C : cheiron - circe

cheiron (chiron)

cheiron met iason

(1) Een zoon van Kronos en de Okeanide Philyra, de beroemdste onder de Kentauren, doch niet woest gelijk deze, maar uitmuntende door wijsheid en volgens Homeros de rechtvaardigste onder zijne stamgenooten. Hij bewoonde een hol op het gebergte Pelion in Thessalië en was gehuwd met Chariklo of Naïs, eene dochter van Apollo, die hem eenen zoon Karystos en verscheidene dochters, Okyrrhoë, Melanippe, Endeïs en andere baarde. Volgens de oudste mythe bezat hij evenmin als de overige Kentauren de gestalte, die men hun later toeschreef, toen men beweerde dat de helft van hun lichamen op dat van een paard en de helft op dat van een mensch geleek. Door de hulp van Apollo en Artemis onderwezen, had hij eenen grooten schat van wijsheid verworven en was hij ervaren in de gymnastiek, de jacht, de heelkunde, de kunst der voorspelling en de muziek, waarin hij zelfs eenen wedstrijd met Apollo wagen kon. De wijze en edele, dappere en kunstvaardige Cheiron was daardoor bijzonder geschikt om jonge helden optevoeden en te vormen; waarom hij op den Pelion ook vele van de voornaamste helden der oudheid opkweekte. Zoo vertrouwde hem Apollo zijn eigen zoon Asklepios toe, om dien in de genees- en heelkunde te onderwijzen; verder werd hij de pleegvader van Iason, die als kind in zijn hol verborgen werd, om hem voor de nasporingen van Pelias, die hem dooden wilde, te behoeden, en eindelijk ook de leermeester van den jongen Achilleus, dien hij, na hem met sterkende kruiden en het merg van wilde dieren gevoed te hebben, ook in de artsenijkunde en het snarenspel onderrichtte. Daarenboven worden als zijne leerlingen genoemd: Telamon, Peleus, Theseus, Nestor, Meleager, Odysseus, Machaon, Kastor en Polydeukes, zelfs Aeneas en vele anderen. Daar Peleus zijn kleinzoon was (diens moeder was namelijk de dochter van Cheiron Endeïs), kan het geene verwondering baren, dat hij voor hem bijzondere zorg droeg; hij redde hem eenmaal het leven, toen de andere Kentauren hem wilden dooden, hielp hem de hand der zeenymph Thetis winnen, en schonk hem op zijne bruiloft de ontzaglijk groote esschenhouten speer, die naderhand in het bezit van Achilleus overging. -
De taak, die deze edele, de goden eerende Kentaur op aarde vervulde, was dus hoogst belangrijk. Ook zijn dood was gewichtig, omdat daardoor eene in het rijk der goden ontstane zwarigheid uit den weg geruimd werd.
Zeus had namelijk gezworen, dat de aan den Kaukasus vastgesmede Prometheus niet van zijne eindelooze kwalen zou bevrijd worden, vóór een der onsterfelijken zich bereid verklaarde om in zijne plaats de onderwereld te gaan bewonen. Zulk een plaatsvervanger werd eindelijk in den godenzoon Cheiron gevonden, die wel is waar onsterfelijk was, maar het ongeluk had eene ongeneeslijke wond te ontvangen. Toen namelijk Herakles op zijnen tocht tegen het Erymanthische everzwijn met de Kentauren in strijd geraakte en deze tot Cheiron vluchtten, die zich op het voorgebergte Malea had nedergezet, nadat de Lapithen hem van den Pelion verdreven hadden, werd deze bij ongeluk door een der giftige pijlen van Herakles aan de knie gewond. De daardoor veroorzaakte wonde was ongeneeslijk. Met bezorgdheid droeg Herakles hem zelf op zijne legerstede en verbond hem de knie met de door Cheiron aangewezen kruiden, maar alles was te vergeefs. De pijn, die hij aanhoudend leed, en waaraan, daar hij onsterfelijk was, de dood geen einde kon maken, was zoo hevig, dat hij Zeus door Herakles deed smeeken hem zijne onsterfelijkheid te ontnemen, en hem toetestaan met Prometheus van lot te verwisselen. Zeus verhoorde zijne bede, en zoo werd Prometheus onsterfelijk, terwijl Cheiron door den dood van zijne smarten werd bevrijd. -
Dat Cheiron voor de helft de gedaante had van een paard, voor de helft die van een mensch, schreef men daaraan toe, dat Kronos onder de gedaante van een paard de liefde van Philyra had weten te winnen. -

Peleus brengt Achilles bij Chiron

(2) Een sterrebeeld. Zie Kentauros.

chelidonis

De ongelukkige zuster van Aëdon, die in eene zwaluw veranderd werd. Zie Aëdon en Prokne.

chelone

Eene nymph, de eenige onder de godheden, die bij de bruiloft van Zeus ontbrak, ja zelfs daarmede spotte. Hermes stortte daarom haar aan eene rivier gebouwd huis in den vloed en veranderde haar zelve in eene schildpad, zoodat ze voortaan haar huis op den rug met zich moest dragen.

chimaira (chimaera)

Een fabelachtig monster, gesproten uit Typhon en Echidna, opgevoed door den Lykischen koning Amisodoros; het had volgens Homeros een lichaam, waarvan het voorste gedeelte geleek op eenen leeuw, het middelste op eene geit en het achterste op eenen draak, terwijl het ontzettende vlammen uit zijnen muil losbraakte. Volgens Hesiodos had het drie koppen, namelijk die der genoemde drie dieren. Dit afschuwelijk monster hield zich op in eene rotsspleet van het gebergte Kragos en verwoestte de velden van Lykië, toen Bellerophon derwaarts kwam en van Iobates den gevaarlijken last kreeg, om het te dooden. Dit gelukte hem met hulp van Athena. (Zie Bellerophon.) Volgens den Romeinschen dichter Vergilius hield het later met andere monsters zijn verblijf in de onderwereld.

The Chimaera's Despair (ca. 1892) : schilderij van Alexandre Séon (1855 - 1917)
[afbeelding gevonden bij
Artmagick]

chione

(1) Dochter van Boreas en Orithyia, de moeder van Eumolpos, dien zij Poseidon baarde, maar uit schaamte in zee wierp. (Zie Eumolpos.)
(2) Eene andere Chione werd door
Artemis gedood, omdat zij zich voor schooner dan deze godin hield. Wegens hare buitengemeene schoonheid werd zij èn door Apollo èn door Hermes bemind en baarde hun Philammon en Autolykos.

chloris

(1) De gemalin van Zephyros, de godin der bloemen, de Flora der Romeinen. -
(2) Eene der dochters van
Niobe, die met haren broeder Amyklas alleen overbleef, toen alle kinderen van Niobe door Apollo en Artemis gedood werden; zij werd echter van schrik zoo bleek, dat men den naam van Meliboia, dien zij vroeger gedragen had in Chloris d. i. "de bleeke" veranderde. Eene legende verhaalt, dat zij eens in den wedloop bij de Olympische spelen den prijs heeft gewonnen.

choën

Zie Dionysos.

chrysaor

(1) De zoon van Poseidon en Medusa. Hij ontstond te gelijk met Pegasos uit haar bloed, toen Perseus haar het hoofd had afgeslagen. Bij Kallirrhoë verwekte hij Geryon. (Zie aldaar.)
(2) Chrysaor is ook de bijnaam van verscheidene goden, zooals van
Zeus, Apollo, Artemis en Demeter en beduidt: "met een gouden zwaard".

chryseïs

De dochter van Chryses, eenen priester van Apollo Smintheus in de stad Chryse nabij Troje. Zij heette eigenlijk Astynome. Op eenen strooptocht werd zij door Achilleus buitgemaakt en bij de verdeeling van den buit aan Agamemnon toegekend. Spoedig echter moest deze haar aan haren vader teruggeven, toen Apollo het Grieksche leger door eene pestziekte teisterde en als voorwaarde van verzoening onder anderen de teruggave van het meisje eischte. Zij werd de aanleiding tot den twist tusschen Achilleus en Agamemnon, daar de laatste, toen hij haar moest teruggeven, als vergoeding de aan Achilleus toegewezen Briseïs (Zie aldaar.) uit diens tent liet weghalen.

chryses

(1) De vader van Chryseïs. Toen zijne dochter buit gemaakt was door Achilleus kwam hij in de legerplaats der Grieken en smeekte allen, doch het meest de beide zonen van Atreus, Agamemnon en Menelaos om hem zijn kind voor eenen onmetelijken losprijs terugtegeven. Agamemnon zond hem echter smadelijk met harde woorden uit de legerplaats weg. Toen bad hij tot Apollo, opdat deze hem zou wreken, en de god verhoorde zijn gebed. -
(2) Denzelfden naam droeg ook de zoon van
Agamemnon en Chryseïs, dien zij voor eenen zoon van Apollo uitgaf, daar zij zeide dat Agamemnon haar nooit als zijne vrouw behandeld had. Deze Chryses hielp later zijnen broeder Orestes, diens vriend Pylades en zijne zuster Iphigeneia bij den moord van den koning Thoas.

chrysippos (chrysippus)

De zoon van Pelops en de nymph Axioche of Danaïs, werd wegens zijne schoonheid door Laios bij gelegenheid der Nemeïsche spelen geroofd, doch door Pelops bevrijd. Op aanstoken zijner stiefmoeder Hippodameia werd hij door Atreus en Thyestes gedood. (Zie Pelops.)

chrysomallos (chrysomallus)

De door Poseidon verwekte ram wiens gouden vacht de Argonauten uit Kolchis haalden. (Zie Phrixos.)

chrysothemis

De dochter van Agamemnon en de zuster van Elektra en Orestes.

chthonia

(1) De gemalin van Butes. (Zie aldaar.)
(2) Eene dochter van Kolontas uit Argos, die
Demeter toen zij op hare zwerftochten tot hem kwam niet wilde opnemen. Chthonia trachtte haren vader te vergeefs tot andere gedachten te bewegen. Zij werd hierom, toen Kolontas met zijn gansche huis tot straf in de vlammen omkwam, gespaard en door de godin naar Hermione gebracht. Daar stichtte zij ter eere van Demeter eenen tempel. De godin zelve kreeg ook den naam van Chthonia, en zoo heette ook het feest dat haar ter eere in den zomer werd gevierd.

chthonios (chthonius)

(1) Een bijnaam van verschillende godheden, die met de aarde of de onderwereld in nauwe betrekking stonden. Zoo werd Hades dikwijls Zeus Chthonios genoemd. -
(2) Een van de
Sparten, d. i. van de gewapende mannen, die uit de door Kadmos gezaaide drakentanden te voorschijn kwamen. Chthonios was een der vijf, die overbleef uit den slag, dien zij tegen elkander leverden.

cilix

Zie Kilix.

cimmerii

Zie Kimmerioi.

cinxia

Een bijnaam van Iuno, omdat onder hare bescherming - zij toch was de godin van den echt - de bruidegom den knoop, waarmede de gordel zijner jonge vrouw was toegebonden, losmaakte.

cinyras

Zie Kinyras.

circe

Zie Kirke.