Correctie Les 88

Oefening 1

1. Caesar per exploratores cognovit quartam fere Helvetiorum partem citra flumen Ararim reliquam esse:
    Caesar vernam door verkenners, dat ongeveer een kwart van de Helvetii aan deze kant van de rivier de Arar was overgebleven.
2. Non credimus arbitrium de hac re penes senatum esse:
    Wij geloven niet dat het oordeel over deze zaak in handen van de senaat is.
3. Nautae procellam timentes naves prope (propter) terram tenebant:
    De storm vrezend hielden de zeelui de schepen dicht bij het land.
4. Secundum flumen vehentes equites sub vesperum in castra pervenerunt:
    Langs de rivier rijdend bereikten de ruiters tegen de avond het kamp.
5. Quam ob rem iste homo pessimus tantum apud populum potuerit, intellegi non potest:
    Wegens welke zaak / Waarom die door en door slechte man zoveel kon / zoveel macht had bij het volk kan niet begrepen worden / men niet begrijpen.
6. Socrates omnia supra et infra terram inquirere arguebatur:
    Socrates werd ervan beschuldigd alles boven en onder de aarde te onderzoeken.
7. Tanta vis incendii erat, ut omnia intra moenia deleta sint:
    Zo groot was het geweld van de brand, dat alles binnen de muren verwoest is.
8. Incertum est utrum supra an infra pontem hostes flumen traiecerint:
    Het is onzeker, of de vijanden boven of onder / op een punt verder dan of dichter bij dan de brug de rivier hebben overgestoken.
9. Nostri ad unum omnes incolumes se in castra receperunt:
    De onzen trokken zich tot op de laatste man ongedeerd terug in het kamp.
10. Ad duo milia hostium in acie, plures in fuga interfecti sunt:
     Ongeveer tweeduizend vijanden zijn op het slagveld gedood, meer (zijn gedood) op de vlucht.
11. Vix agmen novissimum extra munitiones progressum erat, cum Galli flumen traicere inceperunt:
      Nauwelijks was het laatste deel van de colonne buiten de verschansingen gegaan, toen de Galliërs de rivier begonnen over te steken.
12. Caesar paulum supra eum locum, quo ante exercitum traduxerat, pontem fecit:
      Caesar maakte even boven die plaats, waar hij tevoren het leger had overgezet (een beetje stroomopwaarts) een brug.


Oefening 2

1. Multis de causis Caesar maiorem Galliae motum exspectabat:
    Om vele redenen verwachtte Caesar een grotere / behoorlijk grote beweging / opstand in Gallia.
2.
Pauci ex proelio elapsi per silvas ad Labienum legatum in hiberna perveniunt atque eum de rebus gestis docent:
    Weinigen, ontsnapt uit het gevecht, bereikten door de bossen de onderbevelhebber Labienus in het winterkamp en leerden hem over de krijgsdaden (vertelden hem wat er gebeurd was).
3. Coram parentibus vobis tacendum est, liberi!
    In het bijzijn van je ouders moeten jullie zwijgen, kinderen!
4. Tantalus sub Tartaro ore tenus in aqua stare coactus est:
    Tantalus is gedwongen om onderin de Tartarus (Onderwereld) tot aan zijn mond in het water te staan.
    (Maar als hij wilde drinken zakte het water weg. Hij had vreselijke dorst. Straf.)
5. Legimus in schola Ciceronis orationes pro Milone et in Catilinam:
    Op school lezen wij / hebben we gelezen de redevoeringen van Cicero voor Milo en tegen Catilina.
6. Pro meritis in nos gratias ei agamus!
    Laten wij hem bedanken voor zijn verdiensten jegens ons!
7. Faces prae se ferentes sacerdotes media nocte Capitolium ascenderunt, ut Iovi sacra facerent:
    Fakkels voor zich uit dragend beklommen de priesters midden in de nacht het Capitool om aan Juppiter te offeren.
8. De tertia vigilia Caesar Labienum cum duabus legionibus summum iugum montis ascendere iubet. Ipse de quarta vigilia eodem itinere ad hostes contendit equitatumque omnem ante se mittit:
    Nog in de derde nachtwake beval Caesar aan Labienus om met twee legioenen de hoogste rug van de berg te beklimmen. Zelf marcheerde hij rond de vierde nachtwake over dezelfde weg naar de vijanden en stuurde de hele ruiterij voor zich uit.
9. Lucius Petrosidius aquilifer, cum magna multitudine premeretur, aquilam intra vallum proiecit, ipse pro castris fortissime pugnans occiditur:
    Toen de adelaardrager Lucius Petrosidius door een grote menigte in het nauw werd gebracht, wierp hij de adelaar binnen de wal, en zelf werd hij zeer dapper vechtend voor het kamp gedood.
10. Prae nimia cupiditate praedandi nostri victoriam non reportaverunt:
      Door hun te grote begeerte om buit te maken behaalden onze soldaten niet de overwinning.


Oefening 3

1. Flumine decrescente facile copias in alteram ripam traducere poterimus.
    decrescere: afnemen; traducere: overzetten
    Als het waterpeil in de rivier zakt, zullen wij de troepen gemakkelijk naar de overkant kunnen overzetten.
2. Ex omnibus navibus gubernatores convenire iussi sunt ad imperia accipienda.
    convenire: bijeenkomen; accipere: aannemen, ontvangen
    Uit / Van alle schepen kregen de stuurmannen het bevel bijeen te komen om de bevelen te ontvangen.
3. Non virtus modo insita, sed ira etiam in hostem eas gentes ad debellandum stimulabat.
    insitus: ingezaaid, aangeboren; debellare: (tot het eind) oorlog voeren
    Niet alleen hun aangeboren moed, maar ook woede jegens de vijand prikkelde die volkeren om oorlog te voeren (tot het eind).
4. Masinissa varia fortuna usus est in amittendo recuperandoque paterno regno.
    amittere: verliezen; recuperare: terugwinnen
    Masinissa gebruikte een wisselend lot bij het verliezen en terugwinnen van zijn vaderlijk / van zijn vader geërfd koningschap.
5. Sole orto naves disiectae convenerunt.
    disicere: uiteenslaan; convenire: samenkomen
    Toen de zon was opgekomen kwamen de uiteengeslagen schepen (weer) samen.
6. Navibus subductis valloque circumdatis legionarii arma promere et progredi iussi sunt.
    subducere: (schepen) aan land trekken; circumdare: omgeven; promere: te voorschijn halen; progredi: vooruitgaan
    Nadat de schepen op het land waren getrokken en met een wal waren omgeven, kregen de legioensoldaten het bevel hun wapens tevoorschijn te halen en vooruit te gaan.
7. Pater subridens liberos sibi occurrentes exspectabat.
    subridere: glimlachen; occurrere: tegemoet rennen
    Glimlachend wachtte vader op zijn kinderen, (toen) die op hem af kwamen rennen.
8. Non clamandum est vobis, pueri, sed perdiscendum quod imperatum est!
    perdiscere: helemaal leren, uit het hoofd leren
    Jullie moeten niet schreeuwen, jongens, maar goed leren wat is opgedragen!
9. Missi sunt nuntii ad conducenda auxilia et frumentum convehendum.
    conducere: bijeenbrengen; convehere: verzamelen
    Boodschappers zijn gestuurd om hulptroepen bijeen te brengen en graan / koren te verzamelen.
10. Urbe capta ad diripiendum discursum est.
      diripere: plunderen; discurrere: naar alle kanten rennen
      Toen de stad was ingenomen, rende men naar alle kanten om te plunderen.
11. Pennis terra sublevatus Perseus totum supervolat orbem.
      sublevare: optillen; supervolare: vliegen over/boven
      Door zijn veren / vleugels van de aarde opgetild vliegt Perseus hoog boven de hele wereld.
12. Cum limen supergrederer, uxor mihi occurrit seque ad pedes proiecit.
      supergredi: gaan over; occurrere: tegemoet rennen; proicere: vooruit werpen
      Toen ik over de drempel ging, rende mijn vrouw me tegemoet en wierp zich aan mijn voeten.
13. Fama erat classem ingentem apparari ad Siciliam repetendam et inde in Italiam traiciendum.
      apparare: gereedmaken; repetere: terugwinnen; traicere: oversteken
      Het gerucht ging, dat een enorme vloot werd gereed gemaakt om Sicilia terug te winnen en vandaar naar Italia over te steken.
14. Oppidani irati condiciones pacis non modo ad animum, sed ne ad aures quidem admittebant.
      admittere: toelaten
      Woedend lieten de stadsbewoners de vredesvoorwaarden niet alleen niet in hun geest, maar zelfs niet in hun oren toe. (Ze wilden er niet alleen niet over nadenken, ze wilden er zelfs niet van horen.)
15. Anno quadringentesimo quinquagesimo ante Christum natum plebs Romana in montem sacrum secessit.
      secedere: zich afscheiden, weggaan
      In het vierhonderdvijftigste jaar voor de geboorte van Christus ging het Romeinse volk weg naar de heilige berg.
16. Pueri finem pugnandi non fecissent, nisi me interposuissem.
      interponere: plaatsen tussen
      De jongens hadden geen eind aan het vechten gemaakt, als ik me er niet tussen had geplaatst / als ik niet tussenbeide was gekomen.
17. Legati in urbem immissi a populo illudebantur.
      immittere: sturen naar; illudere: bespotten
      Toen de gezanten de stad in waren gestuurd / De gezanten die de stad in waren gestuurd werden bespot door het volk.
18. Viatores a ducibus circumacti admirabantur altitudinem pyramidum in caelum eductarum.
      circumagere: rondleiden; educi: reiken tot
      De reizigers, door gidsen rondgeleid, bewonderden de hoogte van de piramides, die tot in de hemel reikten.
19. Quis regi nostro, qui nuper decessit, succedere poterit?
      decedere: overlijden; succedere: opvolgen
      Wie zal onze koning, die onlangs is overleden, kunnen opvolgen?
20. Variis ominibus rei publicae instans periculum ostendebatur.
      instare: bedreigen; ostendere: tonen, laten zien
      Door verschillende voortekenen werd het gevaar dat de staat bedreigde getoond.
21. Ovidius uxorem amicosque amplexus profectus est in exsilium, unde numquam revocatus est.
      amplecti: omarmen; revocare: terugroepen
      Nadat Ovidius zijn vrouw en vrienden had omhelsd is hij in ballingschap gegaan / naar zijn ballingsoord vertrokken, vanwaar hij nooit is teruggeroepen.
22. Milites interfici praeferebant potius quam se crudelissimo hosti dedere.
      interficere: doden; dedere: overgeven
      De soldaten wilden liever gedood worden dan zich over te geven aan de zeer wrede vijand.
23. Equites nostri flumen transgressi cum hostium equitatu proelium commiserunt.
      transgredi: oversteken; commitere: leveren, aangaan
      Nadat onze ruiters de rivier waren overgegaan leverden ze een gevecht met de ruiterij van de vijanden.
24. Fama est Vespasiano iam nascenti principatum portentum esse.
      portendere: voorspellen
      Het gerucht gaat, dat aan Vespasianus al bij zijn geboorte het principaat / keizerschap is voorspeld.