L.

Adiectivum - het bijvoeglijk naamwoord:
adiectiva van de derde declinatie

In de lessen 21, 22, 31 en 32 heb je kennis gemaakt met adiectiva van de eerste en tweede declinatie zoals Romanus, antiquus, novus etc.

Het Latijn kent ook adiectiva van de derde declinatie, bijvoeglijke naamwoorden, die verbuigen op een wijze die vergelijkbaar is met de wijze waarop pater, mater en corpus worden verbogen.

1. Het meest gangbare type: fortis : sterk; dapper

Meervoud:

Je ziet, dat de rijtjes van het mannelijk en het vrouwelijk hetzelfde zijn.
Verder valt de -i- in de ablativus singularis, de genitivus meervoud en de nom. en acc. meervoud onzijdig op.
De nom. en acc. singularis van het onzijdig gaan uit op -e.

2. Een aantal woorden heeft een verschillende nom. sing. masc. en fem.:
acer, acris, acre : fel, scherp, hevig

3. Woorden op -x en -ns hebben in de nom. sing. één vorm voor alle geslachten:
audax : brutaal, vermetel

4. Uitzonderingen: dives : rijk, pauper : arm, en vetus : oud verbuigen als pater en corpus, d.w.z. dat je bij deze woorden niet de -i- aantreft:

Leer de volgende woorden :

Van elk woord telkens de nom. en gen. sing. masc.:
acer, acris : fel, scherp, hevig
alacer, alacris : opgewekt, vurig
audax, audacis : brutaal, vermetel
brevis, brevis : kort
celeber, celebris : druk bezocht, beroemd
celer, celeris : snel
constans, constantis : standvastig
dives, divitis : rijk
facilis, facilis : gemakkelijk
fertilis, fertilis : vruchtbaar
fortis, fortis : sterk, dapper
genus, generis (n) : geslacht, soort
gravis, gravis : zwaar
(im)mortalis, (im)mortalis : (on)sterfelijk
mensis, mensis (m): maand
omnis, omnis : geheel; al(le); elk
pauper, pauperis : arm
pedester, pedestris : te voet, infanterie-
recens, recentis : nieuw, vers
similis, similis : gelijk(end)
vehemens, vehementis : heftig, hevig
vetus, veteris : oud

Onthoud de woorden door ze te verbinden met dingen die je al weet:

acer > ?
alacer > ?
audax > audacious (en)
brevis > bref (fa)
celeber > celebrity (en)
celer > acceleratie
constans > constant
dives > ?
facilis > faciel; faciliteiten; facile (fa)
fertilis > in-vitro-fertilisatie; fertile (en)
fortis > fort; pianoforte
genus > genre; generalist
gravis > grave (en; fa)
immortalis > mortaliteit; immortal (en)
mensis > menstruatie
omnis > omnibus
pauper > pauper
pedester > pes (la); pedestrian (en)
recens > recent
similis > assimileren; simile (en)
vehemens > vehement (en)
vetus > ?

Oefening 1 :
Meerkeuzetoets:

1. De acc sing van dolor acer (fel verdriet) is :

dolorem acrem
dolore acre
dolorem acre
dolores acres

2. De dativus sing van verbum audax (brutaal woord) is :

verbum audax
verba audacia
verbo audaci
verbi audaci

3. De genitivus plur van deus immortalis (onsterfelijke god) is :

dei immortalis
deis immortalibus
deos immortales
deorum immortalium

4. De genitivus plur van urbs vetus (oude stad) is :

urbis veteris
urbium veterum
urbes veteres
urbibus veteribus

5. De acc plur van victoria facilis (gemakkelijke overwinning) is :

victoriam facilem
victoriis facilibus
victorias faciles
victoria facili

Oefening 2 :
Determineer, dwz. bepaal de vorm en de betekenis:

1. dolore acri
2. verba audacia (2 keer)
3. deorum immortalium
4. lac recens (2 keer)
5. virtutis constantis
6. audacia simili
7. tempestati vehementi
8. vulnerum gravium
9. equos alacres
10. agricolae pauperes
11. in urbe vetere
12. vitae brevis
13. virorum fortium
14. proelium pedestre (2 keer)
15. cum equitibus celeribus
16. in montibus omnibus
17. victoriam facilem
18. Neapolim celebrem
19. agri fertiles
20. regum divitum

Kijk na: KLIK HIER.

Oefening 3 :
Vertaal de volgende woordgroepen:

1. celebria huius poetae carmina
2. canes doloribus acribus vexati
3. audacia istius militis scelera
4. fons celerium piscium plenus
5. virtute constanti pugnatum est
6. hac virorum fortium victoria
7. similia utriusque consulis verba
8. vi tempestatum vehementium
9. vetera illius urbis aedificia
10. frigus huius mensis Decembris
11. hostes proelio pedestri victi
12. omnia animalium genera

Kijk na: KLIK HIER.