XLIX.

Coniunctivus in bijzinnen;
Leesles

Leer de volgende woorden:

admonêre : waarschuwen
amíttere : verliezen
arcéssere : ontbieden
arvum : akker, veld
consilium : (krijgs)raad
convocare : bijeenroepen
existimare : menen
expéllere : (ver)drijven
exspectare : verwachten, afwachten
fortiter (adv): dapper
implêre : vullen
metúere : vrezen
pacare : onderwerpen (tot vrede brengen)
pétere : zoeken; vragen; trachten te bereiken
quaérere : zoeken, vragen
regnum : (konink)rijk, heerschappij
Rhodanus : Rhône
sero (adv): (te) laat
soror, sororis : zuster
sors, sortis : lot
statúere : vaststellen, besluiten
(statui, statutum)
tradúcere : overvoeren, overzetten

Onthoud de woorden door associatie:

admonere > admonish (en)
amíttere > ?
arcessere > ?
arvum > ?
consilium > counsel (en); conseiller (fa)
convocare > convocatie (ve vergadering)
existimare > estimate (en)
expellere > pellere
exspectare > exspect (en)
fortiter > ?
implere > implementeren
metuere > ?
pacare > pax = peace (en) = paix (fa)
petere > petitie
quaerere > quaestio = kwestie, vraag, probleem
regnum > rex; roi (fa)
Rhodanus > Rhône
sero > ?
soror > soeur (fa)
sors > ?
statuere > statuut
traducere > traduire (fa)

A. ut en cum + coniunctivus

De coniunctivus komt vaak voor in bijzinnen.
De coniunctivus treedt dan op in combinatie met bepaalde voegwoorden.
In les 45 zijn finale en consecutieve bijzinnen behandeld, bijzinnen, die worden ingeleid door de voegwoorden ut, ut non en ne en doel of gevolg aanduiden.

Ook het voegwoord cum leidt vaak een bijzin met coniunctivus in. Bij de vertaling en interpretatie van het voegwoord zijn er drie mogelijkheden:
1. cum : toen (duidt tijd aan) (cum historicum)
2. cum : omdat (duidt een reden of oorzaak aan) (cum causale)
3. cum : hoewel, ofschoon (duidt een tegenstelling aan) (cum adversativum of concessivum)
Uit de contekst moet je proberen op te maken, welke interpretatie van het voegwoord de voorkeur verdient. Als je twijfelt, kies dan voor 'toen'; dat loopt meestal wel goed af.

Oefening 1 :
Vertaal de volgende zinnen, en let daarbij goed op de voegwoorden:

1. Cum a suis valde amaretur, tamen patriam relinquebat, ut alibi gloriam peteret.
2. Belgae castris Romanis cum appropinquarent, consul noster milites admonebat, ut fortiter resisterent.
3. Cum Granici fluminis ripa a Persis teneretur, Alexander duces ad consilium convocavit.
4. Labienus, cui imperatum erat, ne proelium committeret, Caesarem exspectabat.
5. Cum Belgae superati, Germani expulsi, Seduni victi essent, Caesar totam Galliam pacatam esse existimabat.
6. Procella cum tam aspera esset, ut naves aqua implerentur, tamen deorum auxilio nautae e periculis servati sunt.
7. Cum Troia a Graecis expugnaretur, Aeneas e patria cessit, ut alibi regnum quaereret.
8. Cadmus cum Europam sororem invenire non posset, oraculum Phoebi de sorte eius consuluit.
9. Pyramus et Thisbe statuerunt, ut ad sepulcrum Nini convenirent, ne lata per arva errarent.
10. Cum Hannibal appropinquaret, Volcae copias suas Rhodanum traduxerunt.

Tip: tamen = toch in de hoofdzin geeft een tegenstelling aan; je kiest dan uiteraard voor de adversatieve betekenis van cum: 'hoewel'.

Kijk na: KLIK HIER.

B. Werkwoorden van 'vrezen'

Na werkwoorden van 'vrezen' leidt het (normaliter) ontkennende voegwoord ne de bijzin - met coniunctivus - in. In het Nederlands dien je het voegwoord weer te geven met 'dat'. 'Dat niet' wordt dan ne non.
Voorbeelden:
Timeo, ne veniat. - Ik ben bang, dat hij komt.
Metuo, ne non veniat. - Ik ben bang, dat hij niet komt.

Oefening 2 :
Vertaal de volgende zinnen:

1. Timebant, ne sero venirent.
2. Timebatur, ne non servati essent.
3. Timemus, ne non veniant.
4. Metuo, ne mihi non credant.
5. Metuunt, ne arcessantur.
6. Metuebant, ne socii profligati essent.
7. Discipuli timebant, ne a magistro punirentur.
8. Veniunt in periculum, ne bona amittant.
9. Timebatis, ne oppidum non expugnatum esset.
10. Metuitur, ne naves tempestate vexatae sint.

Kijk na: KLIK HiER.

C. Leesles
Lees de tekst eerst door; zoek op wat je niet (meer) weet en schrijf dan de vertaling op.
(Kijk je vertaling na m.b.v. de voorbeeldvertaling [opent in nieuw venster].)

De Romulo et Remo (3)

Postquam Rhea Silvia e carcere liberata et Numitor in regnum restitutus est, Romulus et Remus novam urbem condere statuerunt, cum Albam Longam nimium angustam esse putarent.
Non longe ab Alba et prope locum, ubi a lupa lactati et a Faustulo pastore reperti erant, idoneam regionem invenerunt: septem colles in utraque Tiberis ripa ita, ut per mediam urbem fluvius flueret.
Sed incolae adhuc deerant. Itaque asylum locum declarant, ut undique homines allectarent. Et vero ex omnibus regionibus iuvenes affluxerunt, qui aut culpae conscii erant aut ob aliam causam perfugium quaerebant.
Collectis viribus muros et domos aedificare incipiunt. Tum Remus, ut fratri illuderet, novos muros adhuc humiles transiluit, sed Romulus rastellum prehendit en Remi caput perfregit, dum exclamat: "Sic deinde, qui transiliet moenia mea!"
Etiam alia fama est: rixam de regno inter fratres fuisse, cum nemo sciret, uter frater prior natus esset, statutumque esse, ut dei decernerent. Priori Remo augurium venit: sex vultures. Iam nuntiatur augurium, cum duplex numerus se Romulo ostendit. Denuo res dubia erat, uter a deis rex destinaretur. Tum manus conserunt et in pugna Remus occidit. Ita initium iam urbis Romanae fratricidio insigne est.

Lees de oorspronkelijke tekst van Livius! (Latijn en Nederlands) [opent in nieuw venster]