Volgens de overlevering heeft Vergilius de 'Eclogae' [ook 'Bucolica' ('Herderszangen') genoemd] gedicht tussen 42 en 37 v. Chr. Hij was dus 28 jaar toen hij ermee begon. Er kan geen twijfel aan bestaan dat de Eclogae niet het werk van een debutant zijn. Vergilius moet dus andere poëzie vóór die tijd gemaakt hebben. De overlevering heeft een hele reeks kleinere gedichten op zijn naam gezet en hieronder is veel dat aan de sfeer van de Eclogae doet denken, zoals 'Culex' [over de mug, de slapende herder en de slang], of 'Copa' ['de waardin'] en 'Moretum' [het simpele ontbijt van de landman].

Zo zijn de Eclogae een uiting van de algemene geest van de tijd en ook van de literaire ontwikkeling, die de jonge Vergilius doormaakte. Hij had meer dan één machtige beschermer, die zijn belangstelling stimuleerden voor de landelijke poëzie, de 'rustica musa', of 'musa Sicelis' naar het Sicilië waar zijn Griekse voorbeeld Theokritos eeuwen tevoren dit pastorale genre begonnen was. Cornelius Gallus was zo'n patronus. Maar het was vooral C.Asinius Pollio (76 v. - 5 na Chr.), gouverneur van Gallia Cisalpina en een zeer aanzienlijk man in Rome, die Vergilius tot het dichten van zijn herderspoëzie aanzette. Deze roemt hem in zijn derde en achtste ecloga, maar vooral in de beroemde vierde, die is opgedragen aan de consul Pollio, ook zelf dichter en tevens literair criticus.

De Eclogae van Vergilius hebben het begrip Arcadia als aanduiding van het droomland der herders in de literatuur gebracht, waaruit het sindsdien nooit meer verdwenen is. Dit wil niet zeggen dat Vergilius zijn landidyllen laat spelen in het Arcadië in de Griekse Peloponnesus, waar hij zelf nooit geweest was. Juist veel meer diende het Italische landschap hem tot uitgangspunt voor zijn decorschildering. De naam 'Arcadië' is een symbool, dat door de associatie met de Arcadische Euander, de eenvoudige en sympathieke koning van de eerste primitieve nederzetting aan de Tibermonding, de herinnering oproept aan een tijd van pretentieloos geluk. In een bewogen eeuw van burgertwisten en verdeeldheid komt de droomsfeer van het nieuwe Arcadië tegemoet aan het verlangen van de Romein naar wat eens de vredige stilte van de Italische bossen en bergweiden was. Tegenover het Sicilië van zijn Griekse voorbeeld Theokritos roept Arcadië dus een eigen Romeinse stemming op: het is een teken van een eigen Italische, ja Latijnse pastorale door de echo die het wekt aan vroeger, gelukkiger eeuwen in het land aan de Tiber. Dit heimwee naar een verleden van vredige landelijke rust blijft ook in de latere werken van Vergilius naar voren komen: het Arcadië van de Eclogae is hetzelfde als de Saturnia tellus, 'het land van Saturnus' in het tweede boek van de Georgica en het Rome van Euander, dat in het achtste boek van de Aeneis met zoveel heimwee wordt geschilderd.

Soms doorbreekt Vergilius het traditionele kader van de pastorale, zoals in de 10e ecloga, maar vooral in de beroemde 4e, waar hij in de eerste versregel aankondigt: "paulo maiora canamus" ('laat ons iets meer verheven zaken bezingen']. Een van de oudste Vergilius-handschriften, de Codex Romanus, omschrijft dit gedicht als "saeculi novi interpretatio": [de uiteenzetting van een nieuwe wereldorde]. Zoals steeds in deze poëzie , is ook hier de inhoud vaag, maar zeker is wel, dat Vergilius met dit gedicht niet slechts de consul Pollio, aan wie het opgedragen is, wilde eren, maar ook zijn princeps Augustus, van wiens regering hij het begin van een nieuwe toekomst voor de mensheid hoopte. Het gedicht voorzegt de geboorte van een kind, een heilbrenger, die de Gouden Eeuw zal inluiden. Aan welk kind heeft Vergilius gedacht? Van Pollio? Van Octavianus? Van Antonius? We weten het niet, en zullen het ondanks de geleerde disputen ook wel nooit te weten komen. Toen het Christendom van de vierde eeuw zijn schroom tegenover de antieke cultuur begon af te leggen, heeft men, ongetwijfeld ten onrechte, gedacht dat Vergilius hier de geboorte van Christus profeteerde. Deze gedachte heeft een enorme invloed gehad in de Middeleeuwen en zij heeft geleid tot de vergelijking van Vergilius met de Bijbelse profeten, met name Isaias. Wat hiervan ook zij, Vergilius vertolkt in dit gedicht een verwachting die tegen de tijd van Christus' geboorte rond de Middelandse Zee en in het Nabije Oosten leefde, de verwachting van de komst van een redder der mensheid. Hoe gevoelig óók de wereld van het heidense Rome voor dit thema was, blijkt hieruit, dat het tot gemeengoed is geworden van de poëzie, ook buiten het Bucolische genre.

Maar hoewel deze ecloga in de eerste plaats hierom beroemd is, zij dankt toch ook weer niet uitsluitend haar faam aan de profetische visie die haar beheerst. Het 'molle atque facetum' [tederheid en bevalligheid] die Horatius [Sat.I,10,44] als kenmerk van Vergilius' Eclogae roemt, blijft iedereen duidelijk voor de geest staan, die ooit de laatste verzen van dit gedicht met aandacht gelezen heeft: 'Incipe, parve puer, risu cognoscere matrem..' etc. (Vrij naar prof.dr. H.Janssen, Latijnse Letterkunde).

Ecloga Quarta 'Een Nieuwe Wereldorde'

Terug naar Startpagina van Vergilius.