XXXIX.Verbum - werkwoord
|
actief |
vocare |
terrêre |
víncere |
audire |
passief |
vocari |
terreri |
vinci |
audiri |
Bij de a-, e- en i-stammen wordt het hele
werkwoord gevormd door aan de praesensstam -re
(actief) of -ri (passief) toe te voegen.
Bij de medeklinkerstammen wordt het hele werkwoord
actief gevormd door aan de praesensstam een bindvocaal
-e- en dan -re toe te voegen; het hele werkwoord
passief wordt gevormd door aan de praesensstam een -i
toe te voegen.
Van de infinitivi van het praesens esse = zijn en posse = kunnen bestaat geen passief.
actief |
vocavisse |
terruisse |
vicisse |
audivisse
gehoord hebben |
passief |
vocatus esse geroepen zijn |
territus esse |
victus esse |
auditus esse |
Het hele werkwoord van het perfectum actief wordt gevormd door aan de perfectumstam -isse toe te voegen. Het passief wordt gevormd met het voltooid deelwoord + esse.
De perfectumstam van esse is fu-, van posse is de perfectumstam
potu-. De infinitivus wordt regelmatig gevormd: fuisse en potuisse.
Er bestaat geen passief van deze twee infinitivi van
het perfectum.
actief |
vocaturus esse |
territurus esse
|
victurus esse |
auditurus esse |
passief |
vocatum iri |
territum iri |
victum iri |
auditum iri |
De infinitivus van het futurum van esse is futurus esse: te zullen zijn. Van posse bestaat geen inf. fut.
De infinitivus van het futurum actief wordt gevormd door het participium van het futurum + esse. De infinitivus van het futurum passief wordt gevormd door het supinum + iri.
- Het participium van het futurum vorm je
als volgt: ga uit van het voltooid deelwoord en
verander -us in -urus. Bijvoorbeeld:
ppp. vocatus > pfa.
(participium futurum actief) vocaturus
(zoiets als 'zullende roepen').
ppp. territus > pfa.
territurus
ppp. victus > pfa. victurus
ppp. auditus > pfa. auditurus
- vocatum in vocatum iri is het supinum. Het supinum wordt niet verbogen of vervoegd, het blijft onveranderd. Het supinum komt alleen in combinaties met bepaalde woorden voor. Later komt Kox´ cursus hierop terug. Hier zien we het voor het eerst, in combinatie met iri. Qua vorm lijkt het natuurlijk ontzettend op het voltooid deelwoord, maar formeel dient het daarvan te worden onderscheiden.
- iri is eigenlijk het hele werkwoord passief van ire : gaan. vocatum iri betekent dus letterlijk: gaan worden geroepen. Ook in het Nederlands wordt het werkwoord 'gaan' wel gebruikt om de toekomst aan te duiden: morgen ga ik een boek lezen.
1. Determineer (bepaal exact wat de vorm is) : delevisse
2. Determineer : clausum iri
3. Determineer : venisse
4.
Determineer : motus esse
5. Determineer : sepeliri
1. míttere
2. mitti
3. delevisse
4. casurus esse
5. caesum iri
6. consultus esse
7. cessisse
8. mansurus esse
9. venisse
10. scribi
11. lusurus esse
12. conténdere
13. coactum iri
14. teneri
15. ductum iri
16. sentire
17. motum iri
18. moturus esse
19. defensurus esse
20. dividi
21. sepultus esse
22. vidisse
23. repertus esse
24. dícere
25. dixisse
26. didicisse
27. ductus esse
28. clausisse
29. clausum iri
30. pepulisse
Kijk na: KLIK HIER.
1. delêre
2. teneri
3. carpturus esse
4. clausum iri
5. consuluisse
6. dictus esse
7. emi
8. apertum iri
9. hausisse
10. daturus esse
11. visum iri
12. scríbere
13. ductus esse
14. missurus esse
15. caedi
16. coactum iri
17. defendisse
18. divisus esse
19. sepultus esse
20. incéndere
Kijk na: KLIK HIER.
Leer nu de volgende woorden:
decérnere : besluiten
dubitare : aarzelen
gaudêre : zich verheugen
negare : ontkennen, weigeren
oboedire : gehoorzamen
scire : weten
Onthoud de woorden door associatie:
decérnere > decreet
dubitare > in dubio zijn
gaudêre > ?
negare > negatief
oboedire > obedient (en)
scire > science (en)
De infinitivus wordt vaak gebruikt als
aanvulling bij werkwoorden, die op zichzelf niet
volledig zijn. In het Nederlands is dat net zo:
Ik wil graag ... Latijn leren.
Ik moet ... plassen.
1. Verum dicere non dubitavit.
2. Cogi non poterat.
3. Oppidum incendere non audebunt.
4. Longas epistulas scribere solebas.
5. In casa manere decernent.
6. Victorias reportare sciunt.
7. In castra venire cogebantur.
8. Negare perseverant.
9. Tuum librum legere gaudemus.
10. Mihi oboedire debebant.
Kijk na: KLIK HIER.