A : agaue - aiaia

agaue of agave

Eene dochter van Kadmos en Harmonia, was gehuwd met Echion wien zij Pentheus baarde. Aan dezen gaf de grijze Kadmos den schepter van Thebe over. Eene der zusters van Agave, Semele genaamd, had de liefde van Zeus genoten en hem Dionysos gebaard, doch nog voor de geboorte van het kind was zij op ellendige wijze omgekomen. (Zie Dionysos.) Agave beweerde na den dood van Semele, dat deze met eenen sterveling eene misdadige verbindtenis had aangeknoopt en ten onrechte er zich op beroemd had, dat Zeus haar beminde. Toen nu later Dionysos, de zoon van Zeus en Semele zijnen zegetocht door alle landen roemrijk volbracht had, ging men evenwel in zijne vaderstad Thebe voort, hem den verschuldigden eerbied te weigeren en zijnen dienst te versmaden. Men verklaarde hem voor eenen bedrieger, en de boosheid van Agave en haren zoon ging eindelijk zoo ver, dat zij besloten den god met zijne tot razernij opgewonden gezellinnen, de Mainaden en Bacchanten, te vermoorden en op zekeren dag naar den berg Kithairon trokken, om de aldaar verzamelde vereerders van den god te overvallen. De toorn van Dionysos spaarde nu zijne vijandige bloedverwanten niet langer; hij maakte het geheele gevolg van Pentheus waanzinnig, zoo dat het in blinde woede den koning voor een everzwijn aanzag, waarop allen te gelijk aanvielen, zelfs zijne eigene moeder niet uitgezonderd, die haren zoon niet meer herkende, maar in de wildste razernij den ongelukkige in stukken scheurde. Dit treurig lot van Pentheus is door Euripides behandeld in zijne tragoedie "de Bacchanten."

Pentheus

agdistis

Een monster, man en vrouw te gelijk, uit Zeus gesproten. Uit zijn mannelijk gedeelte, dat de goden hem ontnamen ontstond een amandelboom. Eene dochter van den riviergod Sangarios nabij de stad Pessinus in Klein-Azië plukte van de vruchten van dien boom, stak ze in haren boezem en werd daardoor zwanger. Zij baarde eenen zoon Attes of Atys genaamd van wonderbare schoonheid, voor wien Agdistis van liefde ontbrandde. Toen Atys, een jongeling geworden zijnde met de dochter van den koning van Pessinus wilde huwen, maakte Agdistis hem razend, zoodat hij zich zelven op gruwelijke wijze verminkte. -
Volgens eene andere legende zou Agdistis ontstaan zijn uit de verbindtenis van Zeus en eene der steenen, die Deukalion en Pyrrha over hun hoofd wierpen, om de wereld weder te bevolken, en waaruit Kybele ontstaan was naar wier bezit Zeus te vergeefs had getracht. Na eene door de goden bewerkte herschepping bleef slechts een vrouwelijk wezen over; uit het mannelijk gedeelte ontsproot een granaatboom, welks vruchten door een ander wonder den bekoorlijken Attes voortbrachten, dien Rhea Kybele zich tot haren dienaar verkoor.

agelaos (agelaüs)

De zoon van Oineus en Althaia, de broeder van Meleagros, vond zijnen dood in den slag, dien de Kalydoniërs en Kureten over den kop en de huid van het Kalydonische zwijn aan elkander leverden. -
Een andere Agelaos was de zoon van Damastor, en een der voornaamste minnaars van Penelope, die lang weêrstand bood aan Odysseus, maar eindelijk evenals de anderen door dezen gedood werd. -
Denzelfden naam droeg de dienaar van Priamos, die Paris ten gevolge van den droom zijner moeder (Zie Aisakos.) op den berg Ida nederlegde, maar hem, toen hij na vijf dagen het kind door eene beerin zag zogen, medenam en zelf opvoedde.

agenor

Een zoon van Poseidon en Libya, de dochter van Epaphos, regeerde over Phoenicië, werd de stamvader van een beroemd geslacht, en was de broeder van Belos. Zijne vrouw Telephassa schonk hem drie zonen Kadmos, den stichter van Thebe, Phoinix en Kilix, en ééne dochter Europa, welke door Zeus, die de gedaante van eenen stier had aangenomen, geschaakt werd. De vader gebood zijnen zonen hunne geroofde zuster op te zoeken, met bevel om niet zonder haar terug te keeren. Daar al hunne nasporingen vruchteloos waren, zetten zij zich in andere landen neder. De gezamentlijke afstammelingen van Agenor heeten Agenoriden. -
Een andere Agenor was de zoon van den Trojaan Antenor en een der dapperste Trojanen, die zelfs, door Apollo aangevuurd, met Achilleus streed en hem trof, evenwel zonder hem te wonden. Toen hij eindelijk op het punt was om overwonnen te worden, nam Apollo zijne gedaante aan, en redde hem daardoor. Hij werd later door Neoptolemos, den zoon van Achilleus, gedood.

aglaia

Eene der drie Chariten (Gratiën), de dochter van Zeus en Eurynome. (Zie Chariten.)

aglauros

Zie Agraulos.

agonalia

Een, naar de legende vermeldt, door koning Numa ingesteld feest, waarop de koning als hoofd van den staat een ram, het hoofd der kudde, offerde. Tijdens de Romeinsche republiek verving hem hierbij de priester, die al de godsdienstige plichten, welke vroeger op den koning rustten, waarnam, de rex sacrorum. Waarschijnlijk werd dit feest ter eere van den god Ianus gevierd.

agoraia of agoraios (agoraea of agoraeus)

Bijnaam dier godheden, onder wier hoede de markt der steden stond, hetzij als plaats van handelsverkeer, hetzij als plaats der volksvergadering.

agraulos / aglauros

Eene dochter van koning Kekrops van Athene, en dus de zuster van Erichthonios, Herse en Pandrosos, offerde zich vrijwillig voor haar vaderland op, toen het orakel verklaard had, dat de langdurige oorlog, waarin Athene gewikkeld was, slechts daardoor eindigen kon, dat iemand vrijwillig voor de stad stierf. Het dankbare vaderland richtte haar eenen tempel op, waarin de achttienjarige atheensche jongelingen tot kampvechters voor het vaderland gewijd werden en zweren moesten, hunne wapenen nooit te zullen onteeren, maar liever naar het voorbeeld dier heldin te zullen sterven. -
De Romeinsche dichter Ovidius verhaalt de lotgevallen van Agraulos anders. Hij beschrijft, hoe Hermes, toen hij eens bij een feest der Atheners te Athene kwam eene vurige liefde opvatte voor Herse. De godin Athena echter, die op Agraulos vertoornd was, boezemde aan deze eene hevige ijverzucht in, zoodat zij Hermes den toegang tot Herse wilde verhinderen. Daarop werd zij door den god in eenen steen veranderd. -
De reden van den toorn van Athena deelt ons eene derde mythe mede. Volgens deze zou Aglauros zich te gelijk met hare zusters in razernij het leven benomen hebben. Zij waagden het namelijk de haar door Athena toevertrouwde mand te openen, waarin de jonge Erichthonios, (Zie aldaar.) lag. Nauwelijks was de mand geopend, of Agraulos en hare zuster Herse (want Pandrosos had geen deel genomen aan het gebeurde) werden waanzinnig en stortten zich van de steile hoogte der Akropolis (de burgt der stad) in de diepte. -
De dochters van Kekrops zijn nauw met de godin Athena verwante wezens en godheden van de vruchtbaarheid des lands. Oorspronkelijk waren zij slechts onderdeelen van het wezen dier godin zelve. Wij lezen van eene Athena Agraulos, en eene Athena Pandrosos. Herse is er bijgevoegd om het bij de Grieken zoo gebruikelijke drietal vol te maken. Agraulos schijnt meer de ruwe, barsche zijde van het karakter van Athena te hebben overgenomen. Althans haar werden zoenoffers gebracht - later liet men dit slaan op haren zelfopofferenden dood, - die in de oudste tijden op sommige plaatsen, b. v. op Kreta menschenoffers waren.

agrionia

Een feest ter eere van Dionysos of Bakchos, dat voornamelijk te Orchomenos in Boiotië en te Argos, maar ook op andere plaatsen van Griekenland door vrouwen en priesters van den god in den nacht gevierd werd. Het kenmerkte zich door zijne woestheid. Bij dit feest werd Dionysos beschouwd als het beeld van het wegsnellende en verdwijnende jaar en daarom voorgesteld als verdwenen of gebannen, ja soms als door de Titanen verscheurd. In de oudste tijden werden hem geregeld bij gelegenheid der Agrionia menschenoffers gebracht.

agrios (agrius)

Broeder van Koning Oineus van Kalydon in Aitolië. Zijne zonen ontrukten aan Oineus de regeering en gaven ze hunnen vader. Na den Trojaanschen oorlog werden echter òf Agrios zelf òf zijne zonen door Diomedes, den kleinzoon van Oineus gedood.

agro (eig. agron)

Zoon van Eumelos en kleinzoon van Merops, leefde met zijne beide zusters Byssa en Meropis op het eiland Kos. Zij vereerden alleen de Aarde en bekommerden zich niet om de andere goden, ja, gaven zelfs luide hare minachting voor Athena, Hermes en Artemis te kennen. Deze begaven zich daarom naar Agro's woning, Hermes als een herder, de godinnen als jonge meisjes gekleed en noodigden het drietal uit aan een offerfeest deel te nemen. Toen echter Meropis Athena met smaadwoorden overlaadde, werden zij en hare zuster, zoowel als Agro, die de godheden gewapenderhand wilde aanvallen, en hun vader in vogels veranderd.

agrotera

Bijnaam van Artemis. (Zie aldaar.)

agyieus

Beschermer der wegen en straten, een bijnaam van Apollo.

aia (aea)

De woonplaats van koning Aietes van Kolchis. (Zie aldaar.)

aiaia (aeaea)

Het eiland, waar de nymph Kirke woonde, (Zie aldaar.) òf in het verre Oosten, òf in het verre Westen gelegen.