LXXXVIII. Voorzetsels Prefixen Leesles Preposities + acc.: (geven beweging of richting aan) per : door, door ... heen, via, gedurende citra : aan deze kant van penes : in handen van, in de macht van prope of propter : dicht bij secundum : langs, volgens sub : naar onder sub vesperum : tegen de avond in : naar, in in populum Romanum : jegens -, tegen het Romeinse volk ob : wegens apud : bij supra : boven infra : onder intra : binnen ad : naar ad unum omnes: allen tot op de laatste man ad mille homines : ongeveer duizend mensen extra : buiten ante : voor Preposities + abl.: de : vanaf; met betrekking tot, over multis de causis : om vele redenen de tertia vigilia : nog in de derde nachtwake e(x) : uit coram : in tegenwoordigheid van sub : onder(in) tenus : tot aan; ore tenus : tot aan zijn mond; tenus is een postpositie, een achtervoegsel in : in, op pro : voor, ter verdediging van, in ruil voor, in plaats van prae : voor; door, wegens cum : (samen) met Preposities + acc. of abl.: sub : + acc.: naar onder (beweging); + abl. onder (in rust) in : + acc.: naar (richting); + abl.: in, op (in rust) Leer ook de volgende woorden: aquila : adelaar aquilifer : adelaardrager arbitrium : beslissing ascendere : beklimmen : ascendi, ascensum elabi : ontsnappen : elabor, elapsus sum explorator, exploratoris : verkenner fax, facis : fakkel incertus : onzeker inquirere : onderzoeken iugum : juk, (berg)kam meritum : verdienste motus, motus : beweging, oproer nimius : al te groot praedari : buit maken premere : drukken, in het nauw brengen proicere : (vooruit) werpen : proieci, proiectum res gestae : krijgsbedrijven, gebeurtenissen sacerdos, sacerdotis : priester sacra facere : offers brengen, offeren vehi : rijden, varen : vehor, vectus sum vigilia : nachtwake Onthoud door associatie: aquila > ? aquilifer > aquila en ferre arbitrium > arbiter, scheidsrechter  ascendere > ascenseur (lift: fa) elabi > ? explorator > explore (en) fax > fax incertus > uncertain (en) inquirere > enquire (en); inquisitie iugum > juk meritum > mérites motus > motion (en); movere nimius > ? praedari > praeda = buit; predator (en) premere > pressie proicere > project res gestae > ? sacerdos > sacred (en) sacra facere > sacred (en); sacrifice vehi > vehikel vigilia > ? Oefening 1 Vertaal: 1. Caesar per exploratores cognovit quartam fere Helvetiorum partem citra flumen Ararim reliquam esse. 2. Non credimus arbitrium de hac re penes senatum esse. 3. Nautae procellam timentes naves prope (propter) terram tenebant. 4. Secundum flumen vehentes equites sub vesperum in castra pervenerunt. 5. Quam ob rem iste homo pessimus tantum apud populum potuerit, intellegi non potest. 6. Socrates omnia supra et infra terram inquirere arguebatur. 7. Tanta vis incendii erat, ut omnia intra moenia deleta sint. 8. Incertum est utrum supra an infra pontem hostes flumen traiecerint. 9. Nostri ad unum omnes incolumes se in castra receperunt. 10. Ad duo milia hostium in acie, plures in fuga interfecti sunt. 11. Vix agmen novissimum extra munitiones progressum erat, cum Galli flumen traicere inceperunt. 12. Caesar paulum supra eum locum, quo ante exercitum traduxerat, pontem fecit. Kijk na: KLIK HIER. Oefening 2 Vertaal: 1. Multis de causis Caesar maiorem Galliae motum exspectabat. 2. Pauci ex proelio elapsi per silvas ad Labienum legatum in hiberna perveniunt atque eum de rebus gestis docent. 3. Coram parentibus vobis tacendum est, liberi! 4. Tantalus sub Tartaro ore tenus in aqua stare coactus est. 5. Legimus in schola Ciceronis orationes pro Milone et in Catilinam. 6. Pro meritis in nos gratias ei agamus! 7. Faces prae se ferentes sacerdotes media nocte Capitolium ascenderunt, ut Iovi sacra facerent. 8. De tertia vigilia Caesar Labienum cum duabus legionibus summum iugum montis ascendere iubet. Ipse de quarta vigilia eodem itinere ad hostes contendit equitatumque omnem ante se mittit. 9. Lucius Petrosidius aquilifer, cum magna multitudine premeretur, aquilam intra vallum proiecit, ipse pro castris fortissime pugnans occiditur. 10. Prae nimia cupiditate praedandi nostri victoriam non reportaverunt. Kijk na: KLIK HIER. Leer de volgende woorden: apparare : gereedmaken auris, auris : oor auxilia (pl) : hulptroepen crudelis : wreed instare : op handen zijn, dreigen gubernator, gubernatoris : stuurman insérere : inzaaien, inwortelen : insevi, insitum legionarius : legioensoldaat non modo ... sed etiam : niet alleen ... maar ook non modo ... sed ne ... quidem : niet alleen niet ... maar zelfs niet paternus : vaderlijk porténdere : voorspellen : portendi, portentum principatus, principatus : keizerschap proícere se : zich neerwerpen prómere : voor de dag halen pyramis, pyramidis : pyramide Onthoud door associatie: apparare > apparaat auris > oor auxilia > auxilium = hulp; auxiliary (en) crudelis > cruel (en) instare > instant gubernator > gouverneur insérere > ? legionarius > legio paternus > pater = vader porténdere > portent (en) principatus > principaat, princeps, prins proícere se > project prómere > prompt pyramis > pyramide Wanneer een voorzetsel wordt gecombineerd met een werkwoord en samen met dat werkwoord één geheel vormt, noemen we het aan de voorkant van het werkwoord bevestigde stukje een prefix. Niet alle prefixen zijn trouwens voorzetsels, maar qua betekenis lijken ze erop. Voorbeelden in het Nederlands: voorlezen - nakijken - achterlaten - opspringen - neerleggen - samenvallen etc In de oefening hieronder vind je een aantal van dat soort woorden in het Latijn. De betekenis van de suffixen is niet altijd even duidelijk, sommige combinaties hebben een betekenis gekregen die je niet meer zo makkelijk kunt afleiden, maar in principe gelden de volgende betekenissen: de- : omlaag-, neer-, vanaf- tra(ns)- : over- con- : (=cum) : samen-, bijeen- ac-, ap- : (=ad) : geeft richting aan: naar toe, aan- in-, im-, il- : in-, aan-, op-; naar toe (met acc.) a- : (= a(b)(s) : geeft verwijdering aan : weg-, uit- re- : (eigenlijk geen voorzetsel) : terug-, weer- dis- : (geen voorzetsel) uiteen- sub- : onder-, van onder naar boven; een beetje; heimelijk circum- : om-, rondom pro- : voor-, vooruit-, naar voren, te voorschijn oc- : (=ob) : tegemoet per- : door-, doorheen; helemaal, heel erg super- : over-, overheen se- : geeft scheiding aan : weg-, uit- inter- : tussen-, temidden van e- (=ex) : uit-, naar buiten am- : om-, rondom Oefening 3 Vertaal: 1. Flumine decrescente facile copias in alteram ripam traducere poterimus.     decrescere: afnemen; traducere: overzetten 2. Ex omnibus navibus gubernatores convenire iussi sunt ad imperia accipienda.     convenire: bijeenkomen; accipere: aannemen, ontvangen 3. Non virtus modo insita, sed ira etiam in hostem eas gentes ad debellandum stimulabat.     insitus: ingezaaid, aangeboren; debellare: (tot het eind) oorlog voeren 4. Masinissa varia fortuna usus est in amittendo recuperandoque paterno regno.     amittere: verliezen; recuperare: terugwinnen 5. Sole orto naves disiectae convenerunt.     disicere: uiteenslaan; convenire: samenkomen 6. Navibus subductis valloque circumdatis legionarii arma promere et progredi iussi sunt.     subducere: (schepen) aan land trekken; circumdare: omgeven; promere: te voorschijn halen; progredi: vooruitgaan 7. Pater subridens liberos sibi occurrentes exspectabat.     subridere: glimlachen; occurrere: tegemoet rennen 8. Non clamandum est vobis, pueri, sed perdiscendum quod imperatum est!     perdiscere: helemaal leren, uit het hoofd leren 9. Missi sunt nuntii ad conducenda auxilia et frumentum convehendum.     conducere: bijeenbrengen; convehere: verzamelen 10. Urbe capta ad diripiendum discursum est.       diripere: plunderen; discurrere: naar alle kanten rennen 11. Pennis terra sublevatus Perseus totum supervolat orbem.       sublevare: optillen; supervolare: vliegen over/boven 12. Cum limen supergrederer, uxor mihi occurrit seque ad pedes proiecit.       supergredi: gaan over; occurrere: tegemoet rennen; proicere: vooruit werpen 13. Fama erat classem ingentem apparari ad Siciliam repetendam et inde in Italiam traiciendum.       apparare: gereedmaken; repetere: terugwinnen; traicere: oversteken 14. Oppidani irati condiciones pacis non modo ad animum, sed ne ad aures quidem admittebant.       admittere: toelaten 15. Anno quadringentesimo quinquagesimo ante Christum natum plebs Romana in montem sacrum secessit.       secedere: zich afscheiden, weggaan 16. Pueri finem pugnandi non fecissent, nisi me interposuissem.       interponere: plaatsen tussen 17. Legati in urbem immissi a populo illudebantur.       immittere: sturen naar; illudere: bespotten 18. Viatores a ducibus circumacti admirabantur altitudinem pyramidum in caelum eductarum.       circumagere: rondleiden; educi: reiken tot 19. Quis regi nostro, qui nuper decessit, succedere poterit?       decedere: overlijden; succedere: opvolgen 20. Variis ominibus rei publicae instans periculum ostendebatur.       instare: bedreigen; ostendere: tonen, laten zien 21. Ovidius uxorem amicosque amplexus profectus est in exsilium, unde numquam revocatus est.       amplecti: omarmen; revocare: terugroepen 22. Milites interfici praeferebant potius quam se crudelissimo hosti dedere.       interficere: doden; dedere: overgeven 23. Equites nostri flumen transgressi cum hostium equitatu proelium commiserunt.       transgredi: oversteken; commitere: leveren, aangaan 24. Fama est Vespasiano iam nascenti principatum portentum esse.       portendere: voorspellen Kijk na: KLIK HIER. Leesles DE CYRO PERSARUM IMPERII FUNDATORE VI   Cyrus ubi Harpagi litteras legit, principes Persarum ad concilium convocavit. In quo Persarum ducem a rege se esse electum praedicavit et edixit, ut in posterum diem omnes in agro quodam cum falcibus adessent.   Sole oriente principes Persarum cum falcibus, ut erat imperatum, in agro designato aderant. Tum Cyrus aream vastam et incultam herbis purgare et fodere eos iussit. Totam diem usque ad vesperum aestu et labore fatigabantur; occasu solis cubitum ire et postridie rursus adesse sed sine falcibus et corporibus lautis iussi sunt.   Illo die cum apparuissent, Cyrus magno numero boum ovium aliorumque animalium mactato per totum diem Persas apparatis epulis et vino, quo dulcius numquam gustaverant, accipiebat et inclinato iam die talibus verbis allocutus est: 'Dicite mihi, utrum praeferatis, laborem illum hesternum an hodiernas has voluptates!'   Persae cum nimirum hodierna multo potiora esse respondissent, Cyrus: 'Agite vero' inquit, 'omnia ista bona hodierna atque adeo multo meliora vobis obtingent, si paulisper molestiam susceperitis. Dummodo me sequamini ducem, iugum servile a cervicibus vestris excutietis. Terram vestram Medorum imperio liberare et in pristinam libertatem dignitatemque restituere num dubitatis? Neque aliis rebus neque disciplina militari Medis inferiores estis. Quae cum ita se habeant, iam deficite ab Astyage!'   Persae a Medis se opprimi iamdiu aegre ferentes magno gaudio Cyrum ducem salutaverunt omniumque consensu ad eum imperium defertur. Brevi tempore magnum e Persis coactum exercitum habebat. cubitum ire : gaan slapen an : of agite vero : welaan dan num : soms ita se habere : zo gesteld zijn defertur : 3e pers. sing. praes. pass. van deferre coactum habebat : hij had bijeen Kijk na: KLIK HIER.