LXIII.Eerste conjugatie (herhaling en
uitbreiding)
|
do | dedi | datus | dare | geven |
veto | vetui | vetitus | vetare | verbieden |
seco | secui | sectum (secaturus) |
secare | snijden |
iuvo | iuvi | iutus | iuvare | helpen |
lavo | lavi | lautus (lavaturus) |
lavare | wassen |
sto | steti | status | stare | staan |
Oefening
1 :
Determineer de volgende werkwoordsvormen als in
het voorbeeld:
Voorbeeld:
vocat : 3e persoon enkelvoud praesens actief
(indicatief) : hij roept
1. vocatis
2. spoliavisse
3. spectaberis
4. mutaverunt
5. occupavisti
6. pugnaverant
7. notare
8. amabaris
9. oppugnaverunt
10. expugnavistis
11. vastavi
12. staturus esse
13. vetitum iri
14. secuisset
15. iuti eramus
16. dedissemus
17. iuvistis
18. datum esset
19. secabunt
20. vetueris
21. steteras
22. lauta erat
23. stetisse
24. stabatis
25. das
Kijk na: KLIK
HIER!
B. Het participium :
1. van het praesens actief
2. van het perfectum passief
3. van het futurum actief
1. Het participium praesentis activi (voor ingewijden: ppa) noemen we in het Nederlands het tegenwoordig deelwoord. Zingend verlieten wij het stadion, lachend zaten we in de trein.
Het ppa wordt gevormd door aan de stam -ns, ntis etc. toe te voegen:
ppa | mannelijk | vrouwelijk | onzijdig |
enkelvoud | |||
nom. | vocans | vocans | vocans |
gen. | vocantis | vocantis | vocantis |
dat. | vocanti | vocanti | vocanti |
acc. | vocantem | vocantem | vocans |
abl. | vocante | vocante | vocante |
meervoud | |||
nom. | vocantes | vocantes | vocantia |
gen. | vocantium | vocantium | vocantium |
dat. | vocantibus | vocantibus | vocantibus |
acc. | vocantes | vocantes | vocantia |
abl. | vocantibus | vocantibus | vocantibus |
Je ziet: het ppa wordt verbogen als de adiectiva van de derde declinatie; de abl. sing. heeft echter -e in plaats van -i.
infinitivus | ppa | |
e- stammen | terrêre | terrens, terrentis etc |
medeklinkerstammen | víncere | vincens, vincentis etc |
i-stammen | audire | audiens. audientis etc |
capio-groep | cápere | capiens, capientis etc |
Vertaal: puer vocans: de roepende jongen / de jongen die roept
2. Het participium perfecti passivi (het ppp; Ned.:
voltooid deelwoord) kennen we al (Zie les 29 en 30).
Vertaal: puer vocatus:
de geroepen jongen / de jongen die geroepen is
3. Het participium futuri activi (pfa) wordt
gevormd door uit te gaan van het ppp (vocatus) en dan de uitgang te
veranderen naar -turus : vocaturus.
Vocaturus, vrouwelijk vocatura, onzijdig vocaturum verbuigt als longus, -a, -um.
De betekenis van het part fut act vocaturus: (letterlijk :
zullende roepen)
puer vocaturus: de jongen
die zal roepen / de jongen die van plan is te roepen /
de jongen die op het punt staat te roepen.
Oefening 2 :
Vertaal de volgende verbindingen van substantiva
en participia:
1. a magistro laudante
2. feminae oraturae (3 mogelijkheden qua naamval)
3. solis illustrantis
4. avibus volantibus (2) [avis, -is: vogel]
5. praemia data (2)
6. signa ornantia (2)
7. discipulo obtemperanti
8. patriam amatam
9. aves migraturae
10. consuli immolanti
11. clade nuntiata [clades, -is: nederlaag, onheil]
12. militibus salutantibus (2)
13. puellarum ornantium
14. captivi condemnati (2)
15. Italia sollicitata (2)
16. viatori erraturo
17. mercatoris exportantis
18. Belgarum iactantium
Kijk na: KLIK
HIER!
Oefening 3 :
Vertaal met behulp van een relatieve bijzin, als
in het voorbeeld:
Voorbeeld:
a magistro discipulos laudante:
door de meester, die de leerlingen prijst
1. solis terram radiis illustrantis
2. aves in alias terras migraturae
3. praemia militibus iam data
4. discipulum magistro obtemperantem
5. epistula in senatu recitata
6. signa urbem nostram ornantia
7. viatoris per Hispaniam erraturi
8. captivi a consule heri condemnati
9. a mercatore vaccas exportante
10. Belgae lapides in vallum iactantes
Kijk na: KLIK HIER!
Leer de volgende woorden:
acrius (adv) : heviger
aequare : evenaren
avis, avis : vogel
clades, cladis : onheil, nederlaag
clam : heimelijk, stiekem
conclamare : luid roepen
deliberare : overleggen
fauces, faucium : engte, keel
haerêre, perf. haesi : blijven steken
importare : invoeren
iudex, iudicis : rechter
levare : (op)tillen
longinquus : ver verwijderd
misericordia : medelijden
occursare : tegemoet snellen
osculum : kus
perturbare : in verwarring brengen
reus : aangeklaagde
rostra, rostrorum : spreekgestoelte (op het Forum
Romanum)
scutum : schild
serpens, serpentis : slang
super + acc.: boven, over
utrimque : van weerskanten
Onthoud de woorden door associatie :
acrius > ?
aequare > equator; equal (en)
avis > aviary (en)
clades > ?
clam > ?
conclamare > clamare (la)
deliberare > delibereren
fauces > ?
haerêre > adhere (en); adhesive (en)
importare > importeren
iudex > jurist; judicious (en)
levare > ?
longinquus > longus (la)
misericordia > ?
occursare > ob = tegemoet + cursare < cúrrere
(la)
osculum > ?
perturbare > ?
reus > ?
rostra > ?
scutum > ?
serpens > serpent (ne, en, fa)
super > super
utrimque > ?
Oefening
4 :
Vertaal de volgende zinnen:
1. Dum Romani deliberant,
iam Saguntum ab Hannibale summa vi oppugnabatur.
N.B.: Na het voegwoord 'dum'
(terwijl) volgt in het Latijn altijd een
praesensvorm. Omdat de hoofdzin in de verleden
tijd staat (oppugnabatur), dien je in je vertaling
naar het Nederlands de praesensvorm met een
verleden tijd weer te geven.
2. Cur custodes portas urbis iam clausas denuo
aperiri vetuêre?
N.B.: vetuêre = vetuerunt (3e
persoon meervoud perfectum actief indic.)
3. Clamaturus erat, sed vox faucibus haesit.
N.B.: Het participium van het
futurum actief (pfa) in combinatie met een vorm
van 'esse' geeft aan: op het punt staan te..., van
plan zijn te ...
Voorbeelden:
vocaturus est: hij staat op het punt te roepen ...
dormituri sumus: wij zijn net van plan te gaan
slapen ...
4. Tum barbari suo more 'victoriam' conclamant
impetuque vehementi nostros perturbavêre.
N.B.1: Bij een beschrijving van
gebeurtenissen in het verleden gebruikt het Latijn
soms vormen van het praesens. Men spreekt dan van
'praesens historicum'. Het gebruik van het
praesens maakt de beschrijving afwisselender en
levendiger. In het Nederlands in het niet
gebruikelijk in één zin twee verschillende tijden
te gebruiken, en daarom wordt een praesens
historicum in de vertaling doorgaans met een
verleden tijd weergegeven.
N.B.2: perturbavêre = perturbaverunt (3e persoon
meervoud perfectum actief indic.)
5. Cum in illam insulam navigaveris, ab incolis
armatis fugabere.
6. Iudex reum condemnaturus erat; tunc
misericordia commotus eum culpa liberavit.
7. Magnas Hannibalis virtutes ingentia vitia
aequabant.
8. Romani clam frumentum in oppidum, quod a Poenis
oppugnabatur, importabant.
9. Quare nuper in illam longinquam terram navigastis?
10. Dum Cadmus ingens anguis corpus spectat,
vox subito audita est: 'Quid serpentem abs te
necatum spectas? Et tu spectabere serpens!'
11. Daedalus dedit oscula Icaro filio pennisque
levatus ante eum volat.
12. Quis non laudat Fabricium negantem pecuniam,
quam Pyrrhus dabat?
13. Galli Hannibali occursant in ripa Rhodani
quatientes scuta super capita.
14. Quo acrius utrimque pugnabant, eo plures
vulnerati sunt.
Kijk na: KLIK HIER!
Leesles
De Solone et Croeso (1)
Solon Atheniensis nobili genere ortus
neque tamen locuples erat. Mercaturam faciendo victum
sibi suisque comparabat eoque in longinquas regiones
navigabat et multorum hominum urbes visit animosque
cognovit, ut Ulixem fecisse Homerus narrat.
Nec tamen mercator tantum erat. Versus quoque faciebat
per quos Athenienses pristinae virtutis admonebat
eosque incitabat, ut Megarensibus finitimis Salaminem
insulam eriperent, de qua diu et frustra
contendissent. Carmina Solonis tanto ardore
Atheniensium animos inflammaverunt, ut insulam
expugnarent, quae ab illo tempore Athenarum pars fuit.
Eo facto Solonis auctoritatem in urbe maximam fuisse
facile intellegitur.
Eo tempore accidit, ut Athenienses, qui potissimum
tunc agricultura victum quaerebant, in extremam
paupertatem inciderint. Brevi plurimi agricolae adhuc
liberi aere alieno oppressi
in servitutis condicionem venerunt. Et ii una voce
Solonem oraverunt, ut sibi
reique publicae consuleret. Nec recusavit Solon hac
autem condicione, ut quascumque
dedisset leges, Athenienses eas per decem saltem annos
observarent. Libenter cives condicionem acceperunt.
KLIK HIER
om je vertaling na te kijken!