portret van Ovidius

Ovidius' Metamorfosen en Heroides
Latijnse tekst en een Nederlandse vertaling door Ben Bijnsdorp



Ovidius was een Latijns dichter die leefde van 43 v. Chr. tot 18 na Chr., en een jongere tijdgenoot van Vergilius die hij alleen van gezicht kende en ook van Horatius, die hij nog zijn eigen werk hoorde voordragen. Hij stamde uit een gegoede familie en kreeg de in die kringen gebruikelijke opleiding voor de advocatuur in Rome. Daarna volgden studie in Athene en reizen naar Klein-Azië en Sicilië.

Hij bekleedde enkele functies bij de rechterlijke macht, maar zijn hart ging uit naar de dichtkunst, waarin hij reeds op 18-jarige leeftijd debuteerde met liefdespoëzie 'AMORES', spoedig gevolgd door 'HEROÏDES': gefingeerde brieven van beroemde vrouwen, bijv. van Penelope aan Odysseus.

Zijn frivole en amoureuze aard bracht hem daarna tot onderwerpen als 'ARS AMATORIA' [Liefdeskunst] en 'REMEDIA AMORIS' [Remedies tegen de liefde].

Hij is een geboren verteller met een fijn gevoel voor details en een meesterschap over de versvorm: 'Alwat ik wilde zeggen, werd een vers', verklaarde hij zelf. Daarvan gaf hij ook blijk in zijn 'METAMORPHOSES' [Gedaanteverwisselingen], zijn meesterstuk van vertelkunst, dat in een bont gevarieerde reeks de verhalen van de Griekse mythologie in lichte, gemakkelijk lopende hexameters weergeeft.

In 8 na Chr werd Ovidius plotseling verbannen naar Tomi, een uithoek van het Romeinse Rijk aan de Zwarte Zee. Naar de reden kunnen we slechts gissen. Hij zinspeelt erop in latere gedichten, maar blijft vaag. Zijn niet onberispelijke levensstijl zal ermee te maken hebben gehad. Opmerkelijk is, dat Augustus in hetzelfde jaar zijn kleindochter Iulia verbande. De tien jaren ballingschap in het afgelegen oord gaven de grotestadsmens en levensgenieter Ovidius vrijwel uitsluitend klaagliederen in de pen: 'TRISTIA' [Treurzangen] en 'EPISTULAE EX PONTO' [Brieven vanaf de Zwarte Zee], in titel maar niet in onderwerp van de TRISTIA verschillend.

Naast kleiner werk begon de dichter ook aan een herziening van de 'FASTI' [Almanak], waarvan het manuscript bij het begin van zijn ballingschap half voltooid was. Bij zijn dood was dit werk nog niet voltooid, maar het werd uit de nalatenschap gepubliceerd.





Inhoud van de Metamorfosen:

Boek 1


1 - 4 Aanhef
5 - 88 De Schepping
89 - 162 Vier Tijdperken
163 - 312 Godenberaad; Lycaon; een Zondvloed
313 - 415 Deucalion en Pyrrha
416 - 451 Andere schepsels; Python en Apollo
452 - 567 Apollo en Daphne
568 - 624 Io, Juppiter en Juno
625 - 688 Argus bewaakt Io
689 - 746 Mercurius praat Argus in slaap; Io weer nimf
747 - 779 Epaphus en Phaëthon

Boek 2

1 - 339 Phaëthon en Sol
340 - 366 De Heliaden, Phaëthons zusters
367 - 400 Cycnus
401 - 530 Callisto en Zeus, Diana, Juno
531 - 632 Coronis en de raaf, Nyctimene en de kraai, Minerva en Apollo
633 - 707 Ocyroë
708 - 832 Herse en Aglauros, Mercurius, Minerva, Invidia
833 - 875 Europa en Juppiter

Boek 3

1 - 130 Cadmus en de draak
131 - 252 Actaeon en Diana
253 - 315 Semele en Juppiter, ouders van Dionysus
316 - 338 Tiresias
339 - 510 Narcissus en Echo
511 - 733 Pentheus, Acoetus en Bacchus

Boek 4

1 - 35 De dochters van Minyas erkennen Bacchus niet als god
36 - 166 Ze gaan elkaar verhalen vertellen: Arsippe over Pyramus en Thisbe
167 - 270 Leuconoë over de Zon, Mars en Venus, Leucothoë, Clytië
274 - 388 Alcithoë over Hermaphroditus en Salmacis
389 -415 De dochters van Minyas gestraft
416 - 562 Ino en Athamas
563 - 603 Het einde van Cadmus en Harmonia
604 - 662 Perseus op bezoek bij Atlas
663 - 771 Perseus en Andromeda
772 - 803 Perseus en Medusa

Boek 5

1 - 176 Perseus aangevallen door Phineus en zijn aanhang
177 - 235 Het hoofd van Medusa als wapen
236 - 249 De terugkeer van Perseus naar Argos
250 - 293 Minerva bij de Muzen; hun klacht over Pyreneus
294 - 336 De Piëriden
337 - 384 Ceres en Proserpina; Hades en Venus
385 - 437 Hades schaakt Proserpina
438 - 508 Ceres zoekt haar dochter
509 - 550 Ceres vraagt hulp bij Juppiter, de vader van Proserpina
551 - 571 Proserpina's vriendinnen veranderd in Sirenen. Het besluit van Juppiter
572 - 641 Arethusa vertelt haar verhaal
642 - 678 Triptolemus; de Piëriden gestraft

Boek 6

1 - 145 Arachne en Minerva
146 - 312 Niobe en Latona
313 - 381 Latona en de Lycische boeren
382 - 400 Marsyas
401 - 423 Rouw om Niobe's verwanten
424 - 438 Tereus huwt Procne
438 - 485 Tereus gaat Procne's zus Philomena uitnodigen
486 - 510 Philomena's afscheid van haar vader
511 - 548 Tereus vergrijpt zich aan Philomena
549 - 570 Tereus maakt Philomena stom
571 - 586 Een list van Philomena
587 - 674 Wraak
675 - 721 Boreas en Orithuya

Boek 7

1 - 99 Medea valt voor Iason
100 - 158 De heldendaden van Iason dankzij Medea
159 - 237 Medea zoekt een verjongingskuur voor Aeson
238 - 293 Aeson wordt door Medea verjongd
294 - 349 Medea neemt wraak op usurpator Pelias
350 - 404 Medea vlucht en vliegt over metamorfosen-landen
404 - 452 Theseus
453 - 500 Kreta bereidt een oorlog voor tegen Athene
501 - 522 Ontmoeting van Cephalus en Aeacus
523 - 613 Aeacus vertelt hoe de pest huis hield op Aegina
614 - 660 en hoe Juppiter redding bracht
661 - 693 Terwijl Aeacus nog slaapt onderhoudt Phocus de Atheners
694 - 758 Cephalus vertelt over zijn verleden met Procris
759 -793 Laelaps, de hond van Cephalus
794 - 865 De dood van Procris

Boek 8

1 - 151 Minos, Scylla en Nisus
152 - 182 Minotaurus, Daedalus, Theseus en Ariadne
183 - 259 Daedalus, Icarus en Perdix
260 - 424 Meleager en het Calydonische everzwijn
425 - 546 De dood van Meleager
547 - 610 De riviergod Acheloüs vertelt
611 - 724 Philemon en Baucis

Boek 9

1 - 100 Achelous en Hercules
101 - 210 Hercules, Deianira, Nessus
211 - 272 Lot van Lichas en apotheose van Hercules
324 - 393 Dryope
404 - 417 De Thebaanse oorlog
418 - 453 Reacties bij de goden
454 - 665 Byblis en haar verboden liefde
666 - 795 Een transgender verhaal: Iphis

Boek 10

1 - 77 Orpheus en Eurydice
78 - 105 Orpheus mijdt de vrouwen en richt zich op jongens
106 - 142 Cyparissus
143 - 161 Orpheus; Ganymedes
162 - 219 Hyacinthus en Apollo
220 - 242 Cerasten en Propoetiden
243 - 297 Pygmalion
298 - 502 Myrrha's verboden passie
503 - 559 Venus en Adonis
560 - 707 Atalanta en Hippomenes
708 - 739 Het einde van Adonis

Boek 11

1 - 66 Orpheus en de Bacchanten
67 - 84 Bacchus straft de Bacchanten
85 - 145 Midas
146 - 193 Midas, Pan en Apollo
194 - 220 Laomedon en Hesione
221 - 265 Peleus en Thetis
266 - 409 Peleus en Ceyx, Daedalion, Chione
346 - 409 Peleus en de wolf
410 - 748 Ceyx en Alcyone
749 - 795 Aesacus

Boek 12

1 - 63 Het Griekse leger in Aulis
64 - 145 De zwanenzang van Cygnus. Strijd om Troje ontbrand
146 - 167 Feestmaal van de Helden
168 - 209 Nestor vertelt over Caeneus en Caenis
210 - 535 Nestor vertelt over Lapithen en Centauren
536 - 579 Nestor onderbroken door Herakles' zoon en zijn antwoord
580 - 628 Terug naar Cycnus en de Trojaanse Oorlog

Boek 13

1 - 122 Aiax en Odysseus claimen allebei Achilles' wapenrusting
123 - 381 Het pleidooi van Odysseus
382 - 398 Aiax' metamorfose
399 - 575 Hecabe
576 - 632 Memnon
633 - 704 Aeneas vlucht naar Delus en bezoekt Anius
705 - 729 Aeneas vaart verder via Kreta naar Sicilië
730 - 897 Scylla en Charybdis; Acis en Galathea
730 - 897 Glaucus

Boek 14

1 - 69 Circe en Scylla
70 - 153 Aeneas tocht naar de Onderwereld
154 - 222 Achaemenides en Polyphemus
223 - 307 Macareus vertelt over Odysseus' tocht en Circe
308 - 440 Macareus vertelt verder: Picus en Canens
441 - 526 Aeneas bereikt Latium; Turnus en Diomedes
527 - 565 Metamorphose van de schepen van Aeneas; Ardea
566 - 580 Turnus en Ardea verslagen
581 - 608 Apotheose van Aeneas
609 - 697 Pomona en Vertumnus
698 - 771 Anaxarete en Iphis
772 - 851 Apotheose van Romulus en Hersilia

Boek 15

Vertaling en commentaar van Kox Kollum.
Inhoud Boek 15:

1 - 11 Numa
12 - 478 De instructie van Numa in Croton:
   12 - 59 De stichtingslegende van Croton
   60 - 478 Numa als leerling van Pythagoras
479 - 487 Het einde van Numa's regering
487 - 551 Numa's gemalin Egeria wordt niet getroost door het verhaal van Hippolytus
552 - 559 Tages
560 - 564 De speer van Romulus
565 - 621 Cipus
622 - 879 Finale:
622 - 625 Prooemium
625 - 744 Aesculapius
745 - 851 Apotheose van Caesar
852 - 870 Augustus
871 - 879 Epiloog

Inhoud van de Heroides:

I. Penelope aan Ulyxes

XII. Medea aan Iason

III. Briseïs aan Achilles