17, acrylic)
D. i. "de godinnen van den
vloek," de toornige wraakgodinnen, die alle kwaad, inzonderheid
meineed, schending van het gastrecht en aan bloedverwanten gepleegden
moord straften; bovendien was het hare taak de besluiten van het Noodlot
uittevoeren. -
Zij waren de afgrijselijke dochters van Acheron
en Nyx (de Nacht). Zij vervolgen
niet alleen den levenden misdadiger, maar laten ook zelfs na den dood
niet van hem af, jagen hem door de gansche wereld heen, zuigen hem het
bloed uit en bereiden hem de grootst mogelijke kwellingen. Somtijds
is er sprake van ééne enkele Erinnys, dan weder noemde
men er drie, die zusters waren en Alekto,
Megaira en Tisiphone
heetten, en zelfs werd haar aantal later tot een geheele schare vermenigvuldigd.
In zijn treurspel "de Eumeniden" voerde Aischylos een
koor van vijftig Erinnyën ten tooneele. -
Over het geheel zijn het vooral de tragische dichters geweest, die in
hunne gedichten van deze godheden melding maakten. Zij werden, evenals
de Gorgonen, voorgesteld als afschuwelijke
vrouwen, met schrik inboezemende gelaatstrekken, vlammen schietende
oogen, met slangen op het hoofd in plaats van haren, door slangen omgord,
en in hare klauwen nu eens slangen, dan eens geesels, die uit slangen
gevlochten waren, en dan weder flikkerende fakkels dragende. De giftige
droppelen, die uit hare oogen vielen, verzengden de vruchten der aarde,
wanneer zij daarop nederdruppelden. -
Zoodra zij door hare alwetendheid met eene misdaad in de bovenwereld
bekend worden, heffen zij een onheilspellend gezang aan en verlaten
den donkeren afgrond van den Erebos, waarin
haar somber verblijf gelegen is, om den boosdoener te overvallen, hem
met alle kwellingen der bloedschuld te pijnigen en hem, door de bewustheid
zijner misdaad voortgejaagd, ver van huis en hof in den vreemde rusteloos
te doen omdolen. -
Zij bewonen in de onderwereld een ijzeren paleis, en daar martelen zij
degenen, die wegens hunne misdaden in den Tartaros
komen zonder met de goden verzoend te zijn zóó, dat hunne
jammerkreten door de gansche onderwereld worden gehoord. Te Athene,
waar de plechtigheden haar ter eere, evenals dit bij alle onderaardsche
goden het geval was, met de grootste stilzwijgendheid gevierd werden,
genoten zij bijzondere eer. -

Dali: De Furiën
Doch langzamerhand werd de vreeselijke
voorstelling dier wraakgodinnen verzacht. Het schrikwekkende verdween
en in de plaats van de Erinnyën traden als weldoende godheden de
Eumeniden, de genadigen, de welwillenden.
Dit werden zij, toen Orestes door bemiddeling
van Apollo en Athena
aan hare vervolging ontrukt en van de schuld van moedermoord vrijgesproken
werd. (Zie Orestes.) Het was bij die gelegenheid, dat te Athene de rechtbank
van den Areiopagos werd gesticht, die als het ware de taak om
de misdaad te wreken en de schuld te doen boeten van de Erinnyën
overnam. -
Wat de naam Eumeniden betreft, wellicht werd die reeds aan de Erinnyën
gegeven vóór men tot de zachtere opvatting van haar wezen
kwam, omdat men zich steeds onthield van het uitspreken van onheilspellende
woorden en die door woorden met eene gunstige beteekenis trachtte te
vervangen. -
Eene afzonderlijke godin van den vloek kenden de Grieken ook onder den
naam van Ara. (Zie aldaar.) -
De Romeinen bestempelden deze godinnen met den naam van Furiae
of Dirae.
eriphos
(eriphus)
D. i. "het bokje," een
bijnaam van Dionysos. Zeus
had zijnen zoon aan Ino, de gade van Athamas,
ter opvoeding gegeven en Hera had daarom
Athamas razend gemaakt, zoodat hij zijne gade en hare kinderen wilde
dooden. Om Dionysos te behoeden voor de gevaren, die daaraan verbonden
waren, en om hem te onttrekken aan de vervolgingen van Hera, veranderde
Zeus den knaap in een bokje en liet hem door Hermes
aan de Hyaden te Nysa brengen, waar hij
zijne vorige gedaante terugkreeg en verder door de nymphen verpleegd
en opgevoed werd.
eriphyle
De gade van Amphiaraos.
Zij verried, omgekocht door den halsketting van Harmonia,
de plaats, waar haar echtgenoot zich verborgen had, om zich aan de deelneming
aan den tocht tegen Thebe te onttrekken, daar hij wist, dat hij op dien
tocht zou omkomen. -

Eriphyle laat zich
overhalen door Polyneikes. Roodfigurige oinochoe. Paris, Louvre G442.
Later verried zij voor den mantel
van Harmonia haren zoon Alkmaion, en beloofde
te zullen bewerken, dat hij met de Epigonen in den tweeden oorlog tegen
Thebe zou optrekken. Alkmaion had echter van zijnen vader vóór
diens dood bevel gekregen om wraak te nemen op Eriphyle, wegens het
verraad, dat zij aan haren echtgenoot gepleegd had. Hij had het niet
gewaagd haar te dooden, daar zij zijne moeder was, doch nu vroeg hij
raad bij het Delphische orakel. Dit beval hem den last zijns vaders
te volbrengen en zoo stierf Eriphyle door de hand van haren zoon. (Zie
Amphiaraos en Alkmaion.)
eris
De godin der tweedracht, eene dochter
van Nyx (de Nacht) en de moeder van allerlei
onheilen, als honger, pest, moord, logen, enz. Zij is door nauwe vriendschap
verbonden met Ares, zij wordt zelfs zijne
zuster genoemd, die altijd en overal strijd en twist verspreidt. Zij wordt
door Zeus uitgezonden en haar krijgsgeschreeuw,
even ontzettend als dat van Ares, zet de mannen tot den strijd aan. Zij
vertoeft nog op het slagveld, als de andere goden zich terugtrekken en
ziet met blijde fierheid op al het onheil, dat ze heeft aangericht. Zij
is vooral bekend door den gouden appel, dien zij onder de aan den bruiloftsdisch
van Peleus en Thetis
aangezeten goden wierp, waardoor zij eenen strijd verwekte, die den ondergang
van Troje ten gevolge had. Zie Paris.

|