A : askolia - athamas

askolia

Zie Dionysos.

asopos (asopus)

Een riviergod, volgens de meest algemeene overlevering de zoon van Okeanos en Tethys, was de vader van twee zonen en van twintig of volgens anderen van twaalf dochters, waaronder het meest bekend is Aigina, die door Zeus in de gedaante eens adelaars ontvoerd werd. (Zie Aiakos.) Toen Asopos zijne dochter naderhand overal zocht, openbaarde Sisyphos hem eindelijk, wie haar had weggeroofd. Asopos vervolgde daarom Zeus en wilde met hem strijden, maar Zeus versloeg hem met zijnen bliksem, waardoor hij in zijn bedding werd teruggedreven. Ook andere zijner dochters werden door goden ontvoerd. -
Vermoedelijk is dit eene mythische voorstelling van zwerftochten, of van de stichting van koloniën, ondernomen door den stam, die de oevers van den Asopos bewoonde. -
Eene rivier van dien naam lag in Boiotië, eene andere in den Peloponnesos. Deze verschillende rivieren worden in de mythen dikwijls met elkander verward.

assarakos (assaracus)

Een der leden van het Trojaansche koningsgeslacht. Hij was de zoon van Tros, de vader van Anchises en de broeder van Ilos, den grootvader van koning Priamos. Hij was ook de broeder van den door Zeus om zijne schoonheid geschaakten Ganymedes.

asteria

De dochter van den Titan Koios en de Titane Phoibe, eene zuster van Leto. Om te ontsnappen aan de omarmingen van Zeus, stortte zij zich, na zich in eene kwartel veranderd te hebben, in zee en werd toen een eiland, Asteria geheeten. Naderhand veranderde die naam in Delos, d. i. "de schitterende." Volgens eene andere overlevering zou Delos eerst Ortygia, d. i. "het kwarteleiland" geheeten hebben. (Zie Delos en Artemis.) -
Asteria is eene personificatie van den door sterren verlichten hemel.

asteropaios (asteropaeus)

Een bondgenoot der Trojanen, de aanvoerder der Paioniërs, de grootste man onder al de Trojanen en Grieken.

astraea

Zie Astraia.

astraeus

Zie Astraios.

astraia (astraea)

De godin der gerechtigheid, zij was de dochter van Zeus en Themis, of van Astraios en Eos, en leefde onder de menschen als de zegenaanbrengende godin Dike zoolang, als zij vroom waren en de gouden eeuw duurde. In de zilveren eeuw daalde zij slechts zelden van den hemel op de aarde neder. Met het begin der ijzeren eeuw, toen een ontaard geslacht zich wapenen smeedde en geweldenarijën pleegde, verliet zij de aarde geheel, om als het sterrebeeld der "Maagd" in den Dierenriem aan den hemel te schitteren. De overige godheden hadden de aarde reeds vroeger verlaten; zij alleen ontweek het laatst den met bloed gedrenkten aardbodem, waarop de door Zeus gezonden zondvloed het goddelooze menschengeslacht verdelgde. Zie Dike.

Koningin Elizabeth werd door dichters geïdentificeerd met Astraea.

astraios (astraeus)

De zoon van den Titan Kreios en Eurybia; hij verwekte bij Eos, de godin van den dageraad, de Winden, Argestes, Zephyros, Boreas en Notos, alsmede de morgenster Heosphoros en de overige gesternten.

astyanax

De zoon van Hektor en Andromache. Zijn vader noemde hem Skamandrios, doch het volk Astyanax, d. i. "den heer der stad". Na de inname van Troje werd hij volgens een besluit der Grieken, die door het woord van Odysseus : "hij is een dwaas, die, als hij den vader gedood heeft, de kinderen laat leven" daartoe waren overgehaald, van den muur der stad naar beneden geworpen. Volgens anderen stortte hij zich zelven van den muur.

astydameia (astydamïa)

De gemalin van Akastos, die eene ongeoorloofde liefde voor Peleus opvatte. (Zie Akastos.)

astymedusa

Volgens sommigen de gade van Oidipus na den dood van Iokaste of van zijne tweede vrouw Euryganeia. Zij belasterde Eteokles en Polyneikes bij Oidipus, voorwendende, dat deze hare eer wilden aanranden en bracht hem daardoor er toe, om zijnen vaderlijken vloek tegen hen uittespreken.

astyoche

De dochter van Laomedon en dus de zuster van Priamos. Zij huwde met Telephos (Zie aldaar.) en baarde hem Eurypylos, dien zij haren broeder te hulp zond, omgekocht door een gouden wijnstok, dien Zeus aan Tros gegeven had tot belooning voor den geroofden Ganymedes.

atalante

Men onderscheidt twee personen van dezen naam, eene Arkadische de dochter van Iasos, en eene Boiotische, de dochter van Schoineus. Beide zijn zij oorspronkelijk één zelfde wezen, dat behoort tot de omgeving der Arkadische Artemis, wier afbeeldsel beide zijn. De Boiotische is dus te beschouwen als eene vertakking van de Arkadische. De oude schrijvers hebben in het verhalen der mythen deze beide Atalante's herhaaldelijk verward. -
(1) De Arkadische Atalante was de dochter van koning Iasos en Klymene, en werd door haren vader, die in plaats van eene dochter liever eenen zoon gewenscht had, in het gebergte Parthenion te vondeling gelegd, waar eene van hare jongen beroofde beerin, het symbool der Arkadische Artemis, het verlaten kind vond en zoogde. In de wildernis opgroeiende, geraakte Atalante onder de jagers van het gebergte, in wier bezigheid zij langzamerhand groot vermaak begon te scheppen, zoodat zij weldra eene volmaakte jageres was; niet alleen verkreeg zij buitengewone sterkte en moed, maar ook kon zij een hert in zijnen snelsten loop inhalen en voorbijsnellen. Bovendien bezat zij zulk eene uitstekende schoonheid, dat twee Kentauren, Rhoikos en Hylaios, in liefde voor haar ontgloeiden en haar plotseling met booze oogmerken overvielen; maar de schuchtere maagd wist zich aan hen te ontwringen en schoot hen met hare pijlen neder. Den meesten roem behaalde zij door hare deelneming aan de beroemde jacht op het Kalydonische everzwijn, die Meleagros (Meleager), de zoon van Oineus, aan het hoofd der dapperste jongelingen van Griekenland ondernam; de heldin had daarbij het geluk aan het monster de eerste wond toe te brengen. Meleagros doodde naderhand zelf het dier, nadat het door de jagers een geruimen tijd vervolgd was; men wees hem derhalve den prijs der overwinning toe, die in de huid en den kop van het zwijn bestond; maar de overwinnaar had voor de bekoorlijke Atalante liefde opgevat, en schonk daarom deze eereteekenen aan de maagd, ten einde hare wederliefde te winnen, voorgevende, dat zij de eigentlijke overwinnares was, omdat zij het dier het eerst getroffen had.

Meleager en Atalanta : door Gerrit van Honthorst (1632)

De beide ooms van Meleagros, de zonen van Thestios, weigerden evenwel dit goedtekeuren en maakten zelven aanspraak op den prijs, indien Meleager dien weigerde; zelfs poogden zij dien met geweld te bemachtigen, doch werden daarbij door hunnen neef gedood. Atalante, die op deze wijze den roem der grootsche onderneming wegdroeg, stemde er in toe om de vrouw van Meleagros te worden, terwijl zij vroeger ieder, die naar hare hand dong, had versmaad; zij baarde hem eenen zoon, den strijdlustigen Parthenopaios, die in den oorlog der "Zeven tegen Thebe" omkwam. -
De mythe verhaalt nog van haar, dat zij ook aan den tocht der Argonauten deelnam. Anderen evenwel beweeren, dat Iason haar van het daartoe opgevatte plan deed afzien, daar hij bevreesd was, dat, zoo zij medeging, naijver en strijd om haar bezit onder de bemanning der Argo zouden ontstaan. -
Eene andere overlevering verhaalt, dat haar hart koud bleef, ook voor de liefde van Meleagros, maar dat naderhand Meilainion, de zoon van Amphidamas, door hare schoonheid geboeid, haar, toen zij ook voor hem vluchtte, onophoudelijk heeft vervolgd en voor haar heeft geleden en gestreden; hij heeft haar gediend zonder moede te worden, tot eindelijk Aphrodite haar hart verteederde en zij Meilainion huwde. Hem zou zij volgens deze legende Parthenopaios hebben gebaard. Door haar huwelijk laadde zij den toorn op zich van Artemis, wier jachtgezellin zij dikwerf was geweest. Haar graf wist men in Arkadië aan te wijzen.
(2) De tweede Atalante was, zooals de mythe verhaalt, de dochter van den Boiotischen koning Schoineus, en geleek op de eerste in schoonheid, dapperheid en snelheid in den wedloop, maar ook zij wenschte ongehuwd te blijven, door een orakel daartoe aangespoord. Zij leefde eenzaam in de bosschen en trachtte de haar zelfs daar omringende minnaars van zich verwijderd te houden door elkeen, die hare hand begeerde, tot eenen wedloop uit te dagen; hij moest dan ongewapend den loop naar een bepaald doel beginnen; zij volgde hem met eene lans en doorboorde hem, als zij hem ingehaald en dus overwonnen had. Nadat reeds verscheidene ongelukkigen op deze wijze omgekomen waren, verscheen Hippomenes, de zoon van Megareus, om zich aan de gevaarlijke proef te onderwerpen. De godin Aphrodite had hem echter drie prachtige gouden appelen geschonken, die hij gedurende den loop na elkander Atalante voor de voeten wierp. Verrast door het gezicht dier schitterende kleinoodiën, bukte zich de hem nasnellende Atalante om die één voor één op te rapen; maar zij verloor daardoor zooveel tijd, dat de gelukkige minnaar het eerst het doel bereikte.

Hippomenes had de vlugge Atalante als bruid gewonnen, die zelve intusschen eene vurige liefde voor den schoonen jongeling had opgevat. Maar Hippomenes vergat aan zijne redster Aphrodite door offers den haar verschuldigden dank toetebrengen. De godin wreekte zich daardoor, dat zij de beide minnenden den misslag liet begaan van een haar gewijd bosch te ontheiligen. De straf bleef niet uit. Beiden werden in leeuwen veranderd, die nooit mochten paren.

ate

D. i. "de verblinding", eene verderf aanbrengende godin, die met zachten, lichten tred over de hoofden der menschen heenwandelt en hen tot alle misdaden verleidt. Zelfs Zeus had zij bij de geboorte van Herakles in hare macht gekregen en hem er toe gebracht om door eenen overijlden eed Herakles aan Eurystheus onderdanig te maken. Daarvoor slingerde Zeus haar toornig van den Olympos op de aarde, en zwoer, dat zij er nooit zou terugkeeren. Sedert dien tijd zwerft zij met verbazende snelheid over de aarde; zij verleidt de menschen tot het kwaad en straft hen als zij het hebben begaan. Zoo treedt zij op het gebied van Nemesis, Dike en Erinnys.

athamas

Ook omtrent dezen heros waren zóó verschillende mythen in omloop, dat het moeilijk valt ze tot één samenhangend geheel te vereenigen. De meest gewone sage luidde aldus: Hij was een der zonen van Aiolos, koning van een gedeelte van Boiotië en was gehuwd met Nephele, d. i. "de wolk", een wezen van goddelijke afkomst, die hem twee kinderen schonk, Phrixos en Helle, wier levenslot zeer treurig was. Want Athamas verstiet hunne moeder uit liefde tot Ino, eene stervelinge, eene dochter van Kadmos, met wie hij een tweede huwelijk sloot. Nephele verliet hem en Athamas bleef met Ino leven. Deze schonk haren gemaal twee zonen, Learchos en Melikertes, maar voor de kinderen van het eerste huwelijk was zij eene slechte stiefmoeder; zij bedacht allerlei boosaardige listen om hen uit den weg te ruimen. Toen er nu misgewas in het land ontstond, kocht zij de gezanten, die ten gevolge daarvan naar het orakel gezonden werden, om, en liet hen tot antwoord terugbrengen, dat, om de ramp te doen wijken, de kinderen van Nephele aan de goden moesten geofferd worden. Reeds was de bedrogene Athamas op het punt om het offer te laten volbrengen, toen de van bescherming ontbloote kinderen hunne moeder op den Olympos om hulp aanriepen; deze zond hun terstond eenen ram met eene gouden vacht, dien zij moesten bestijgen, en waarmede zij over zee in een ander land bescherming moesten zoeken.

Phrixos en Helle verlieten des nachts ongemerkt het ouderlijk huis; Helle had echter het ongeluk, onderweg, door de vrees voor de onstuimige golven, van den ram te vallen, en in de zee haren dood te vinden. Ter herinnering hieraan ontving de zee, daar, waar dit had plaats gehad, den naam van "Zee van Helle" of Hellespontos. Haar broeder Phrixos daarentegen bereikte gelukkig op den goddelijken ram het land Kolchis, waar hij bij koning Aietes welwillend werd opgenomen. -
Athamas verviel bij de ontdekking van de boosheid zijner vrouw in razernij, doodde haren zoon Learchos, en vervolgde haar zelve. (Zie Ino.) Met bloedschuld beladen, begaf hij zich op raad van het orakel naar Phthiotis in Thessalië. Daar huwde hij met Themisto, de dochter van Hypseus, die hem vier zonen schonk. -
Onder de voornaamste afwijkingen van dit verhaal, die niet onvermeld mogen blijven, behooren deze, dat de hongersnood, die aanleiding gaf tot het raadplegen van het orakel, daardoor ontstaan was, dat Ino alle vrouwen had overgehaald om het koren, dat gezaaid moest worden, te roosteren en zij zelve dus moedwillig dien hongersnood had verwekt; verder, dat na het mislukte offer van Phrixos en Helle, Athamas zelf zou geofferd worden, doch dat ook dit offer werd belet en wel door Herakles. -
De geheele mythe berust op den dienst van Zeus Laphystios. Ten tijde der Perzische oorlogen bestond in Thessalië de gewoonte, dat telkens de oudste uit het geslacht van Athamas wel niet geöfferd werd, maar toch van de gemeenschap des volks was uitgesloten en zoo hij het Prytaneion, d. i. het huis der gemeente, betrad, werkelijk op het altaar van Zeus werd gedood. Onttrok zich een hunner door de vlucht aan zulk een dood, dan werd een ram in zijne plaats geofferd, even als het in Kolchis geofferde ram met de gouden vacht de plaatsvervanger van Phrixos was geweest. Later evenwel werd hierin deze wijziging gebracht, dat een afstammeling van Phrixos in het Prytaneion aan Zeus Laphystios een offer bracht.