LXVIII.

pronomina (uitbreiding)
NederLatijn
Leesles

A. Idem en ipse.

idem, eadem, idem : dezelfde, hetzelfde
ipse, ipsa, ipsum : zelf

De rijtjes :

enkelvoud mannelijk vrouwelijk onzijdig
nom. idem eadem idem
gen. eiusdem eiusdem eiusdem
dat. eidem eidem eidem
acc. eundem eandem idem
abl. eodem eadem eodem
meervoud      
nom. idem eaedem eadem
gen. eorundem earundem eorundem
dat. eisdem / isdem eisdem / isdem eisdem / isdem
acc. eosdem easdem eadem
abl. eisdem / isdem eisdem / isdem eisdem /isdem

 

Het achtervoegsel -dem is steeds geplakt achter de vormen van is, ea, id (is, ea, id: zie les 36). Wanneer zo´n vorm eindigt op -m, zoals bijv. bij eorum, dan verandert de -m- in een -n-, onder invloed van de volgende -d-.

De rijtjes van ipse:

enkelvoud mannelijk vrouwelijk onzijdig
nom. ipse ipsa ipsum
gen. ipsius ipsius ipsius
dat. ipsi ipsi ipsi
acc. ipsum ipsa ipsum
abl. ipso ipsa ipso
meervoud      
nom. ipsi ipsae ipsa
gen. ipsorum ipsarum ipsorum
dat. ipsis ipsis ipsis
acc. ipsos ipsas ipsa
abl. ipsis ipsis ipsis

 

De gebruikelijke uitgangen voor pronomina; let weer goed op de gen. en dat. sing.!

 

Bestudeer en leer de rijtjes, en leer dan de volgende woorden:

centurio, centurionis : centurio, honderdman (hoofdman over 100)
compónere : bijeenleggen, bijzetten
cúrrere : (hard) lopen
et ipse : ook zelf, eveneens
finitimus : naburig, nabuur
Genava : Geneve
incolumis, -is : ongedeerd
influere in : uitmonden in
iterum : wederom
limen, liminis : drempel
litterae (pl.t.) : brief, brieven
pertinêre ad : betrekking hebben op
posterus : volgend(e)
praebêre : verschaffen, betonen
praefícere + dat.: aan het hoofd stellen van
princeps, principis : eerste, voornaamste
prohibêre : beletten
ratis, -is : vlot

Onthoud de woorden door associatie:

centurio > cent
componere > componeren
currere > koerier
et ipse >
finitimus > finis (la)
Genava > Geneve
incolumis > ?
influere in > fluere = stromen
iterum > ?
limen > ?
litterae > letter (en)
pertinere ad > pertinent
posterus > post (la); posterity (en)
praebere > ?
praeficere > prae- en facere
princeps > prins
prohibere > prohibition (en)
ratis > ?

 

Oefening 1 :
Vertaal de volgende zinnen:

1. Ossa utriusque amantis in eodem sepulcro composita sunt.
2. In ipsis periculis uterque centurio eandem virtutem non praebuit.
3. Eodem tempore litterae ex Sardinia Siciliaque ad eandem rem pertinentes Romam missae sunt.
4. Puer in hortum cum curreret, in ipso limine cecidit.
5. Omnes equites, qui ex ipsa caede fugerant, incolumes in castra venerunt.
6. Eodem loco manere dux ipse milites iusserat.
7. Frater eius et ipse vir fortissimus eandem gloriam sibi pariet.
8. Mittuntur legati ad finitimos et ipsos bellum cupientes.
9. Nisi quis prohibuisset, se ipsum vulneravisset.
10. Ipso die natali pater eius consul creatus est.
11. Postero die Helvetii castra ex eo loco movent idemque facit Caesar.
12. Hic reus iterum interrogatus non eadem dixit quae antea.
13. Hoc ipsum tibi narrare mihi iam in animo erat.
14. In eodem horto erat arbor pulcherrima, quae ab avo meo ipso posita erat.

Kijk na: KLIK HIER.

 

B. Is, ea, id
Relatieve aansluiting.

Bekijk les 36 nog eens voor het voornaamwoord is, ea, id. Neem les 25 nog eens door voor het betrekkelijk voornaamwoord (pronomen relativum).
Wanneer je dat hebt gedaan, kun je aan oefening 2 beginnen. Over is, ea, id valt weinig nieuws te vertellen. Over het relativum: soms wordt dat gebruikt aan het begin van een nieuwe (hoofd)zin. Dit verschijnsel noemt men de relatieve aansluiting. Het Nederlands kent dat niet. In je vertaling gebruik je een aanwijzend voornaamwoord.



Oefening 2 :
Vertaal de volgende zinnen :


1. Omnium Gallorum fortissimi sunt Belgae, propterea quod proximi sunt Germanis. Qua de causa Helvetii quoque reliquos Gallos virtute superant.
2. Proximum Helvetiorum finibus oppidum est Genava. Ex eo oppido pons ad Helvetios ducit.
3. Caesari nuntiatur Helvetiis esse in animo per agrum Sequanorum et Haeduorum iter facere. Quam ob causam ei munitioni, quam inter lacum Lemannum ac montem Iuram fecerat, Titum Labienum legatum praefecit.
4. Helvetii iam in Haeduorum fines pervenerant. Haedui, cum se suaque ab iis defendere non possent, legatos ad Caesare mittunt rogatum auxilium.
5. Flumen est Arar, quod per fines Haeduorum et Sequanorum in Rhodanum influit. Id Helvetii ratibus iunctis traiciebant.
6. Caesar ad eam partem Helvetiorum pervenit, quae nondum flumen traiecerat. In quos cum impetum fecisset, magnam eorum partem occidit.
7. Hanc ob cladem Helvetii legatos ad eum mittunt. Cuius legationis Divico princeps fuit.
8. Postremo Helvetii profligati et in suos fines reverti coacti sunt. Quae omnia legimus in libro, quem Caesar de bello Gallico scripsit.


Kijk na: KLIK HIER.


C. Pronomen interrogativum en relativum indefinitum.

Het vragend voornaamwoord:

quis? : wie?
quid? : wat?
quis hoc dixit? : wie heeft dit gezegd?
quid dicis? : wat zeg je? wat bedoel je?
qui vir? quae femina? quod bellum? : welke man? wat voor man? welke vrouw? wat voor vrouw? welke oorlog? wat voor oorlog?
cuius hic liber est? : van wie is dit boek?

De vormen van het vragend voornaamwoord zijn gelijk aan die van het relativum, met uitzondering van de nom. ev. ml. (quis) en nom. en acc. ev. neutrum (quid) bij zelfstandig gebruik van het vraagwoord.

mannelijk
vrouwelijk
onzijdig
qui
quae
quod
cuius
cuius
cuius
cui
cui
cui
quem
quam
quod
quo
qua
quo
meervoud
           
       
qui
quae
quae
quorum
quarum
quorum
quibus
quibus
quibus
quos
quas
quae
quibus
quibus
quibus












Het onbepaald betrekkelijk voornaamwoord, dat is een afgrijselijke naam voor iets wat wel simpel is, maar toch moeilijk uit te leggen. Het handigste is volgens Kox om een aantal woorden uit je hoofd te leren, en daarna in oefening 3 te bekijken op welke manier deze woorden worden gebruikt:

quicumque, quaecumque, quodcumque : wie ook maar, wat ook maar, welke ook maar
quisquis, quaeque, quodquod : wie / welke ook maar; ieder die; alles dat
quicquid of quidquid : wat ook maar
uter, utra, utrum : wie (van twee) / welke (van twee)

Leer ook de volgende woorden:

accídere + dat. : overkomen
accúrrere : toesnellen
alienus a : vreemd (aan)
circumvenire : omsingelen
considerare : overwegen
delínquere, deliqui, delictus : misdrijven
enumerare : opsommen
et = etiam : ook; zelfs
ferens, ferentis : brengend (partic. praes. act.)
iam amplius : nog meer, nog verder
nescio quis : een of ander (letterlijk: ik weet niet wie)
nil = nihil : niets
oportet + acc. cum inf.: het behoort, men moet
optare : wensen
poeta comicus : blijspeldichter
quot (wordt niet verbogen) : hoeveel
-ve : of

Onthoud de woorden door associatie :

accidere > accident (en); accidenteel
accurrere > ad en currere; koerier
alienus a : alien (en)
circumvenire > circum en venire > cirkel; venir (fa)
considerare > consider (en); consideratie
delinquere > delict
enumerare > nummer
et > et (fa)
ferens > lucifer = lichtbrenger (ferre wordt in les 89 behandeld)
iam amplius > ampel
nescio quis > nescio = ik weet niet (Nederlandse schrijver!); quis = wie?
nil > nihilisme; niets
oportet > ?
optare > opteren; coöptatie
poeta comicus > poeet; komisch
quot > quotum
-ve > ?

Oefening 3:
Vertaal de volgende zinnen:


1. Homo sum; humani nil a me alienum puto. Quis id dixit? Terentius. Qui vir fuit Terentius? Poeta comicus.
2. Quisquis id dixit, vir sapiens fuit.
3. Quibuscumque in terris erraveris, semper in patriam reventurum esse te puto.
4. Cuius hic liber sit, rogas? Meus est, sed quare roges, nescio.
5. Subito accurrit nescio quis magna voce clamans hostes appropinquare.
6. Quidquid id est, timeo Danaos et dona ferentes.
7. Rogamus atque oramus, ut, quidquid deliquerit, ei veniam detis.
8. Quacumque de causa legati venerunt, eos audiri oportet.
9. Iam habes quod cupiebas. Quid est quod iam amplius optas?
10. Mortem ne timeas. Mors quid sit, primum considera.
11. Puta quaecumque tibi acciderint, a diis tibi data.
12. Quot quique reges post Romulum fuerint, enumerate.
13. Quaerentibus amicis, cui regnum relinqueret, Alexander, ei qui esset optimus, respondit.
14. Undique ab hostibus circumventus dux ignorabat, utram in partem contenderet quove in loco castra poneret.

Kijk na: KLIK HIER.



Leer de volgende woorden:

nocere : schaden
nubilum : wolk
perfectus : volmaakt
profícere : helpen, baten
qualitas, qualitatis : hoedanigheid
rúere : (voort)snellen; (in)storten
rumor, rumoris : gerucht, rumoer
sigillum : zegel; kenmerk
simplex : eenvoudig
status, status : (toe)stand
terminus : grens; tijdstip
vanitas, vanitatis : ijdelheid

Onthoud de woorden door associatie:

nocere > innocent (en)
nubilum > ?
perfectus > perfect
proficere > pro en facere: vooruit doen
qualitas > kwaliteit
ruere : ruïne; rush?
rumor > rumoer; rumor (en)
sigillum > signum (la); signaal
simplex > simpel
status > status
terminus > terminal; terminaal
vanitas > vanity (en)

NederLatijn

1. Camera Obscura (Hildebrand).
2. Proficiat!
3. Sub sole nihil perfectum.
4. Nihil novi sub sole.
5. Semper florens.
6. Stante pede.
7. Summum ius, summa iniuria.
8. Vox clamantis in deserto.
9. Status quo; status quo ante.
10. Terminus a quo; terminus ante (ad) quem (begin- en eindpunt)
11. Qualitate qua.
12. Hora ruit, tempus fluit.
13. Quod licet Iovi, non licet bovi.
14. Quae nocent, docent.
15. Post nubila lux.
16. Rumor in casa (onenigheid).
17. Simplex veri sigillum (Boerhaave).
18. Homo novus. 
19. Spes patriae (jeugd).
20. Vanitas vanitatum et omnia vanitas (Prediker).

Kijk na: KLIK HIER.



Leesles

De Solone et Croeso IV

Solon autem ne secundo quidem praemio dignum Croesum putans Cleobim et Bitonem Argivos nominat: qui ambo athletae illustres erant.
Forte accidit, ut mater eorum die festo, cum in Herae templo adesse eam oporteret, frustra boves exspectaret, qui ad aedem se veherent. Tum iuvenes iugum subierunt matremque ad templum traxerunt. Quae cum ab omnibus, qui aderant, beata diceretur propter tales filios, deam oravit, ut suis filiis, qui tanto honore se affecissent, donaret, quod homini optatissimum et pretiosissimum esset. Cleobis et Biton gravi labore fatigati in ipso templo cubitum ierunt altoque sopore capti postea non experrecti sunt, sed in tali vitae fine manserunt. Sic dea mortem homini vita optatiorem esse in iis ostendit.
Tum vero Croesus minime contentus ex Solone quaesivit: 'Tantopere igitur meas divitias spernis, ut mortuos tantum homines beatos dicas atque regem ne privatis quidem hominibus parem iudices!'
Ad quae Solon ita respondit: 'O rex, tu quidem maximas opes possides multarumque terrarum dominus es, sed ante mortem beatum te dicere nondum audeo. Haud enim sum ignarus, quanta sit invidia deorum, qui saepe extollunt quem postea perdituri sint.'
Sic ait Solon neque tamen Croeso persuasit. Qui animi offensionem aegre dissimulans Solonem dimisit ut hominem laude sapientiae non dignum.

Aantekeningen:
iugum subierunt: gingen onder het juk
cubitum ierunt: legden zich te slapen
non experrecti sunt: zijn niet meer wakker geworden
perdituri sint: te gronde zullen richten
animi offensio: ergernis

Kijk na: KLIK HIER.