LXVIII.pronomina (uitbreiding)
|
enkelvoud | mannelijk | vrouwelijk | onzijdig |
nom. | idem | eadem | idem |
gen. | eiusdem | eiusdem | eiusdem |
dat. | eidem | eidem | eidem |
acc. | eundem | eandem | idem |
abl. | eodem | eadem | eodem |
meervoud | |||
nom. | idem | eaedem | eadem |
gen. | eorundem | earundem | eorundem |
dat. | eisdem / isdem | eisdem / isdem | eisdem / isdem |
acc. | eosdem | easdem | eadem |
abl. | eisdem / isdem | eisdem / isdem | eisdem /isdem |
Het achtervoegsel -dem is steeds geplakt achter de vormen van is, ea, id (is, ea, id: zie les 36). Wanneer zo´n vorm eindigt op -m, zoals bijv. bij eorum, dan verandert de -m- in een -n-, onder invloed van de volgende -d-.
De rijtjes van ipse:
enkelvoud | mannelijk | vrouwelijk | onzijdig |
nom. | ipse | ipsa | ipsum |
gen. | ipsius | ipsius | ipsius |
dat. | ipsi | ipsi | ipsi |
acc. | ipsum | ipsa | ipsum |
abl. | ipso | ipsa | ipso |
meervoud | |||
nom. | ipsi | ipsae | ipsa |
gen. | ipsorum | ipsarum | ipsorum |
dat. | ipsis | ipsis | ipsis |
acc. | ipsos | ipsas | ipsa |
abl. | ipsis | ipsis | ipsis |
De gebruikelijke uitgangen voor pronomina; let weer goed op de gen. en dat. sing.!
Bestudeer en leer de rijtjes, en leer dan de volgende woorden:
centurio, centurionis : centurio, honderdman (hoofdman
over 100)
compónere : bijeenleggen, bijzetten
cúrrere : (hard) lopen
et ipse : ook zelf, eveneens
finitimus : naburig, nabuur
Genava : Geneve
incolumis, -is : ongedeerd
influere in : uitmonden in
iterum : wederom
limen, liminis : drempel
litterae (pl.t.) : brief, brieven
pertinêre ad : betrekking hebben op
posterus : volgend(e)
praebêre : verschaffen, betonen
praefícere + dat.: aan het hoofd stellen van
princeps, principis : eerste, voornaamste
prohibêre : beletten
ratis, -is : vlot
Onthoud de woorden door associatie:
centurio > cent
componere > componeren
currere > koerier
et ipse >
finitimus > finis (la)
Genava > Geneve
incolumis > ?
influere in > fluere = stromen
iterum > ?
limen > ?
litterae > letter (en)
pertinere ad > pertinent
posterus > post (la); posterity (en)
praebere > ?
praeficere > prae- en facere
princeps > prins
prohibere > prohibition (en)
ratis > ?
1. Ossa utriusque amantis in eodem sepulcro composita
sunt.
2. In ipsis periculis uterque centurio eandem virtutem
non praebuit.
3. Eodem tempore litterae ex Sardinia Siciliaque ad
eandem rem pertinentes Romam missae sunt.
4. Puer in hortum cum curreret, in ipso limine cecidit.
5. Omnes equites, qui ex ipsa caede fugerant, incolumes
in castra venerunt.
6. Eodem loco manere dux ipse milites iusserat.
7. Frater eius et ipse vir fortissimus eandem gloriam
sibi pariet.
8. Mittuntur legati ad finitimos et ipsos bellum
cupientes.
9. Nisi quis prohibuisset, se ipsum vulneravisset.
10. Ipso die natali pater eius consul creatus est.
11. Postero die Helvetii castra ex eo loco movent
idemque facit Caesar.
12. Hic reus iterum interrogatus non eadem dixit quae
antea.
13. Hoc ipsum tibi narrare mihi iam in animo erat.
14. In eodem horto erat arbor pulcherrima, quae ab avo
meo ipso posita erat.
Kijk na: KLIK
HIER.
Bekijk les 36 nog eens voor het voornaamwoord is, ea,
id. Neem les 25 nog eens door voor het betrekkelijk
voornaamwoord (pronomen relativum).
Wanneer je dat hebt gedaan, kun je aan oefening 2
beginnen. Over is, ea, id valt weinig nieuws te
vertellen. Over het relativum: soms wordt dat gebruikt
aan het begin van een nieuwe (hoofd)zin. Dit
verschijnsel noemt men de relatieve aansluiting. Het
Nederlands kent dat niet. In je vertaling gebruik je een
aanwijzend voornaamwoord.
Oefening 2 :
Vertaal de volgende zinnen :
1. Omnium Gallorum fortissimi sunt Belgae, propterea
quod proximi sunt Germanis. Qua de causa
Helvetii quoque reliquos Gallos virtute superant.
2. Proximum Helvetiorum finibus oppidum est Genava. Ex eo
oppido pons ad Helvetios ducit.
3. Caesari nuntiatur Helvetiis esse in animo per agrum
Sequanorum et Haeduorum iter facere. Quam ob
causam ei munitioni, quam inter lacum
Lemannum ac montem Iuram fecerat, Titum Labienum legatum
praefecit.
4. Helvetii iam in Haeduorum fines pervenerant. Haedui,
cum se suaque ab iis defendere non possent,
legatos ad Caesare mittunt rogatum auxilium.
5. Flumen est Arar, quod per fines Haeduorum et
Sequanorum in Rhodanum influit. Id Helvetii
ratibus iunctis traiciebant.
6. Caesar ad eam partem Helvetiorum pervenit, quae
nondum flumen traiecerat. In quos cum
impetum fecisset, magnam eorum partem occidit.
7. Hanc ob cladem Helvetii legatos ad eum mittunt.
Cuius legationis Divico princeps fuit.
8. Postremo Helvetii profligati et in suos fines reverti
coacti sunt. Quae omnia legimus in libro, quem
Caesar de bello Gallico scripsit.
Kijk na: KLIK
HIER.
Het vragend voornaamwoord:
quis? : wie?
quid? : wat?
quis hoc dixit? : wie heeft dit gezegd?
quid dicis? : wat zeg je? wat bedoel je?
qui vir? quae femina? quod bellum? : welke man? wat voor man?
welke vrouw? wat voor vrouw? welke oorlog? wat voor
oorlog?
cuius hic liber est? : van
wie is dit boek?
De vormen van het vragend voornaamwoord zijn gelijk aan
die van het relativum, met uitzondering van de nom. ev.
ml. (quis) en nom. en acc. ev. neutrum (quid) bij
zelfstandig gebruik van het vraagwoord.
mannelijk |
vrouwelijk |
onzijdig |
qui |
quae |
quod |
cuius |
cuius |
cuius |
cui |
cui |
cui |
quem |
quam |
quod |
quo |
qua |
quo |
meervoud |
|
|
qui |
quae |
quae |
quorum |
quarum |
quorum |
quibus |
quibus |
quibus |
quos |
quas |
quae |
quibus |
quibus |
quibus |
Het onbepaald betrekkelijk voornaamwoord, dat is een
afgrijselijke naam voor iets wat wel simpel is, maar
toch moeilijk uit te leggen. Het handigste is volgens
Kox om een aantal woorden uit je hoofd te leren, en
daarna in oefening 3 te bekijken op welke manier deze
woorden worden gebruikt:
quicumque, quaecumque, quodcumque : wie ook maar, wat
ook maar, welke ook maar
quisquis, quaeque, quodquod : wie / welke ook maar;
ieder die; alles dat
quicquid of quidquid : wat ook maar
uter, utra, utrum : wie (van twee) / welke (van twee)
Leer ook de volgende woorden:
accídere + dat. : overkomen
accúrrere : toesnellen
alienus a : vreemd (aan)
circumvenire : omsingelen
considerare : overwegen
delínquere, deliqui, delictus : misdrijven
enumerare : opsommen
et = etiam : ook; zelfs
ferens, ferentis : brengend (partic. praes. act.)
iam amplius : nog meer, nog verder
nescio quis : een of ander (letterlijk: ik weet niet
wie)
nil = nihil : niets
oportet + acc. cum inf.: het behoort, men moet
optare : wensen
poeta comicus : blijspeldichter
quot (wordt niet verbogen) : hoeveel
-ve : of
Onthoud de woorden door associatie :
accidere > accident (en); accidenteel
accurrere > ad en currere; koerier
alienus a : alien (en)
circumvenire > circum en venire > cirkel; venir
(fa)
considerare > consider (en); consideratie
delinquere > delict
enumerare > nummer
et > et (fa)
ferens > lucifer = lichtbrenger (ferre wordt in les
89 behandeld)
iam amplius > ampel
nescio quis > nescio = ik weet niet (Nederlandse
schrijver!); quis = wie?
nil > nihilisme; niets
oportet > ?
optare > opteren; coöptatie
poeta comicus > poeet; komisch
quot > quotum
-ve > ?
Oefening 3:
Vertaal de volgende zinnen:
1. Homo sum; humani nil a me alienum puto. Quis id
dixit? Terentius. Qui vir fuit Terentius? Poeta
comicus.
2. Quisquis id dixit, vir sapiens fuit.
3. Quibuscumque in terris erraveris, semper in
patriam reventurum esse te puto.
4. Cuius hic liber sit, rogas? Meus est, sed
quare roges, nescio.
5. Subito accurrit nescio quis magna voce
clamans hostes appropinquare.
6. Quidquid id est, timeo Danaos et dona
ferentes.
7. Rogamus atque oramus, ut, quidquid deliquerit,
ei veniam detis.
8. Quacumque de causa legati venerunt, eos
audiri oportet.
9. Iam habes quod cupiebas. Quid est quod iam
amplius optas?
10. Mortem ne timeas. Mors quid sit, primum
considera.
11. Puta quaecumque tibi acciderint, a diis
tibi data.
12. Quot quique reges post Romulum fuerint,
enumerate.
13. Quaerentibus amicis, cui regnum
relinqueret, Alexander, ei qui esset optimus, respondit.
14. Undique ab hostibus circumventus dux ignorabat, utram
in partem contenderet quove in loco castra
poneret.
Kijk na: KLIK
HIER.
Leer de volgende woorden:
nocere : schaden
nubilum : wolk
perfectus : volmaakt
profícere : helpen, baten
qualitas, qualitatis : hoedanigheid
rúere : (voort)snellen; (in)storten
rumor, rumoris : gerucht, rumoer
sigillum : zegel; kenmerk
simplex : eenvoudig
status, status : (toe)stand
terminus : grens; tijdstip
vanitas, vanitatis : ijdelheid
Onthoud de woorden door associatie:
nocere > innocent (en)
nubilum > ?
perfectus > perfect
proficere > pro en facere: vooruit doen
qualitas > kwaliteit
ruere : ruïne; rush?
rumor > rumoer; rumor (en)
sigillum > signum (la); signaal
simplex > simpel
status > status
terminus > terminal; terminaal
vanitas > vanity (en)
1. Camera Obscura (Hildebrand).
2. Proficiat!
3. Sub sole nihil perfectum.
4. Nihil novi sub sole.
5. Semper florens.
6. Stante pede.
7. Summum ius, summa iniuria.
8. Vox clamantis in deserto.
9. Status quo; status quo ante.
10. Terminus a quo; terminus ante (ad) quem (begin- en
eindpunt)
11. Qualitate qua.
12. Hora ruit, tempus fluit.
13. Quod licet Iovi, non licet bovi.
14. Quae nocent, docent.
15. Post nubila lux.
16. Rumor in casa (onenigheid).
17. Simplex veri sigillum (Boerhaave).
18. Homo novus.
19. Spes patriae (jeugd).
20. Vanitas vanitatum et omnia vanitas (Prediker).
Kijk na: KLIK
HIER.
De Solone et Croeso IV
Solon autem ne secundo quidem praemio dignum Croesum
putans Cleobim et Bitonem Argivos nominat: qui ambo
athletae illustres erant.
Forte accidit, ut mater eorum die festo, cum in Herae
templo adesse eam oporteret, frustra boves exspectaret,
qui ad aedem se veherent. Tum iuvenes iugum
subierunt matremque ad templum traxerunt. Quae cum
ab omnibus, qui aderant, beata diceretur propter tales
filios, deam oravit, ut suis filiis, qui tanto honore se
affecissent, donaret, quod homini optatissimum et
pretiosissimum esset. Cleobis et Biton gravi labore
fatigati in ipso templo cubitum ierunt altoque
sopore capti postea non experrecti sunt, sed in
tali vitae fine manserunt. Sic dea mortem homini vita
optatiorem esse in iis ostendit.
Tum vero Croesus minime contentus ex Solone quaesivit:
'Tantopere igitur meas divitias spernis, ut mortuos
tantum homines beatos dicas atque regem ne privatis
quidem hominibus parem iudices!'
Ad quae Solon ita respondit: 'O rex, tu quidem maximas
opes possides multarumque terrarum dominus es, sed ante
mortem beatum te dicere nondum audeo. Haud enim sum
ignarus, quanta sit invidia deorum, qui saepe extollunt
quem postea perdituri sint.'
Sic ait Solon neque tamen Croeso persuasit. Qui animi
offensionem aegre dissimulans Solonem dimisit ut
hominem laude sapientiae non dignum.
Aantekeningen:
iugum subierunt: gingen onder het juk
cubitum ierunt: legden zich te slapen
non experrecti sunt: zijn niet meer wakker geworden
perdituri sint: te gronde zullen richten
animi offensio: ergernis
Kijk na: KLIK
HIER.