A : athos - atropos

athos

Een der meest bekende Giganten, die met de goden krijg voerden en den hemel bestormden. Hij nam eenen berg in Thracië op en slingerde dien naar de goden; door den bliksem van Zeus afgewend kwam deze echter te recht op Akte, de uiterste der drie in zee uitstekende punten van het Macedonische schiereiland Chalkidike, terwijl Athos op de punt Pallene stond. De berg kreeg op de plaats, waar zij voortaan stond, den naam van dengene, die hem geworpen had.

Het huidige Athos

atlantiden

De zeven dochters van Atlas. Zie de beide volgende artikelen en Pleiaden.

atlantis

Solon, de Athener, had, naar wij bij den wijsgeer Plato lezen, van Egyptische priesters vernomen, dat in den Oceaan in het Westen, vóór de zuilen van Herakles (de straat van Gibraltar) eens een eiland gelegen had, Atlantis genaamd, grooter als Azië en Libyë te samen en daarbij verscheidene andere eilanden, die door dat groote als ware het een deel van het vaste land, werden omgeven. Atlantis was dicht bevolkt en alle heerlijkheden waren er te vinden, die gewoonlijk aan fabelachtige landen worden toegeschreven. De machtige vorsten van dat eiland drongen door tot in Europa en Libyë; alleen de Atheners en hunne bondgenooten slaagden er in hen met goed geluk te weêrstaan. Later vervielen de bewoners tot allerlei kwaad en eene aardbeving gepaard met eene overstrooming bedolf in éénen nacht en éénen dag het gansche eiland onder de baren. Sinds dien tijd is de zee op de plaats, waar het lag, zóó vol slijk, dat zij daar onbevaarbaar is geworden. Als sporen of overblijfselen van Atlantis vond men in lateren tijd nog zeven kleine en drie zeer groote eilanden op de Westkust van Libyë, wier inwoners nog de herinnering aan den rijkdom van Atlantis en aan de groote macht hunner voorvaderen bewaarden. Die zeven eilanden doen hier denken aan de zeven dochters van Atlas, die Atlantiden (enkelv. Atlantis) genaamd werden, te meer, daar een der eilanden den naam van Meropis schijnt gedragen te hebben, een naam, die klaarblijkelijk in verband staat met dien van Merope, eene der dochters van Atlas. We zijn dus hier geheel op het gebied der mythologie en het schijnt een hopelooze arbeid te zijn, om met zekerheid te willen bepalen, welke zeven eilanden de sporen van dat fabelachtige eiland zouden hebben bewaard. Of hier een vaag gerucht van het bestaan van een westelijk halfrond aan de mythe ten grondslag ligt, kan evenmin met zekerheid uitgemaakt worden.

Atlantis heeft de fantasie van velen opgewekt.

atlas

De zoon van den Titan Iapetos en de Okeanide Klymene, de broeder van Prometheus en vader der Atlantiden of Pleiaden. Hij was de drager van het hemelgewelf. Want toen de Titanen zich tegen de goden begonnen te verzetten en den hemel bestormden, werden zij door Zeus overwonnen en in den Tartaros geslingerd. Tot straf daarvoor, dat Atlas aan het oproer deel genomen had, werd hij veroordeeld om het geheele gewelf des hemels op zijne schouders te dragen. Gewoonlijk stelde men zich hem voor in het verre Westen, waar men het ééne uiteinde der aardschijf zocht, in het noordwesten van Libyë, waar het tegenwoordige Atlasgebergte gelegen is. In zijne nabijheid bevonden zich de beroemde tuinen der Hesperiden, zijne dochters. Toen Herakles den last ontving, om de gouden appelen uit dezen tuin te halen, ging hij naar Atlas, en verzocht dezen ze voor hem te zoeken, hem aanbiedende, om zoolang den hemel op zijne schouders te nemen. De Titan vervulde zijnen wensch, liet den ontzettenden last op de schouders van Herakles glijden, die naast hem nedergeknield was, en begaf zich op weg. De vrijheid behaagde hem echter zoozeer, dat hij, toen hij met de geplukte appelen terugkeerde, zich niet weder terstond onder den last wilde bukken, maar zijn voornemen te kennen gaf om eene tweede reis te doen en de appelen zelf naar Eurystheus, die ze verlangd had, naar Griekenland te brengen. Herakles vreesde ondertusschen, dat Atlas lust zou krijgen om voor altijd uitteblijven; hij bediende zich daarom van eene list, en verklaarde, dat hij niets tegen zijne begeerte intebrengen had; hij verzocht Atlas evenwel om den hemel slechts voor een oogenblik vasttehouden, opdat hij een kussen op zijne schouders leggen en eene gemakkelijke houding zou kunnen aannemen. Zoodra de ontzaglijke last weder op de schouders van den bedrogen Titan lag, greep de bevrijde plaatsvervanger de appelen en snelde weg. -

metope nr.10 uit Olympia

Eene andere mythe verhaalt, dat Perseus na het dooden der Gorgo Medusa ook bij Atlas kwam, en van hem een vriendelijk onthaal als gast begeerde. Deze echter sloeg dit verzoek af, ofschoon hij daardoor de in dien tijd heilige wetten der gastvrijheid schond. Perseus strafte den Titan door hem het afgrijselijke Medusahoofd voortehouden, waardoor de reus oogenblikkelijk tot eenen berg versteende. Volgens anderen zou de Gorgo zelve hem in eenen berg veranderd hebben. -
Een veel later verhaal, dat kennelijk niets anders is dan eene onhandige poging om de mythe te verklaren, maakt Atlas tot een machtig koning, die groote kennis van de sterrekunde bezat en het eerst een hemelbol had vervaardigd. -
Het schijnt, dat Atlas veeleer beschouwd moet worden als het symbool van moedig volharden en standvastig streven. -
Zijne genealogie wordt door bijna iederen schrijver anders opgegeven, naarmate men hem met andere personen of geslachten of landschappen in betrekking wilde brengen. Van zijne dochters, de Pleiaden, was althans ééne, Maia, eene Arkadische godheid. Vandaar dat men Atlas ook naar Arkadië als koning verplaatste en te Tanagra in Boiotië de plaats kon aanwijzen, waar hij had zitten peinzen over de dingen, die op en onder de aarde zijn.

atreiden (atriden)

De zonen van Atreus, Agamemnon en Menelaos. Zie het volgend artikel.

atreus

De kleinzoon van Tantalos en de zoon van Pelops, koning van Elis, en Hippodameia, dochter van Oinomaos, en de broeder van Thyestes, de vader van Agamemnon en Menelaos. Opgestookt door hunne overige broeders en hunne moeder vermoordden de beide oudsten, Atreus en Thyestes, hunnen stiefbroeder Chrysippos, dien Pelops verwekt had bij de nymph Axioche. Beiden werden hierop door den vertoornden Pelops verjaagd. Na verschillende omzwervingen kwamen zij te Mykenai bij Sthenelos, die met eene hunner zusters gehuwd was. Toen naderhand diens zoon Eurystheus in den strijd tegen de Herakleiden viel, volgde Atreus, die in zijne afwezigheid het bestuur gevoerd had, hem op. Van dien tijd af aan kwam er twist tusschen Atreus en Thyestes over de heerschappij. Wie het gouden lam bezat, (Hermes had namelijk eens aan het geslacht van Pelops een gouden lam ten geschenke gegeven, om zich te wreken over den dood van zijnen zoon Myrtilos (Zie aldaar.), want hij voorzag, dat het bezit van dit lam niets dan naijver en twist zou teweegbrengen), kreeg daarmede tevens de heerschappij. Daarom knoopte Thyestes eene misdadige liefdesbetrekking aan met de gemalin van Atreus, Aërope. Deze was eerst de gemalin van Pleisthenes, den eigen zoon van Atreus geweest, en volgens sommigen bij hem reeds moeder van twee zonen, Agamemnon en Menelaos, en van eene dochter Anaxibia. -
Dit is de aanvang dier reeks van gruweldaden in het huis van Tantalos, die door de Grieksche treurspeldichters zoo dikwijls behandeld zijn. -
Toen Atreus van die misdaad kennis kreeg, lokte hij zijnen broeder met voorgewende vriendelijkheid in zijn huis, liet een feestmaal aanrichten en gaf bevel, de beide medegekomen zonen van Thyestes (Tantalos en Pleisthenes) in het geheim te dooden en aan den vader als spijs voortezetten. Nadat de argelooze vader den afschuwelijken maaltijd genuttigd had, begon hij vurig te verlangen om zijne beide jonge zonen te zien, daar een bang voorgevoel zich van hem meester maakte; toen toonde Atreus hem de overblijfselen zijner vermoorde kinderen. Door schrik en ontzetting aangegrepen, spoedde Thyestes zich uit het huis zijns broeders; zelfs de zon, die nooit te voren zulke gruwelen aanschouwd had, keerde zich om op hare baan.

Uit: Larry Gonick, The Cartoon History of the Universe, Volumes 1-7
(New York: Doubleday, 1990), page 211.

Toen wegens de ijselijke misdaad het land door onvruchtbaarheid getroffen werd en het orakel Atreus gebood zijnen gevluchten broeder Thyestes terugteroepen, ging hij, overeenkomstig het gegeven bevel op reis, om hem te zoeken, en kwam op dezen tocht ook bij den koning Thesprotos, bij wien hij Pelopia, de dochter van Thyestes, zonder haar te kennen huwde, die reeds bij haren eigen vader zwanger was, en later Aigisthos ter wereld bragt; Atreus, wanende, dat Aigisthos zijn eigen zoon was, haalde hem over om Thyestes te dooden, doch deze herkende Aigisthos bij tijds aan het zwaard, dat hij droeg, en dat Pelopia haren vader ontrukt had, toen hij haar verkrachtte. Thyestes maakte zich aan Aigisthos als zijn vader bekend en beiden vermoordden nu Atreus, terwijl deze op het strand der zee een offer aan de goden wilde brengen om hen te danken voor den dood zijns broeders, daar Aigisthos aan Atreus valschelijk had medegedeeld, dat hij de hem opgedragen taak met goeden uitslag had volvoerd. Hoewel in sommige legenden, zooals we boven reeds zagen, Agamemnon en Menelaos de zonen genoemd worden van Pleisthenes, worden zij toch door verreweg de meeste schrijvers en dichters als de Atreiden, de zonen van Atreus, beschouwd. -
Wel wordt bij de oudste dichters de rijkdom en grootheid van de afstammelingen van Pelops vermeld, maar bij hen is nog geen sprake van hunne twisten en ongelukken. Het schijnt, dat men eerst in betrekkelijk lateren tijd de ongelukken, die Agamemnon later troffen, hooger heeft opgehaald en voorgesteld als het onvermijdelijk gevolg eener aaneengeschakelde reeks van gruwelen en ongelukken, die het geslacht van Pelops, evenzeer als het Thebaansche koningsgeslacht, zouden hebben bezoedeld. -
Het gebouw, dat reeds in de oudheid de schatkamer van Atreus en zijne zonen genoemd werd, is als een der oudste overblijfselen van Grieksche bouwkunst op de plaats, waar het oude Mykenai gestaan heeft, tot op onzen tijd bewaard gebleven.

De schatkamer van Atreus (zo genoemd door Schliemann, waarschijnlijk eerder een graftombe)

atriden

Zie Atreiden.

atropos

"De onafwendbare", eene der drie Moiren, (Schikgodinnen) en wel die, welke den door hare beide zusters Klotho en Lachesis gesponnen levensdraad onherroepelijk afsnijdt, zoodra de door het noodlot bepaalde tijd is afgeloopen. Men stelde haar voor als eene oude vrouw met eene schaar. (Zie Moiren.)

Kox: mooi voorbeeld van receptie:

Atropos is de naam van de Griekse schikgodin die beschikt over het afsnijden van de levensdraden. Later heeft het woord de betekenis gekregen van 'onafwendbaar', met een duidelijke verwijzing naar de dood.

Het beeldmerk van Uitvaartverzorging Atropos bevat een geknakte roos als symbool van vergankelijkheid. De roos symboliseert tevens een sfeer zonder troebeling. Vanuit die visie doen wij reeds 75 jaar ons werk. En vanuit die visie zullen wij ook in de toekomst ons werk blijven doen.

Uitvaartverzorging Atropos
( www.uitvaart.nl/atropos/ )