LXXX.

Het ppp van deponentia als participium coniunctum
Leesles

Bij gewone werkwoorden wordt het participium vaak predicatief gebruikt (Zie Les 67). Het participium coniunctum wordt dan gebruikt om een zin uit te breiden. Voor dergelijke uitbreidingen van de zin gebruikt het Nederlands eerder een bijzin. Voorbeeld:

Hostes proelio superati statim ad Caesarem legatos de pace miserunt.
Toen / Omdat de vijanden in het gevecht waren overwonnen, stuurden zij meteen gezanten naar Caesar (om) over vrede (te praten).

Het ppp van deponentia wordt ook vaak gebruikt als een dubbel verbonden bepaling. Hierbij is het erg handig, dat de betekenis van het ppp actief is. In plaats van een bijzin met cum + coni. of met postquam leveren deze constructies een veel beknoptere en compactere zin op.

Voorbeelden:

Dux milites adhortatus signum pugnae dedit.
Nadat hij de soldaten had aangespoord, gaf de aanvoerder het teken tot het gevecht.

Diu cunctatus bellum incepit.
Na lang te hebben geaarzeld begon hij de oorlog.

De handeling die door het ppp wordt uitgedrukt is eerder dan de handeling die door de hoofdzin wordt uitgedrukt. Het ppp is voortijdig.
(Dit geldt uiteraard ook voor het ppp van gewone werkwoorden: Servus vocatus atrium intrat - De slaaf is geroepen en gaat dan het atrium in.)
(Het ppa is gelijktijdig: de handeling die door het ppa wordt uitgedrukt vindt plaats tegelijk met de handeling die door de hoofdzin wordt uitgedrukt. Gelijktijdig: Milites ridentes castra intrant - Lachend gaan de soldaten het kamp in.)

Bij sommige deponentia is er van die voortijdigheid nauwelijks sprake. Dat blijkt meestal wel uit de kontekst. Voorbeeld:

Periculum veriti milites fugiunt.
Omdat zij het gevaar vrezen, vluchten de soldaten.
(Dat vrezen was er wel eerder, maar het is nog niet weg op het moment dat ze vluchten.)

Leer nu de volgende woorden:

dédere se : zich overgeven
deterrere : afschrikken
ex(s)ilium : ballingschap
fauces, faucium : engte, keel
ignóscere + dat.: vergiffenis schenken
mereri bene de : zich verdienstelijk maken jegens
peccatum : fout, misslag
ter (adv) : driemaal
tristis, tristis : (be)droef(d)
vestigare : opsporen

Onthoud door associatie:

dedere > dare (la); dedition (fa)
deterrere > deterrent; terreur
ex(s)ilium > exile (En); Exil (Du)
fauces > ?
ignoscere > ?
mereri > merites
peccatum > ?
ter > drie
tristis > triest
vestigare > investigate (En)

Oefening 1 :
Vertaal de volgende zinnen:

1. Dux milites adhortatus signum moenia oppugnandi dedit.
[oppugnandi : gen. gerundium; moenia: object bij oppugnandi]
2. Diu cunctatus medicus vulneri inimici mederi non recusavit.
3. Huius urbis incolae belli pericula veriti portas clauserunt.
4. Hostes iam appropinquare ratus consul custodes in moenibus disposuit.
5. Ei peccata confesso ignoscere ne recusaveris!
[ne + coni. perf.: verbod!]
6. Pedites diu per montes vagati tandem in castra pervenerunt.
7. Hostes frustra urbem capere conati obsidionem reliquêre.
[reliquêre : alternatieve 3e persoon meervoud perf act indic = reliquerunt]
8. Nostri diu castra tutati se dedere constituêre.
[constituêre = constituerunt]
9. Senatus socios auxilium pollicitos domum remisit.
10. Uxorem consolatus Romam reliquerat.

Kijk na: KLIK HIER. 

Leesles

DE CYRO PERSARUM IMPERII FUNDATORE I

  Astyagi, Medorum regi, somnium praedixerat filiam suam unicam, cui Mandane nomen, parituram esse filium, qui totius Asiae imperio potiretur. Quo somnium perterritus rex Mandanen non principi nuptum dedit, sed Cambyses Persa nobilis quidem, sed minime regio genere ortus eam uxorem ducere iussus est. Erant autem eo tempore Persae sub Medorum dicione.
  Haud multo post Astyages iterum somnium vidit idem fere portendens. Tum filiam iam gravidam e Persarum regione arcessivit et, postquam venit, in regia custodiendam curavit. Ubi primum Mandane peperit, Astyages Harpagum necessarium suum ad se vocavit eique nepotem suum tradidit cum his verbis: 'O Harpage, puerum quem Mandane peperit, cura hinc auferas et domi tuae interficias atque, ubicumque velis, sepelias. Cave, ne cui alii, quae tibi mandem, committas, sed tua ipsius fac manu!'
  Harpagus se mandata ipsum confecturum esse pollicitus infantem secum portans domum suam pervenit. Variis sollicitus curis diu secum quid faceret considerabat: senem iam esse Astyagem virilique stirpe carentem; eo mortuo venturum regnum ad filiam, quae sine dubio sui fili percussorem extremo supplicio affectura sit; sin autem Astyagis dicto non oboedire, summum sibi periculum impendere, si detegeretur. Itaque puerum interficiendum esse statuit neque tamen sua manu: ut ex Astyagis ministris aliquis facinus conficeret meditabatur.

Aantekeningen:

parituram esse: inf. fut. act. van parere; inf. in de aci: ... had voorspeld, dat zij zou baren
potiri + abl.: zich meester maken van
nuptum dedit: gaf ten huwelijk
custodiendam curavit: liet haar bewaken
cura hinc auferas: zorg dat je hiervandaan meeneemt
velis: 2e pers. enkv. coni. praes. van velle: willen; jij wil
tua ipsius fac manu: doe het eigenhandig
eo mortuo: na zijn dood
meditari ut: overleggen hoe

Kijk na: KLIK HIER.