A : anaxo - angitia

anaxo

De dochter van Alkaios en Hipponome, de gade van haars vaders broeder Elektryon en de moeder van Alkmene.

ancaeus

Zie Ankaios.

anchirroë

Eene dochter van Neilos (den Nijl), de moeder van Aigyptos en Danaos, de gemalin van Belos.

anchises

De vader van Aineias, gesproten uit den ouden koningsstam der Trojanen, de zoon van Kapys en Themis en de achterkleinzoon van Tros. Toen hij eenmaal de runderkudden van zijnen vader op het gebergte Ida weidde, verscheen hem Aphrodite, die door zijne zeldzame schoonheid in liefde voor hem ontstoken was. Zij gaf zich aan zijne omarming over en baarde hem Aineias.

Anchises en Aphrodite (En is dat kleine ventje Aeneas, genus unde Latinum? Nee, het zal Amor wel zijn...)

De godin verbood den vader het geheim harer liefde te openbaren, omdat anders de bliksem van Zeus hem verpletteren zoude. Zij zelve zou den knaap vijf jaren laten opvoeden, en wanneer zij hem dan zijnen zoon teruggaf, kon hij zeggen, dat eene der schoone bergnymphen zijne moeder was. Anchises vergat evenwel bij een vroolijk gastmaal zijne belofte, en beroemde zich op het geluk, dat de godin hem had doen smaken; onmiddellijk zond nu Zeus zijnen bliksem naar den onvoorzichtige, en deze zoude gedood zijn, zoo niet de hem nog steeds beminnende Aphrodite den straal met zoo veel snelheid had afgewend, dat hij hem slechts even raakte en hem verlamde. Toen het veroverde Troje later in vlammen opging, werd de verlamde Anchises door zijnen vromen zoon op de schouders uit de brandende stad gedragen.

Aeneas draagt Anchises uit Troje (beeld van Bernini)

Hij stierf te Drepanum op Sicilië, toen Aineias en zijne makkers voor de eerste maal op dat eiland landden. Hij werd op den berg Eryx begraven, en toen de Trojanen uit Karthago terugkeerende Sicilië wederom bezochten, vierden zij ter eere van Anchises lijkspelen. (Zie Aeneas.) Anchises was een gastvriend van den ziener Anios op Delos. (Zie Anios.) Goddelijke eer werd hem bewezen te Segesta op Sicilië.

anchuros

Zoon van koning Midas van Phrygië. Toen in de nabijheid der stad Kelainai zich eene opening in de aarde gevormd had en Midas volgens de uitspraak van het orakel, daarin het kostbaarste dat hij had wilde werpen, sloot de kloof zich niet, toen hij er goud en zilver inwierp. Toen echter zijn zoon Anchuros zich te paard daarin stortte, sloot de aarde zich onmiddelijk weder, daar er niets kostbaarder is dan een menschenleven.

ancile

Tijdens de regeering van koning Numa Pompilius was er in diens woning of zelfs in zijne handen een schild uit den hemel nedergevallen en Numa, die van Egeria (Zie aldaar.) en de Muzen gehoord had, dat van het bewaren van dat schild het behoud van de stad afhing, liet door Mamurius Veturius elf andere maken, die aan het oorspronkelijke schild volkomen gelijk waren, opdat dit niet zou kunnen geroofd worden. Zij werden op den eersten Maart van ieder jaar door de Salii, priesters van Mars, in feestelijken optocht onder zang en dans door de stad rondgedragen.

ancilli, ancillae

Dienende goden en godinnen, ook wel famuli genoemd.

andraimon (andraemon)

De echtgenoot van Gorge, de dochter van den aitolischen koning Oineus, die hem eenen zoon baarde, Thoas genaamd, welke later de Aitoliërs tegen Troje aanvoerde. Toen Oineus, na eerst van de regeering beroofd te zijn, door toedoen van zijnen kleinzoon Diomedes weder op den troon werd geplaatst, stond hij zijne waardigheid vrijwillig aan Andaimon af. Zie Oineus.

androgeos (androgeus)

Een zoon van Minos, koning van Kreta, en Pasiphaë, overwon in het vuistgevecht bij de Panathenaiën te Athene al zijne tegenstanders. Door koning Aigeus werd hij tegen den Marathonischen stier (Zie Theseus.) uitgezonden, doch verloor daarbij het leven. Volgens anderen werd hij door zijne door hem overwonnen en daarom verbitterde mededingers gedood. Eene derde legende eindelijk verhaalde, dat Aigeus hem had laten uit den weg ruimen, omdat hij bevreesd was, dat Androgeos den zonen van Pallas (Zie Aigeus.) hulp zou verleenen. Wegens den moord aan Androgeos gepleegd trok Minos tegen Athene op, terwijl het land tevens door misgewas en pest werd gestraft, die niet eerder ophielden, voor de Atheners volgens de uitspraak van Apollo eene schatting van jongelingen en jonkvrouwen naar Kreta zonden, van welke Theseus hen eindelijk bevrijdde. (Zie Aigeus en Theseus.)

andromache

De beroemde gemalin van Hektor, uitmuntende door hare huwelijkstrouw en liefde voor haren echtgenoot. Zij was de dochter van Eëtion, die de aan den voet van het gebergte Plakos in het klein-Aziatisch landschap Mysië gelegen stad Thebe bewoonde, doch op éénen dag met zijne zeven zonen door Achilleus gedood werd. Hare moeder, die voor een groot losgeld uit de krijgsgevangenschap was losgekocht, kwam weldra om door de nooit missende pijlen van Artemis.

Giorgio de Chirico(1888-1989): Hector en Andromache

Andromache is de schoonste en edelste der vrouwenfiguren, die ons door Homeros worden geteekend. Haar afscheid van Hektor en hare weeklacht bij zijnen dood en bij den terugkeer van Priamos met het lijk, dat Achilleus hem had uitgeleverd, behooren tot de treffendste gedeelten der Ilias. Nadat Hektor door Achilleus gedood, Troje ingenomen en haar zoon Astyanax of Skamandrios van eenen toren nedergestort was, werd zij als gevangene naar Thessalië medegevoerd door Pyrrhos of Neoptolemos, den zoon van Achilleus, wien zij drie zonen Molossos, Pielos en Pergamos schonk. Toen Pyrrhos later in Delphoi vermoord werd beval hij stervende dat Helenos, de zoon van Priamos, die hem ook als krijgsgevangene naar Griekenland gevolgd was, haar zou huwen. -
Volgens eene andere legende beval Thetis, de moeder van Achilleus den ouden Peleus om dit huwelijk te doen sluiten, terwijl zij er de troostvolle voorspelling bijvoegde, dat Molossos, de zoon van Neoptolemos en Andromache den roem van het geslacht der Aiakiden zou in stand houden door het rijk Molossia te stichten. Helenos aanvaardde te gelijk met de hand van Andromache de regeering, als voogd over de kinderen, die zij bij Neoptolemos had. Het was in dezen tijd, dat zij volgens den Romeinschen dichter Vergilius, door Aeneas bezocht werden. Met een harer zonen bij Pyrrhos, Pergamos, trok zij na den dood van Helenos naar klein-Azië, en kreeg in de door haren zoon gestichte en naar zijnen naam genoemde stad later een heiligdom.

andromeda

De dochter van den Aithiopischen koning Kepheus en de schoone Kassiopeia. Even als hare moeder bezat zij eene uitstekende schoonheid. Toen Kassiopeia zich eens beroemde, dat zij zelve of hare dochter schooner was dan de Nereïden, smeekten de beleedigde godinnen haren vader Poseidon om haar te wreken. Deze teisterde daarop niet alleen het gebied van Kepheus door eene overstrooming, maar zond ook uit de diepte een vreeselijk zeemonster, dat het geheele land met verdelging dreigde. In dezen nood vroeg men de godspraak van Zeus Ammon om raad en het antwoord luidde, dat Poseidons toorn alleen dan bevredigd kon worden, wanneer 's konings dochter aan het monster tot buit verstrekt werd. Het beängstigde volk begeerde, dat de godspraak vervuld zou worden, en nu werd Andromeda naakt aan eene rots geketend om het ondier als buit te worden toegeworpen. In dit oogenblik verscheen juist Perseus, die van de Gorgonen terugkeerde na de Medusa gedood te hebben. Kepheus beloofde hem Andromeda tot vrouw, zoo hij haar bevrijdde. Het gelukte Perseus het monster te dooden.

WTEWAEL, Joachim Anthonisz (Utrecht, 1560 - Utrecht 1638)
Perseus komt Andromeda te hulp (1611)  (Louvre)

Doch voor hij Andromeda kon huwen moest hij strijden tegen Phineus, wien zij vroeger als vrouw was beloofd en die van zijne aanspraken geen afstand wilde doen. De versteenende kracht van het hoofd der Medusa deed Perseus echter overwinnaar blijven. Hij voerde Andromeda als zijne gemalin naar Griekenland. Hun huwelijk werd door eene talrijke nakomelingschap gezegend. Reeds in Aithiopië had zij hem eenen zoon gebaard, Perses genaamd, dien hij daar achterliet en die de stamvader werd der Persische koningen. Hunne overige zonen Alkaios, Sthenelos, Heleios, Mestor en Elektryon verwierven zich meest allen grooten roem en werden de stamvaders van het machtige geslacht der Perseïden. Hunne eenige dochter droeg den naam van Gorgophone. Ter gedachtenis aan de daden van Perseus werd Andromeda later door Athena onder de sterren geplaatst; haar beeld, waarin men de gedaante ziet eener met uitgebreide armen aan eene rots geketende maagd, bevindt zich in de nabijheid van die van hare ouders en van haren echtgenoot.

andromedes

Een visscher, die Britomartis van Kreta naar Aigina brengen zoude. Toen hij haar geweld wilde aandoen vluchtte zij uit het schip naar een bosch en verdween spoorloos. Daarom werd zij Aphaia genoemd. (Zie Artemis.)

angelos

Zeus had bij zijne gade Hera een meisje verwekt, dat Hera Angelos noemde en door de Nymphen liet opvoeden. Toen zij volwassen was geworden ontstal zij Hera de zalf, waarmede deze zich pleegde te zalven en gaf die aan Europa en nadat Hera haar hierover had willen bestraffen vluchtte zij eerst in het huis eener kraamvrouw en vervolgens tot mannen, die een lijk droegen, zoodat Hera eindelijk hare vervolging staakte. Zeus liet haar echter door de Kabeiren aan het Acherusische meer (Zie Acheron.) reinigen; daarom noemde men haar de onderaardsche Hekate. -
Angelos was ook een bijnaam, door de Syrakusanen aan Artemis, die dikwijls met Hekate geïdentificeerd werd, gegeven.

angerona

Eene godheid over wier beteekenis geene volkomen zekerheid bestaat. Zij werd voorgesteld met den vinger op den mond, of ook wel met vastgebonden of verzegelden mond, zoodat zij eene geheimzinnige godin is. Wellicht is zij eene met Acca Larentia (Zie aldaar.) verwante godin der Romeinsche landerijen geweest en heeft men zich haar daarom ook als beschermgodin der stad gedacht, die den vinger op den mond legt, om aanteduiden, dat de geheime naam, die Rome, even als alle oud-Italiaansche steden had, verborgen moest blijven. Haar beeld stond op het altaar van Volupia. (Zie aldaar.) -
Eene geheel andere verklaring is die, welke haar maakt tot de godin van den angst en de bezorgdheid, die het gemoed in onrust brengt, maar ook weder daarvan bevrijdt. Van de angina (kroep) kon men genezen door aan Angerona geloften te doen. Op den 21sten December werd haar ter eere een feest, de Angeronalia gevierd, waarbij de Pontifices haar in den tempel van Volupia een offer brachten.

angeronalia

Zie het vorig artikel.

angitia

Eene godin vooral vereerd door de Marsi en Marrubii, die in den omtrek van het meer Fucinus woonden. Zij had aan de menschen het gebruik van schadelijke gewassen en vergiften ter bestrijding van verschillende kwalen geleerd. Somtijds wordt er van meerdere Angitiae gesproken, die dan in verschillende steden inheemsch zijn. Zij is door latere schrijvers geïdentificeerd met Medeia, die met Iason uit Kolchis naar Italië zou gekomen zijn. Eene verklaring van haren naam als "de slangendoodster" schijnt in de verkeerde spelling van Anguitia haren oorsprong te vinden.