LXXXIX.

Esse, ferre en composita (samenstellingen met esse en ferre)

Esse en ferre zijn belangrijke werkwoorden. Daarom biedt Kox enkele extra oefeningen aan. Maar het lijkt zinvol te beginnen met een herhaling van alle vormen.

A. esse:

Een aantal samenstellingen met esse kom je vaak tegen. Een dergelijk compositum bestaat uit een voorvoegsel in combinatie met vormen van esse. Leer de belangrijkste:

abesse : afwezig zijn [a / ab + esse]
adesse : aanwezig zijn; helpen [ ad + esse]
deesse : ontbreken [ de + esse]
obesse : in de weg zijn, hinderen, schaden [ob + esse]
prodesse : van nut zijn, baten [pro + esse]
interesse : ertussen zijn; tegenwoordig zijn bij [inter + esse]
superesse : over zijn, overleven [super + esse]
praeesse : aan het hoofd staan [prae + esse]
inesse : erin zijn [in + esse]

posse : kunnen (in staat zijn) [pot + esse]

Oefening 1 :
Determineer als in het voorbeeld:

Voorbeeld : abest : 3e persoon enkelvoud praes (indic): hij is afwezig

1. afueratis
2. adfuissemus
3. deesses
4. obfuisti
5. prodessent
6. interfuerint (2 keer)
7. possumus
8. desimus
9. obfueratis
10. profuissetis
11. prodessetis
12. supererit
13. praeeris
14. inesse
15. aderimus
16. prosit!
17. obesses
18. prodes
19. interfuerat
20. superfuisse
21. adfueras
22. deeratis
23. afui
24. obesset
25. prosis

Kijk na: KLIK HIER. 

Leer de volgende woorden:

absens, absentis : afwezig
consulatus, -us : consulschap
ecquis : (wel) iemand?
exiguus : gering
facies, faciei : uiterlijk, gelaat
incitare : in (snelle) beweging brengen, aansporen, ophitsen
instare : aandringen
iussu + gen.: op bevel van
mane : vroeg in de morgen
passus, -us : (dubbele) schrede
mille passus : één mijl
duo milia passuum : twee mijlen
praeter + acc.: behalve
receptus, -us : terugtocht
réddere : teruggeven, herhalen
res frumentaria : korenvoorziening
vecordia : waanzin

Onthoud door associatie:

absens > absent
consulatus > consul
ecquis > quis = wie?
exiguus > ?
facies > face (en)
incitare > incite (en)
instare > ?
iussu > iubêre = bevelen
mane > ?
passus > pas
mille passus > duizend (dubbele) stappen
praeter > ?
receptus > se recípere = zich terugtrekken
reddere > re- + dare = geven
res frumentaria > res + frumentum = graan, koren
vecordia > ?

Oefening 2 :
Vertaal de volgende zinnen:

1. Ulixem, cum diu a patria afuisset, nemo agnovit praeter canem.
[Ulixes is de Romeinse naam voor Odysseus.]
2. Hi viri clarissimi absentes adsunt, mortui vivunt.
3. Quia equites in tempore non adfuerunt, consul suis vincentibus signum receptui dedit.
4. Echo non alium oris usum habebat quam ut reddere de multis verba novissima posset.
5. 'Ecquis adest?' dixerat Narcissus et 'adest' responderat Echo.
[Lees het verhaal van Echo en Narcissus bij Ovidius: boek III regel 339 evv.]
6. Tiberius Cn. (= Gnaeum) Pisonem Syriae praefecerat non ut adesset, sed ut obesset Germanico.
7. In facie vultuque Catilinae vecordia inerat.
8. Mane profecti erant domo, ut Romae ludis interessent.
9. Intererant inter utraque castra non plus quam duo milia passuum.
10. T. (= Tito) Annio Miloni consulatum petenti non modo nihil profuit, sed obfuit etiam P. (= Publii) Clodii mors.
[Milo had Clodius vermoord bij een ontmoeting op de Via Appia. Ook al moest hij voor de rechtbank verschijnen, Milo bleef toch proberen consul te worden.]
11. Inter alios cives Romanos C. (= Gaius) Fufius Cita, honestus eques Romanus, qui rei frumentariae iussu Caesaris praeerat, a Carnutibus interfectus est.
[De Carnutes zijn een Gallische stam.]
12. Ex duobus fratribus alter superfuit patri, alter prius quam pater mortuus est.
13. Ex tanto exercitu exiguam partem superesse Romam nuntiatur.
14. In hoc homine non minor vanitas inest quam audacia.
15. Animi cum semel incitati sunt, vix sedari possunt.
16. Pedites impetum hostium acriter instantium cum sustinere non possent, dux omnem equitatum auxilio misit.

Kijk na: KLIK HIER. 

B. ferre:

Let op: ferre : (ver)dragen, brengen is in het praesens niet helemaal regelmatig als medeklinkerstam. Het perfectum gaat uit van een heel andere stam: tuli. Het ppp is latus, -a, -um. Eerst maar alle vormen:

Leer de vormen van ferre, en de belangrijkste composita:

De basisbetekenis van ferre is: brengen, dragen, verdragen.

Leer de betekenis van de composita en de andere nu volgende woorden:

fertur + nom. cum inf.: men zegt dat hij ...
feruntur + nom. cum inf.: men zegt dat zij ...
ferri : zich begeven, gaan, snellen
se ferre : zich begeven, gaan, snellen
aegre / graviter / moleste ferre : kwalijk nemen, zich aantrekken, ernstig opnemen [moeilijk verdragen]
non ferendus : onuitstaanbaar
legem ferre : een wet voorstellen
adferre / afferre : dragen naar, brengen naar
auferre : wegdragen, wegbrengen
conferre : bijeenbrengen; vergelijken
se conferre : zich begeven
arma / signa conferre : de strijd aanbinden [de wapens / veldtekenen bijelkaarbrengen]
signis collatis : in een geregeld gevecht [de veldtekens bijeengebracht]
differre : verbreiden; uitstellen; verschillen
efferre : eruit dragen, naar buiten brengen
signa efferre : uitrukken [de veldtekens naar buiten dragen]
inferre : indragen, brengen bij
inferre manum + dat.: de hand slaan aan
bellum inferre + dat.: de oorlog aandoen
offerre : tegemoet brengen; aanbieden
referre : terugbrengen; melden
pedem referre : zich terugtrekken
se referre : zich terugtrekken
referre ad : ter sprake brengen in

coërcêre : beteugelen
damnare : veroordelen
expers, expertis + gen.: verstoken van
ignominia : schande
oboriri : invallen (van duisternis) (oborior, obortus sum)
tamdiu : zolang
tenebrae (pl): duisternis
veneficium : vergiftiging

Onthoud door associatie:

coërcêre > coerce (en)
damnare > damn (en)
expers > ex + pars: geen deel hebbend van
ignominia > ignominious (en)
oboriri > oriri
tamdiu > tam = zo; diu = lange tijd
tenebrae > ?
veneficium > venenum = vergif; venijn

Oefening 3 :
Determineer als bij oefening 1:

1. affers
2. refer
3. inferentibus (hoeveel keer?)
4. auferetis
5. auferretis
6. distulissem
7. offerebatur
8. elata esset
9. intulisse
10. conferemur
11. conferremur
12. attulerit (2 keer)
13. dilata (plur)
14. differentium (hoeveel keer?)
15. rettulisti
16. allata erant
17. inferri
18. differtur
19. elaturus esse
20. auferendo (2 x)
21. ferris
22. referamus
23. dilatus esse
24. conferantur
25. donis oblatis (ablabs)
26. dona offerentibus
26. ferreris
27. auferte

Kijk na: KLIK HIER. 

Oefening 4 :
Vertaal de volgende zinnen:

1. Roma a Romulo condita esse fertur.
2. Saguntini a Zacyntho insula orti esse feruntur.
3. Naves procella incitatae per undas ferri visae sunt.
4. M. (=Marcus) Livius populi iudicio damnatus hanc ignominiam adeo aegre tulit, ut rus migraverit.
5. Fertur lex de veneficiis coercendis.
6. Manum sibi ipsi intulisse videbatur.
7. Signis collatis diu et acriter pugnabatur; tandem hostes pedes rettulerunt.
8. Non validiores inter se civitates gentesque contulerunt arma quam Romani ac Carthaginienses.
9. Vocatos ad contionem milites praetor signa extra urbem efferre iussit.
10. Hoc opus abs te tamdiu dilatum esse ferendum non est.
11. Tenebris obortis plerique homines domum se contulerunt.
12. Cur populo nostro ab Romanis bellum illatum sit nescimus.
13. Cum signa in hostem inferrentur, plerique statim terga dederunt.
14. Eum hanc rem ad senatum relaturum esse verisimile est.
15. Quod differtur, non aufertur. (± Van uitstel komt nog geen afstel.)
[Het tegenovergestelde van het Nederlandse spreekwoord.]
16. Se praedae expertes esse graviter ferentes milites seditionem fecerant.

Kijk na: KLIK HIER.