LXXXIV.

Wanneer herkomst of ouders worden beschreven, gebruikt het Latijn de ablativus, soms versterkt met a(b) of e(x). Deze ablativus originis vind je bij woorden als nascor (geboren worden), orior (ontstaan) en gignere (voortbrengen, baren) en vooral bij de deelwoorden natus, ortus en genitus. De zinnen 1, 5, 7, 9 en 11 in oefening 1 maken hopelijk verder duidelijk hoe deze ablativus functioneert.

Oefening 1 bevat ook veel deponentia, en een aantal semideponentia (zinnen 12 en 13). Semideponentia zijn werkwoorden die in het praesens (en van het praesens afgeleid: imperfectum en futurum) actieve vormen hebben, maar in het perfectum (en daarvan afgeleid: plusquamperfectum en futurum exactum) passieve.
De twee meest bekende:

gaudere : zich verheugen
gavisus sum : ik heb me verheugd
audere : durven, wagen
ausus sum : ik heb gewaagd, ik heb gedurfd


Leer eerst de volgende woorden:

gignere, gigno, genui, genitum : voortbrengen, baren
conspicere, conspicio, conspexi, conspectum : gewaar worden
coöriri, coörior, coörtus sum : in actie komen
differre, differo, distuli, dilatum : uitstellen
emetiri, emetior : afleggen
exordiri, exordior, exorsus sum : beginnen
exprimere, exprimo, expressi, expressum : uitdrukken, afbeelden
heros, herois : halfgod, held
inventor, inventoris : uitvinder
libertus : vrijgelatene
locare : plaatsen
maritimus : aan zee gelegen
pervagari : doorzwerven
potiri + abl.: bemachtigen, zich meester maken van
pravus : verdorven
prehendere, prehendo, prehendi, prehensum : (vast)grijpen
recordari + gen.: zich herinneren
transferre, transfero, transtuli, translatum : overbrengen

Onthoud door associatie:

gignere > genitaliën
conspicere > -spicere > spectare > spieken, spektakel; conspicuous (En) 
coöriri > oriri
differre > ?
emetiri > ?
exordiri > exordium (begin van een gedicht)
exprimere > expressie
heros > hero (En)
inventor > invenire > inventief; invention (En)
libertus > liber (vrij)
locare > locatie
maritimus > mare (zee); maritiem
pervagari > vagari (zwerven); vagant
potiri > stam pot- > posse: in staat, bij machte
pravus > depraved (En)
prehendere > apprehendere, comprehendere > prendre (Fa)
recordari > cor (hart)
transferre > translatie (wiskunde); translate (En)


Herhaal het leren van de woorden van les 83. Die heb je voor oefening 1 zeer nodig!


Oefening 1:
Vertaal de volgende zinnen:


1. Plerosque Belgas esse ortos a Germanis apud Caesarem legimus.
2. Arboris ramum manu prehendit, ne in aquam laberetur.
3. Post longum exsilium domum reversus iterum bene de patria meritus est.
4. Multos annos a Germanis vexati tandem Galli coorti sunt iniurias ultum. [ultum is een supinum.]
5. Hic vir humili loco ortus per se ipse crevit et longum iter emensus tandem summos honores adeptus est.
6. Numquam cives huius viri obliviscentur semperque beneficiorum grato animo recordabuntur.
7. Lucius Catilina, nobili genere natus, fuit magna vi et animi et corporis, sed ingenio malo pravoque.
8. Troiani Graecos vento secundo Mycenas petivisse rati equum ligneum intra murum ducere et in arce locare constituunt. Graeci autem clam noctis silentio reversi urbe potiti sunt.
9. Troia capta et incensa Aeneas, Venere genitus, cum patre et filio novam patriam petitum profectus est. [petitum is een supinum.]
10. Hasdrubal neque exercitui neque classi satis fidens equites ex Africa auxilio missos exspectare constituit.
11. Multi heroes clarissimi Iove nati esse dicuntur.
12. Eam haec dicere ausam a patre severo punitam esse ex fratre audiveram.
13. Omnes senatores Ciceroni de salute rei publicae locuto assensi sunt verbisque eius gavisi sunt.
14. Vincere scis, Hannibal, victoria uti nescis.
15. Nostrum consilium si secutus esse, hodie paupertatem non querereris.
16. Tiro libertus prope Ciceronem longiorem orationem exordientem sedere verbaque eius notare solebat; a nonnullis Tiro stenographiae inventor dicitur.

Kijk na: KLIK HIER.


Oefening 2:
Vertaal de volgende zinnen:


1. Caesar haec verba locutus legatos dimisit (met ppp locutus) =
    Caesar his verbis dictis legatos dimisit (met abl.abs.).
2. Consul milites adhortatus signum castra movendi dedit (met ppp adhortatus) =
    Consul militibus admonitis signum castra movendi dedit (met abl.abs.).
3. Piratae agrum maritimum populati urbem quoque oppugnare conabantur (met ppp populati) =
    Piratae agro maritimo vastato urbem quoque oppugnare conabantur (met abl.abs.).
4. Milites victoriam hostium diu morati tandem se dediderunt (met ppp morati) =
    Milites victoria hostium diu dilata tandem se dediderunt (met abl.abs.).
5. Nostri hostes conspicati gladiis impetum fecerunt (met ppp conspicat) =
    Nostri hostibus conspectis gladiis impetum fecerunt (met abl.abs.).
6. Reges auxilium polliciti tria milia militum subsidio miserant (met ppp polliciti) =
    Reges auxilio promisso tria milia militum subsidio miserant (met abl.abs.).
7. Artifex hanc figuram in marmore imitatus magno praemio affectus est (met ppp imitatus) =
    Artifex hac figura in marmore expressa magno praemio affectus est (met abl.abs.).
8. Cives moenia oppidi diu tutati tandem fugati sunt (met ppp tutati) =
    Cives moenibus oppidi diu protectis tandem fugati sunt (met abl.abs.).

Kijk na: KLIK HIER.


Leesles

DE CYRO PERSARUM IMPERII FUNDATORE III

  Mithradates verbis uxoris sollertibus commotus filium suum mortuum vestitu mutato abstulit et in monte proximo humi posuit. Quo cum Harpagus post aliquot dies venisset infantemque expositum vidisset, in sepulcro regio condendum eum curavit nihil suspicatus. Mandanes autem filius in pastoris casa educabatur.
  Decem fere anni iam intercesserant, cum Artembares, vir in Medis nobilis, ad regem aditum postulat: se venisse questum de iniuria, qua suum filium puer quidam rusticus, Mithradatis pastoris filius, affecisset. Astyages Artembari satisfaciendi cupidus pastorem eiusque filium arcessi iussit et cum adessent, iratus rogat: 'Tune, puer ignobilis, huius viri nobilissimi filium contumelia afficere ausus es?' At puer intrepidus respondet: 'O rex, iure eum punivi, quippe qui mihi a pueris ludentibus regi creato oboedire recusaverit. Etiam in ludo obsequium regi deberi censeo. Poena si dignus tibi videor, paratus sum.'
  Puerum ita dicentem subito Astyages agnoscere sibi visus est. Nam vultus pueri simillimus erat sui neque habitus servilis, sed potius regius videbatur. Tempus quoque, ex quo Mandanes filium interfici iusserat, mire congruebat.
  Artembarem igitur dimisit, postquam ei et filio se satisfacturum affirmavit, Mithridatem retinet. Tum ex solo eo quaerit, quis sit iste puer. Primo suum filium esse Mithradates respondet, sed cum rex ei tormenta intentaret, nisi verum expromeret, postremo Harpagum sibi puerum exponendum tradidisse neque se mandatum peregisse confitetur.

abstulit : perf. van auferre : wegbrengen
Quo cum : En toen daarheen
condendum eum curavit : liet hem bijzetten
nihil suspicatus : zonder iets te vermoeden
-ne : vraagwoord
sui : vul aan : vultus : zijn eigen gezicht
potius : veeleer
mire congruere : precies kloppen
tormenta intentare : met folteringen dreigen
verum expromere : de waarheid opbiechten
exponendum tradere : overgeven om te vondeling te leggen

Kijk na: KLIK HIER.