Boek 7 van de Metamorfosen van Ovidius Medea valt voor Iason (1 - 99) De heldendaden van Iason dankzij Medea (100 - 158) Medea zoekt een verjongingskuur voor Aeson (159 - 237) Aeson wordt door Medea verjongd (238 - 293) Medea neemt wraak op usurpator Pelias (294 - 349) Medea vlucht en vliegt over metamorfosen-landen (350 - 404) Theseus (404 - 452) Kreta bereidt een oorlog voor tegen Athene (453 - 500) Ontmoeting van Cephalus en Aeacus (501 - 522) Aeacus vertelt hoe de pest huis hield op Aegina (523 - 613) en hoe Juppiter redding bracht (614 - 660) Terwijl Aeacus nog slaapt onderhoudt Phocus de Atheners (661 - 693) Cephalus vertelt over zijn verleden met Procris (694 - 758) Laelaps, de hond van Cephalus (759 - 793) De dood van Procris (794 - 865) Medea valt voor Iason (1 - 99)

Iamque fretum Minyae Pagasaea puppe secabant, perpetuaque trahens inopem sub nocte senectam Phineus visus erat, iuvenesque Aquilone creati virgineas volucres miseri senis ore fugarant, multaque perpessi claro sub Iasone tandem                  5 contigerant rapidas limosi Phasidos undas. dumque adeunt regem Phrixeaque vellera poscunt lexque datur Minyis magnorum horrenda laborum, concipit interea validos Aeetias ignes et luctata diu, postquam ratione furorem                      10 vincere non poterat, 'frustra, Medea, repugnas: nescio quis deus obstat,' ait, 'mirumque, nisi hoc est, aut aliquid certe simile huic, quod amare vocatur. nam cur iussa patris nimium mihi dura videntur? sunt quoque dura nimis! cur, quem modo denique vidi,     15 ne pereat, timeo? quae tanti causa timoris? excute virgineo conceptas pectore flammas, si potes, infelix! si possem, sanior essem! sed trahit invitam nova vis, aliudque cupido, mens aliud suadet: video meliora proboque,              20 deteriora sequor. quid in hospite, regia virgo, ureris et thalamos alieni concipis orbis? haec quoque terra potest, quod ames, dare. vivat an ille occidat, in dis est. vivat tamen! idque precari vel sine amore licet: quid enim commisit Iason?        25 quem, nisi crudelem, non tangat Iasonis aetas et genus et virtus? quem non, ut cetera desint, ore movere potest? certe mea pectora movit. at nisi opem tulero, taurorum adflabitur ore concurretque suae segeti, tellure creatis                     30 hostibus, aut avido dabitur fera praeda draconi. hoc ego si patiar, tum me de tigride natam, tum ferrum et scopulos gestare in corde fatebor! cur non et specto pereuntem oculosque videndo conscelero? cur non tauros exhortor in illum             35 terrigenasque feros insopitumque draconem? di meliora velint! quamquam non ista precanda, sed facienda mihi.—prodamne ego regna parentis, atque ope nescio quis servabitur advena nostra, ut per me sospes sine me det lintea ventis                40 virque sit alterius, poenae Medea relinquar? si facere hoc aliamve potest praeponere nobis, occidat ingratus! sed non is vultus in illo, non ea nobilitas animo est, ea gratia formae, ut timeam fraudem meritique oblivia nostri.             45 et dabit ante fidem, cogamque in foedera testes esse deos. quid tuta times? accingere et omnem pelle moram: tibi se semper debebit Iason, te face sollemni iunget sibi perque Pelasgas servatrix urbes matrum celebrabere turba.                50 ergo ego germanam fratremque patremque deosque et natale solum ventis ablata relinquam? nempe pater saevus, nempe est mea barbara tellus, frater adhuc infans; stant mecum vota sororis, maximus intra me deus est! non magna relinquam,     55 magna sequar: titulum servatae pubis Achivae notitiamque soli melioris et oppida, quorum hic quoque fama viget, cultusque artesque locorum, quemque ego cum rebus, quas totus possidet orbis, Aesoniden mutasse velim, quo coniuge felix               60 et dis cara ferar et vertice sidera tangam. quid, quod nescio qui mediis concurrere in undis dicuntur montes ratibusque inimica Charybdis nunc sorbere fretum, nunc reddere, cinctaque saevis Scylla rapax canibus Siculo latrare profundo?                65 nempe tenens, quod amo, gremioque in Iasonis haerens per freta longa ferar; nihil illum amplexa verebor aut, siquid metuam, metuam de coniuge solo.— coniugiumne putas speciosaque nomina culpae inponis, Medea, tuae?—quin adspice, quantum            70 adgrediare nefas, et, dum licet, effuge crimen!' dixit, et ante oculos rectum pietasque pudorque constiterant, et victa dabat iam terga Cupido. Ibat ad antiquas Hecates Perseidos aras, quas nemus umbrosum secretaque silva tegebat,           75 et iam fortis erat, pulsusque recesserat ardor, cum videt Aesoniden exstinctaque flamma reluxit. erubuere genae, totoque recanduit ore, utque solet ventis alimenta adsumere, quaeque parva sub inducta latuit scintilla favilla                       80 crescere et in veteres agitata resurgere vires, sic iam lenis amor, iam quem languere putares, ut vidit iuvenem, specie praesentis inarsit. et casu solito formosior Aesone natus illa luce fuit: posses ignoscere amanti.                      85 spectat et in vultu veluti tum denique viso lumina fixa tenet nec se mortalia demens ora videre putat nec se declinat ab illo; ut vero coepitque loqui dextramque prehendit hospes et auxilium submissa voce rogavit                 90 promisitque torum, lacrimis ait illa profusis: 'quid faciam, video: nec me ignorantia veri decipiet, sed amor. servabere munere nostro, servatus promissa dato!' per sacra triformis ille deae lucoque foret quod numen in illo                95 perque patrem soceri cernentem cuncta futuri eventusque suos et tanta pericula iurat: creditus accepit cantatas protinus herbas edidicitque usum laetusque in tecta recessit.

Nu doorkliefden de Argonauten de zee al op hun Argo en Phineus, zijn behoeftige oude dag slijtend in een eeuwige nacht, hadden zij bezocht en Zetes en Calais hadden de Harpijen, vogels met meisjesgezichten, verjaagd van het voedsel van de deerniswekkende grijsaard en waren na veel avonturen onder leiding van de roemrijke Iason tenslotte bij de snelle, modderige Phasisrivier aangeland. Toen zij daar koning Aeëtes bezochten en hem om het Gulden Vlies vroegen werd de Minyers de huiveringwekkende opdracht tot vele werken gegeven. Intussen vatte dochter Medea een laaiende liefde op en toen zij, na een lange worsteling daarmee, haar verdwazing niet onder           (10) controle kon krijgen verzuchtte ze:'Vergeefs is dat verzet, Medea: een godheid werkt jou tegen; verbazen zou het me niet als dit 'liefhebben' heet of toch zeker wel iets wat daar veel van weg heeft. Waarom anders vallen de bevelen van vader mij al te hard? Al te hard ja dat zijn ze! Waarom zou ik anders ongerust zijn dat hij die ik amper gezien heb, verongelukt? Wat is dan de reden van zo grote bezorgdheid? Schud nu eens dit vuur dat je in je meisjeshart hebt voelen ontvlammen van je af als je, ongelukkige, dat kunt! Als ik kon zou ik wijzer zijn! Maar tegen mijn wil trekt een ongehoorde kracht aan mij en waarheen ik verlang dicteert mijn verstand weer iets anders: ik zie wat goed is en stem hiermee in,         (20) maar gehoor geef ik aan het slechtere: wat, prinses, zet jou in vlam voor die vreemdeling en wekt jouw verlangen naar een bed in den vreemde? Ook dit land kan je toch zo'n beminde wel geven; of hij leven zal of omkomt ligt bij de goden; toch: moge hij leven; dit smeken mag zelfs zonder liefde, want wat heeft Iason misdaan? Wie, tenzij een bruut, wordt niet door Iasons jeugd, afkomst, karakter geraakt? Zijn oogopslag, om van de rest nog te zwijgen, moet toch eenieder beroeren? Mij heeft hij in ieder geval geroerd. Maar als ik hem niet te hulp kom zal het gehijg van stierenmuilen hem toebriesen en zal hij stoten op borstels van evers, vijanden                    (30) uit de aarde opgekomen, of een grimmige prooi worden voor de gretige draak. Als ik dit laat gebeuren, dan zal ik mezelf een tijgerwelp noemen, en erkennen dat ik ijzer en gesteente in het hart draag! Waarom ga ik niet ook zijn ondergang gadeslaan en mijn ogen door te kijken medeplichtig maken? Waarom hits ik die stieren niet tegen hem op en die barbaren uit de aarde en die nimmer slapende draak? Dat mogen de goden verhoeden! Maar ik mag het niet bij afsmeken laten nee ik moet daadkrachtig zijn - mag ik het gezag van mijn vader trotseren en mag een willekeurige bezoeker aan ons huis profiteren van de gave dat hij gespaard blijft door mij, en dan zonder mij zijn zeil in de wind hijst                  (40) als de man van een ander, maar Medea achterblijft om te boeten? Als hij dat doen kan en een andere vrouw boven mij verkiest dan sterve hij in zijn ondankbaarheid! Maar niet ligt dat in zijn blik, niet lees ik die adel in zijn aard, die charme in zijn schoonheid, dat ik vrees voor verraad en onachtzaamheid voor mijn verdienste! Hij zal tevoren zijn woord geven, met de goden als getuigen zal ik hem tot een belofte pressen. Wat vrees ik dan nog in veiligheid? Vooruit, geen gedraal: Iason zal je eeuwig dankbaar zijn, jou zal hij bij fakkellicht officieel aan zich binden en in heel Griekenland zal jij als redster door een massa moeders geëerd zijn.                (50) Zal ik dus mijn zus en broer, mijn vader en goden achterlaten en mijn geboortegrond, door de winden weggevoerd? Ja, omdat mijn vader woest en mijn land barbaars is mijn broertje nog een baby; de zegen van mijn zus heb ik, de grootste god huist in mij! Niets groots zal ik achterlaten, nee, naar groots ga ik op weg: de eretitel 'Redster van de Griekse jeugd', bekendheid in een beter land en burchten waarvan ook hier de roem leeft, beschaving en cultuur en Iason zelf voor wie ik alles wat de hele wereld biedt zou willen ruilen gelukkig met hem als echtgenoot zal ik                                                       (60) de goden dierbaar zijn en met mijn hoofd de sterren raken. Wat kan het schelen dat midden op zee bergen, naar men zegt, tegen elkaar klappen en dat de Charybdis, die vijand voor schepen, nu eens de zee verzwelgt, dan weer uitbraakt en de roofzuchtige Scylla, omringd door woeste honden, vanuit de diepte blaft? Omklemmend wat ik liefheb en rustig op de schoot van Iason zal ik ver over zeeën varen; niets zal ik te vrezen hebben zolang ik hem omhels, of als ik iets te vrezen heb, zal dat een vrees zijn om alleen mijn man - houd jij, Medea, dat werkelijk voor een huwelijk zo'n schitterende alias voor kwaad? - kijk dan hoe groot jouw misdaad is en ontwijk die nu het nog kan!'                                      (70) - Dit overwoog zij en voor haar ogen verschenen Plicht, Respect en Schaamte en sloeg Begeerte op de vlucht. - Zij wendde zich tot het oude heiligdom van Hecate, dochter van Perse, afgedekt door donker woud en afgelegen bos. Nu was zij weer haar sterke zelf en haar verdwenen kracht was terug tot zij daar Iason zag en de gedoofde vlam weer oplaaide. Haar wangen bloosden en heel haar gezicht gloeide op, en zoals elk vonkje, verborgen onder de as, door een windzucht wordt gevoed en weer opvlamt                              (80) en haar verloren krachten flakkerend herwint, zo is de sluimerende hartstocht die je uitdovend geacht had bij het zien van de jongeling opgelaaid door zijn stralende presentie. Ook was Aesons zoon net bij die lichtval op zijn mooist vergeving had je zo haar verliefdheid kunnen schenken. Ze kijkt hem aan en op zijn gezicht, dat zij dan pas echt ziet, houdt zij haar blik strak gericht en in haar verdwazing meent zij geen trekken van een sterveling waar te nemen en zij wendt haar blik niet van hem af; zodra de gast echter te spreken begint, haar bij de hand neemt en met gedempte stem om haar hulp vraagt                                                                     (90) en haar een verbintenis belooft, spreekt zij onder een stortvloed van tranen: 'Wat mij te doen staat zie ik in: niet onwetenheid over het juiste misleidt mij maar de liefde: ik zal je met mijn gaven helpen en, eenmaal geholpen, doe jij je gelofte gestand!'. Hij zweert bij het altaar van Hekate en welke god daar maar in het woud huist en bij de alziende Zon, haar grootvader en zijn schoonvader in spe, en zijn successen in voor haar zo riskante daden: op haar vertrouwen krijgt hij terstond haar toverkruiden en voor het gebruik alle instructies en opgelucht gaat hij weer naar het paleis terug.

De heldendaden van Iason dankzij Medea (100 - 158)

Postera depulerat stellas Aurora micantes:               100 conveniunt populi sacrum Mavortis in arvum consistuntque iugis; medio rex ipse resedit agmine purpureus sceptroque insignis eburno. ecce adamanteis Vulcanum naribus efflant aeripedes tauri, tactaeque vaporibus herbae             105 ardent, utque solent pleni resonare camini, aut ubi terrena silices fornace soluti concipiunt ignem liquidarum adspergine aquarum, pectora sic intus clausas volventia flammas gutturaque usta sonant; tamen illis Aesone natus    110 obvius it. vertere truces venientis ad ora terribiles vultus praefixaque cornua ferro pulvereumque solum pede pulsavere bisulco fumificisque locum mugitibus inpleverunt. deriguere metu Minyae; subit ille nec ignes            115 sentit anhelatos (tantum medicamina possunt!) pendulaque audaci mulcet palearia dextra suppositosque iugo pondus grave cogit aratri ducere et insuetum ferro proscindere campum: mirantur Colchi, Minyae clamoribus augent           120 adiciuntque animos. galea tum sumit aena vipereos dentes et aratos spargit in agros. semina mollit humus valido praetincta veneno, et crescunt fiuntque sati nova corpora dentes, utque hominis speciem materna sumit in alvo        125 perque suos intus numeros conponitur infans nec nisi maturus communes exit in auras, sic, ubi visceribus gravidae telluris imago effecta est hominis, feto consurgit in arvo, quodque magis mirum est, simul edita concutit arma.   130 quos ubi viderunt praeacutae cuspidis hastas in caput Haemonii iuvenis torquere parantis, demisere metu vultumque animumque Pelasgi; ipsa quoque extimuit, quae tutum fecerat illum. utque peti vidit iuvenem tot ab hostibus unum,          135 palluit et subito sine sanguine frigida sedit, neve parum valeant a se data gramina, carmen auxiliare canit secretasque advocat artes. ille gravem medios silicem iaculatus in hostes a se depulsum Martem convertit in ipsos:                  140 terrigenae pereunt per mutua vulnera fratres civilique cadunt acie. gratantur Achivi victoremque tenent avidisque amplexibus haerent. tu quoque victorem conplecti, barbara, velles: obstitit incepto pudor, at conplexa fuisses,                 145 sed te, ne faceres, tenuit reverentia famae. quod licet, adfectu tacito laetaris agisque carminibus grates et dis auctoribus horum. Pervigilem superest herbis sopire draconem, qui crista linguisque tribus praesignis et uncis           150 dentibus horrendus custos erat arboris aureae. hunc postquam sparsit Lethaei gramine suci verbaque ter dixit placidos facientia somnos, quae mare turbatum, quae concita flumina sistunt, somnus in ignotos oculos sibi venit, et auro               155 heros Aesonius potitur spolioque superbus muneris auctorem secum, spolia altera, portans victor Iolciacos tetigit cum coniuge portus.

De volgende Dageraad had de fonkelende sterren verjaagd                                (100) toen het volk naar de grond die aan Mars was gewijd bijeenkwam en zich een plaats zocht tegen de hellingen; temidden der schare nam de koning zelf plaats, gehuld in purper en opvallend door zijn ivoren scepter. Kijk, de koperhoevige stieren blazen vuur uit hun stalen neuzen en de gewassen vliegen in brand als ze door die gloeiende adem worden geraakt en zoals volle ovens loeien of kalkbrokken op een aarden kookplaats aan het sissen slaan bij besprenkeling met water, zo gaan de vlammen te keer die opgesloten in hun borst rondrazen en grommen hun geschroeide kelen: toch gaat Iason hen                                   (110) tegemoet: zij wenden hun grimmige, schrikaanjagende tronies in de richting van het gezicht van de nieuwkomer en ook de hoorns die daar voorop met ijzer vast zijn geklonken, de rulle bodem stampen zij met hun tweehoevige poten en de hele omgeving vullen zij met hun vlammenverwekkend geloei. De Minyers verstijven van angst: hij komt dichterbij en van het vlammend gesnuif voelt hij niets (zo veel vermag toverkruid!), met stoutmoedige hand streelt hij hun wangzakken, duwt ze dan onder het juk van de ploeg en dwingt ze te trekken en het braakliggend veld zo om te ploegen: de Colchiërs staan paf, het gejuich van de Miyers zwelt aan                             (120) en geeft hem vleugels. Daar neemt hij uit de koperen helm de drakentanden en zaait die uit over de omgeploegde akker. De grond verwekelijkt de met krachtig middel voorbewerkte zaden en de tanden groeien, eenmaal gezaaid, uit tot onverwachte gestalten. Want zoals in de moederbuik een embryo mensengestalte aanneemt en zich binnenin tot in alle onderdelen vormt en pas volrijp naar buiten komt in de ruimte die allen delen, zó is een manvolk opgerezen op de vruchtbare akker wanneer zich dat in de ingewanden van de drachtige aarde gevormd heeft, en wat nog absurder is: het komt gewapend ter wereld.                                     (130) Als de Griekenhen zien mikken op het hoofd van de dappere Iason laten zij het hoofd hangen en de moed varen; ook Medea, die hem onkwetsbaar gemaakt had, slaat nu de schrik om het hart. en zodra ze de jongeling in zijn eentje aangevallen ziet worden door zoveel tegenstanders verbleekt ze en terstond zakt ze ineen, koud doordat haar bloed wegtrekt; opdat de door haar gegeven kruiden niet te weinig bescherming bieden, prevelt ze een toverformule en roept zwarte kunsten te hulp. Intussen werpt hij een zware steen midden tussen zijn vijanden en draait zo hun krijgszucht van zich af maar tegen elkaar:                               (140) De broeders, uit de aarde geboren, sneuvelen nu door verwondingen elkaar toegebracht en vallen in een onderlinge strijd. De Grieken huldigen de overwinnaar en omhelzen hem als om strijd. Jij, vreemdelinge, had de winnaar ook wel willen omhelzen: je schroom weerhield je ervan, anders had je je drang wel gevolgd, maar de zorg om je goede naam weerhield je ervan het te doen; wat je jezelf wel toestaat: je verheugt je met stille toewijding en brengt je spreuken dank en de goden die ze uitvoerden. Nu rest nog: met kruiden te verdoven de immer wakende draak die, opvallend door zijn kam en drie tongen en gekromde tanden                      (150) de huiveringwekkende bewaker was van de boom met het gulden vlies. Nadat hij deze besprenkeld had met bedwelmend kruid en tot drie maal toe slaapverwekkende woorden uit heeft gesproken, die een woeste zee en gezwollen rivieren nog zouden temmen, bekruipt hem de slaap over de niets vermoedende ogen en van het goud maakt de Thessalische held zich meester en trots voert hij de bewerkster van de daad, een tweede buit, met zich mee en landt zo triomfantelijk met zijn bruid in de haven van Iolcos.

Medea zoekt een verjongingskuur voor Aeson (159 - 237)

Haemoniae matres pro gnatis dona receptis grandaevique ferunt patres congestaque flamma                160 tura liquefaciunt, inductaque cornibus aurum victima vota cadit, sed abest gratantibus Aeson iam propior leto fessusque senilibus annis, cum sic Aesonides: 'o cui debere salutem confiteor, coniunx, quamquam mihi cuncta dedisti            165 excessitque fidem meritorum summa tuorum, si tamen hoc possunt (quid enim non carmina possunt?)                        deme meis annis et demptos adde parenti!' nec tenuit lacrimas: mota est pietate rogantis, dissimilemque animum subiit Aeeta relictus;                     170 nec tamen adfectus talis confessa 'quod' inquit 'excidit ore tuo, coniunx, scelus? ergo ego cuiquam posse tuae videor spatium transcribere vitae? nec sinat hoc Hecate, nec tu petis aequa; sed isto, quod petis, experiar maius dare munus, Iason.                   175 arte mea soceri longum temptabimus aevum, non annis revocare tuis, modo diva triformis adiuvet et praesens ingentibus adnuat ausis.' Tres aberant noctes, ut cornua tota coirent efficerentque orbem; postquam plenissima fulsit              180 ac solida terras spectavit imagine luna, egreditur tectis vestes induta recinctas, nuda pedem, nudos umeris infusa capillos, fertque vagos mediae per muta silentia noctis incomitata gradus: homines volucresque ferasque            185 solverat alta quies, nullo cum murmure saepes, inmotaeque silent frondes, silet umidus aer, sidera sola micant: ad quae sua bracchia tendens ter se convertit, ter sumptis flumine crinem inroravit aquis ternisque ululatibus ora                           190 solvit et in dura submisso poplite terra 'Nox' ait 'arcanis fidissima, quaeque diurnis aurea cum luna succeditis ignibus astra, tuque, triceps Hecate, quae coeptis conscia nostris adiutrixque venis cantusque artisque magorum,            195 quaeque magos, Tellus, pollentibus instruis herbis, auraeque et venti montesque amnesque lacusque, dique omnes nemorum, dique omnes noctis adeste, quorum ope, cum volui, ripis mirantibus amnes in fontes rediere suos, concussaque sisto,                     200 stantia concutio cantu freta, nubila pello nubilaque induco, ventos abigoque vocoque, vipereas rumpo verbis et carmine fauces, vivaque saxa sua convulsaque robora terra et silvas moveo iubeoque tremescere montis               205 et mugire solum manesque exire sepulcris! te quoque, Luna, traho, quamvis Temesaea labores aera tuos minuant; currus quoque carmine nostro pallet avi, pallet nostris Aurora venenis! vos mihi taurorum flammas hebetastis et unco             210 inpatiens oneris collum pressistis aratro, vos serpentigenis in se fera bella dedistis custodemque rudem somni sopistis et aurum vindice decepto Graias misistis in urbes: nunc opus est sucis, per quos renovata senectus           215 in florem redeat primosque recolligat annos, et dabitis. neque enim micuerunt sidera frustra, nec frustra volucrum tractus cervice draconum currus adest.' aderat demissus ab aethere currus. quo simul adscendit frenataque colla draconum           220 permulsit manibusque leves agitavit habenas, sublimis rapitur subiectaque Thessala Tempe despicit et certis regionibus adplicat angues: et quas Ossa tulit, quas altum Pelion herbas, Othrysque Pindusque et Pindo maior Olympus,           225 perspicit et placitas partim radice revellit, partim succidit curvamine falcis aenae. multa quoque Apidani placuerunt gramina ripis, multa quoque Amphrysi, neque eras inmunis, Enipeu; nec non Peneos nec non Spercheides undae                 230 contribuere aliquid iuncosaque litora Boebes; carpsit et Euboica vivax Anthedone gramen, nondum mutato vulgatum corpore Glauci. Et iam nona dies curru pennisque draconum nonaque nox omnes lustrantem viderat agros,             235 cum rediit; neque erant tacti nisi odore dracones, et tamen annosae pellem posuere senectae.

De Thessalische moeders droegen offergaven aan voor het behoud van hun zonen en de bejaarde vaders smolten wierook, opgehoopt in het vuur,                    (160) een offerdier, de hoorns met goud bekleed, viel als dankoffer, maar Aeson ontbrak bij deze dankbare schare al vrij dicht bij de dood en uitgeput door ouderdom. Iason sprak dus tot Medea : 'Vrouw, aan wie ik, eerlijk gezegd, mijn behoud te danken heb : ofschoon jij mij alles al geschonken hebt en het totaal van je verdiensten mijn trouw al overtroffen heeft, als jouw zangen dit konden bewerken (waartoe zijn ze immers niet in staat?) haal dan van mijn levensjaren wat af en schenk die aan mijn vader', en hij kon zijn tranen niet bedwingen; bij Medea, geroerd door de liefde van zijn verzoek, kwam de zoveel andere gezindheid boven waarmee zij haar vader had verlaten: (170) maar zonder toch deze emotie te bekennen sprak zij: 'Mijn man, wat een gruwelijk woord ontsnapte daar jouw mond? Denk je dan dat ik bij machte ben om naar wie dan ook de duur van jouw leven over te dragen? Dat zal Hecate niet toestaan, ook is het niet billijk wat je vraagt: echter een groter geschenk dan wat jij vraagt zal ik jou, Jason, trachten te geven. Door mijn kunst zal ik mijn schoonvader een lang leven proberen te schenken, maar niet door jouw jarental te herzien, als tenminste de godin met drie gedaanten zal helpen en door haar steun met zo'n ontzaglijke onderneming instemt'. - Drie nachten duurde het nog voordat de maanhorens zich weer aaneensloten en een een volle schijf vormden; toen de maan op zijn volst glansde             (180) en de aarde met een vaste gestalte bezag, ging zij gehuld in loshangend gewaad het paleis uit, blootvoets, haar haren loshangend over haar schouders. Haar zwervende stappen zet zij in de stilzwijgende nacht zonder enig gezelschap: een diepe rust heeft mensen, vogels en wild ontspanning gebracht, hagen staan ritselloos, roerloos zwijgt het gebladerte, stil hangen nevelen, alleen de sterren flikkeren: daarnaar haar armen uitstrekkend draait zij drie maal rond, drie maal water scheppend uit de rivier besprenkelt zij daarmee haar haren en stoot daarbij steeds drie maal              (190) een uilenroep uit en met haar knie gebogen op de harde aarde spreekt zij: 'Nacht, hoedster van geheimen, en sterren die voor daglicht wijken samen met de gouden maan en gij, drievormige Hecate, getuige van mijn onderneming en helpster voor de aderen van zang en kunst van tovenaars en gij, Aarde, die tovenaars uitrust met krachtige kruiden, en gij, lucht en winden, bergen, stromen en meren en alle woudgoden en alle goden van de nacht: sta mij bij, met uw hulp laat ik als ik dat wil rivieren langs verbaasde oevers terugstromen naar hun bron, breng wilde zee tot rust met toverzang,             (200) en zwiep hem op wanneer hij rust, wolken verdrijf ik zo maar wolken roep ik zo ook op; winden verjaag ik, winden voer ik zo aan, slangenkelen verlam ik met mijn bezweringen en stem, gesteente breng ik zo tot leven en bomen ontwortel ik, ja, hele bossen zet ik zo opzij en bergen laat ik sidderen de bodem loeien en schimmen uit hun graf opstaan! Zelfs u, maan, breng ik uit uw baan al poogt koperen lawaai uw verduistering te verhinderen: ook de zonnewagen van mijn grootvader laat ik verbleken en door mijn kruiden ook de Dageraad! Gij hebt voor mij de vlammen uit de stierenbek getemd en hun nek ,              (210) wars van belasting,, neergedrukt voor het gekromde ploegijzer, Gij hebt de spruiten van de drakentanden tot felle onderlinge strijd gebracht, de slapeloze wachter toch in slaap gebracht en na deze misleiding het gulden vlies naar Griekse steden laten gaan: nu heb ik sappen nodig om ouderdom weer tot bloei te brengen en zijn jeugdjaren te hervatten en geven zult gij die zeker want niet vergeefs flikkeren de sterren en niet vergeefs staat daar de wagen met zijn span van vleugeldraken -' inderdaad stond deze wagen, uit de hemel neergedaald, reeds klaar en met dat zij daar in ging staan en de getoomde drakennekken                       (220) streelde en met haar handen de leidsels licht beroerde vliegt zij omhoog en ziet zij neer op het Tempe van Thessalië beneden en stuurt de draken met vaste hand langs hemelstreken: de kruiden die de Ossa draagt en ook de hoge Pelion, de Othrys en de Pindus en, groter dan de Pindus, de Olympus, zoekt zij uit en, als ze die goedkeurt, trekt ze die met wortel uit of snijdt ze met een sikkel van gebogen brons. Veel kruiden neemt zij ook van de oevers van de Apidanus en van de Amphrysis en ook jij, Enipeus, bleef niet ongeschonden, ook de Peneius-rivier en de Spercheus mochten                                               (230) bijdragen leveren alsook de rietrijke oevers van de Boibis; en plukken deed zij ook het levenbrengend gras langs de Anthedon op Euboia, toen nog niet bekend door Glaucus' metamorfose. Nu had al de negende dag Medea in haar wagen met drakenvleugels alle landen af zien speuren en ook de negende nacht, toen zij is teruggekeerd: de draken waren slechts met de geur in aanraking gekomen, maar toch hebben zij al hun oude huid verloren.

Aeson wordt door Medea verjongd (238 - 293)

Constitit adveniens citra limenque foresque et tantum caelo tegitur refugitque viriles contactus, statuitque aras de caespite binas,                      240 dexteriore Hecates, ast laeva parte Iuventae. has ubi verbenis silvaque incinxit agresti, haud procul egesta scrobibus tellure duabus sacra facit cultrosque in guttura velleris atri conicit et patulas perfundit sanguine fossas;                     245 tum super invergens liquidi carchesia mellis alteraque invergens tepidi carchesia lactis, verba simul fudit terrenaque numina civit umbrarumque rogat rapta cum coniuge regem, ne properent artus anima fraudare senili.                         250 Quos ubi placavit precibusque et murmure longo, Aesonis effetum proferri corpus ad auras iussit et in plenos resolutum carmine somnos exanimi similem stratis porrexit in herbis. hinc procul Aesoniden, procul hinc iubet ire ministros  255 et monet arcanis oculos removere profanos. diffugiunt iussi; passis Medea capillis bacchantum ritu flagrantis circuit aras multifidasque faces in fossa sanguinis atra tinguit et infectas geminis accendit in aris                    260 terque senem flamma, ter aqua, ter sulphure lustrat. Interea validum posito medicamen aeno fervet et exsultat spumisque tumentibus albet. illic Haemonia radices valle resectas seminaque floresque et sucos incoquit atros;                265 adicit extremo lapides Oriente petitos et quas Oceani refluum mare lavit harenas; addit et exceptas luna pernocte pruinas et strigis infamis ipsis cum carnibus alas inque virum soliti vultus mutare ferinos                       270 ambigui prosecta lupi; nec defuit illis squamea Cinyphii tenuis membrana chelydri vivacisque iecur cervi; quibus insuper addit ora caputque novem cornicis saecula passae. his et mille aliis postquam sine nomine rebus              275 propositum instruxit mortali barbara maius, arenti ramo iampridem mitis olivae omnia confudit summisque inmiscuit ima. ecce vetus calido versatus stipes aeno fit viridis primo nec longo tempore frondes                 280 induit et subito gravidis oneratur olivis: at quacumque cavo spumas eiecit aeno ignis et in terram guttae cecidere calentes, vernat humus, floresque et mollia pabula surgunt. quae simul ac vidit, stricto Medea recludit                  285 ense senis iugulum veteremque exire cruorem passa replet sucis; quos postquam conbibit Aeson aut ore acceptos aut vulnere, barba comaeque canitie posita nigrum rapuere colorem, pulsa fugit macies, abeunt pallorque situsque,            290 adiectoque cavae supplentur corpore rugae, membraque luxuriant: Aeson miratur et olim ante quater denos hunc se reminiscitur annos.

Bij haar aankomst bleef Medea staan voor drempel en poort, zij wordt slechts bedekt door de hemel en gaat het contact met mannen uit de weg; van graszoden bouwt ze twee altaren,                           (240) voor Hecate rechts, aan de linkerkant voor Jeugd. Nadat ze die met takken en twijgen omkranst heeft graaft ze twee kuilen in de aarde dichtbij en offert daarboven: diep drijft zij het offermes in de kelen van zwartgekleurd offervee en besproeit de aarden schalen met hun bloed: dan giet zij daarboven een drinkschaal uit met vloeibare honing en een tweede schaal met lauwe melk. Een vloed van toverspreuken stort ze daarbij uit en roept de goden van de onderwereld en heerser over de schimmen en van Proserpina, zijn geroofde vrouw, het lichaam van de grijsaard niet overijld van het leven te beroven.              (250) Nadat ze hen gunstig gestemd heeft met beden in langdurig murmelen, beveelt ze het afgetobde lichaam van Aeson naar buiten te brengen en ze laat hem, terwijl hij in diepe slaap verzonken is als een dode door een toverspreuk, op een bed van kruiden neerleggen. Iason beveelt ze weg te gaan, weg ook zijn dienaars en ze laat ook de sceptici van haar ceremonie verwijderen. Op haar bevel verdwijnen zij allen: dan draait Medea met loshangend haar als een Bacchante rond de altaren met hun laaiend brandoffer, zij doopt de fakkelbundels in de zwarte goot bloed en ontsteekt ze, zo gedrenkt, op de beide altaren en driemaal                             (260) draait ze met vuur, met water, met zwavel rondom de grijsaard; intussen kookt in een koperen ketel op het vuur een krachtig kruid, borrelt en hult de open ruimte in witte wolken stoom. Daarin roert zij de wortels, gesneden in de Thessalische vallei en zaden, bloemen en zwarte sappen al kokend doorheen; en voegt er steentjes aan toe, bijeengezocht in het uiterste Oosten en zandkorrels die het getij van de oceaan heeft gewassen; voegt er ook druppels rijp aan toe, 's nachts bij maanlicht geplukt, en vlerken van de smerige nachtuil met het vlees er nog aan daarbij nog de ingewanden van de weerwolf die zo vaak                              (270) zijn verschijning voor die van mensen verwisselt; niet ontbreken de harde schubben van een dunne Afrikaanse slang en de lever van een levenslustig hert; daar voegt ze ook nog kop en snavel aan toe van een kraai van negen generaties oud. Nu ze hier nog ettelijke andere naamloze zaken bij heeft gemengd bereidt de Colchische haar bovenmensenselijke plan voor: met een verdorde tak van een langgeleden sappige olijf roert ze alles samen vanaf de bodem tot de rand en kijk nou: die oude tronk, geroerd in de hete ketel, wordt eerst weer frisgroen en kort daarop loopt hij uit                                   (280) en tooit zich dan plots met een last aan olijven; overal waar het vuur de stoom uit de koperen ketel heen heeft gespoten en de hete druppels op de aarde terecht zijn gekomen, kleurt de aarde groen, ontluiken bloemen en sappig gewas. Zodra Medea dit heeft gezien pakt ze het zwaard en steekt dat tot het heft in de keel van de grijsaard, laat het oude bloed weglopen en vervangt dat door het brouwsel; wanneer Aeson dat opneemt via zijn mond of de wond verliezen zijn baard en zijn hoofdhaar hun grijze kleur en nemen een donkere kleur aan, verdwijnt als op slag zijn magerte, bleekte en afgeleefdheid                                                         (290) zijn rimpelgroeven worden opgevuld met vlezig huid en zijn leden zijn stralend jong: Aeson staat verstomd en voelt zich weer als veertig jaren tevoren.

Medea neemt wraak op usurpator Pelias (294 - 349)

Viderat ex alto tanti miracula monstri Liber et admonitus, iuvenes nutricibus annos           295 posse suis reddi, capit hoc a Colchide munus. Neve doli cessent, odium cum coniuge falsum Phasias adsimulat Peliaeque ad limina supplex confugit; atque illam, quoniam gravis ipse senecta est, excipiunt natae; quas tempore callida parvo             300 Colchis amicitiae mendacis imagine cepit, dumque refert inter meritorum maxima demptos Aesonis esse situs atque hac in parte moratur, spes est virginibus Pelia subiecta creatis, arte suum parili revirescere posse parentem,            305 idque petunt pretiumque iubent sine fine pacisci. illa brevi spatio silet et dubitare videtur suspenditque animos ficta gravitate rogantum. mox ubi pollicita est, 'quo sit fiducia maior muneris huius' ait, 'qui vestri maximus aevo est      310 dux gregis inter oves, agnus medicamine fiet.' protinus innumeris effetus laniger annis attrahitur flexo circum cava tempora cornu; cuius ut Haemonio marcentia guttura cultro fodit et exiguo maculavit sanguine ferrum,             315 membra simul pecudis validosque venefica sucos mergit in aere cavo: minuunt ea corporis artus cornuaque exurunt nec non cum cornibus annos, et tener auditur medio balatus aeno: nec mora, balatum mirantibus exsilit agnus            320 lascivitque fuga lactantiaque ubera quaerit. Obstipuere satae Pelia, promissaque postquam exhibuere fidem, tum vero inpensius instant. ter iuga Phoebus equis in Hibero flumine mersis dempserat et quarta radiantia nocte micabant        325 sidera, cum rapido fallax Aeetias igni imponit purum laticem et sine viribus herbas. iamque neci similis resoluto corpore regem et cum rege suo custodes somnus habebat, quem dederant cantus magicaeque potentia linguae;   330 intrarant iussae cum Colchide limina natae ambierantque torum: 'quid nunc dubitatis inertes? stringite' ait 'gladios veteremque haurite crurorem, ut repleam vacuas iuvenali sanguine venas! in manibus vestris vita est aetasque parentis:           335 si pietas ulla est nec spes agitatis inanis, officium praestate patri telisque senectam exigite, et saniem coniecto emittite ferro!' his, ut quaeque pia est, hortatibus inpia prima est et, ne sit scelerata, facit scelus: haud tamen ictus    340 ulla suos spectare potest, oculosque reflectunt, caecaque dant saevis aversae vulnera dextris. ille cruore fluens, cubito tamen adlevat artus, semilacerque toro temptat consurgere, et inter tot medius gladios pallentia bracchia tendens         345 'quid facitis, gnatae? quid vos in fata parentis armat?' ait: cecidere illis animique manusque; plura locuturo cum verbis guttura Colchis abstulit et calidis laniatum mersit in undis.

Bacchus had van omhoog het zo verbazingwekkende wonder gezien en hierdoor aangespoord kreeg hij van Medea ten geschenke, dat zo aan zijn voedsters hun jeugdjaren terug werden gegeven. Zonder haar fratsen te stoppen veinst Medea vervolgens ruzie met Iason en neemt haar toevlucht tot het paleis van Pelias; omdat ook die al bejaard is nemen de dochters haar op; de Colchische                                                    (300) palmt hen in korte tijd sluw in door zich als hun vriendin voor te doen. Wanneer ze hen haar heldendaden vertelt en met name hoe Aeson van zijn ouderdom is bevrijd en zij daar uitvoerig bij stil staat, komt bij de nog jonge dochters van Pelias de hoop op dat hun vader door een soortgelijke ingreep zijn jeugd terug kan krijgen, zij smeken daarom en dringen erop aan dat zij een mateloze beloning zal bedingen. Zij zwijgt korte tijd en schijnt te aarzelen en houdt hen in spanning naar het lijkt om de ernst van de vraag; dan belooft ze het en zegt: 'Om jullie vertrouwen in deze onderneming te versterken zal jullie oudste schaap en leider                                              (310) van de kudde door mijn kruid weer een lam worden. Terstond wordt het schaap, verzwakt door ontelbare jaren, aangesleept bij zijn horens die om zijn holle slapen gekromd staan; zodra zij zijn afgeleefde hals met haar Thracisch zwaard heeft doorboord en haar ijzer bevlekt heeft met zijn restje bloed, dompelt zij de leden van het vee tegelijk met haar sterke sappen onder in de koperen ketel: zijn lichaamsdelen schrompelen en zijn horens smelten weg en met die horens zijn jaren; en daar klinkt een lieflijk gemekker midden uit de ketel: direct springt voor de verbaasde ogen bij het geblaat een lam                       (320) tevoorschijn dat dartel wegspringt en naar uiers zoekt. Pelias' dochters zijn perplex en nadat ze hun vertrouwen in haar belofte hebben betuigd dringen ze nu nog sterker aan. - Drie maal had Phoebus zijn paarden ondergedompeld in de Ebro en van hun juk ontdaan en in een vierde nacht fonkelden de sterren, toen de huichelende Medea boven een ziedend vuur een ketel hing met zuiver water en gewassen zonder toverkracht. Ze hield de koning al in wat een doodslaap leek bewusteloos en samen met hun koning hield ook de leden van zijn lijfwacht een slaap in rust, die toverspreuk en kracht van magisch taalgebruik gegeven had;         (330) op haar bevel waren de dochters de Colchische gevolgd en hadden zich opgesteld rondom het bed: 'Wat trutten jullie nu, sukkels?' beet ze hen toe, 'Trek nu het zwaard en laat het oude bloed weglopen zodat ik de lege aderen weer met jong bloed vullen kan! in jullie handen ligt nu leven en jeugd van jullie vader: als ergens respect bestaat zonder hoop op vervlogen jaren vervul dan jullie kinderplicht en gebruik je wapens tegen zijn ouderdom en maak met jullie zwaard aan zijn verval een eind!' Door deze vermaningen is ieder respectloos, al naar gelang zij respect heeft en om maar niet misdadig te zijn, pleegt zij een misdaad: maar geen van hen    (340) kan zijn eigen zwaardstoten aanzien, hun ogen wenden zij af en in den blinde slaan zij afgewend met hun rechterhand toe. De vader drijft in zijn bloed maar krabbelt toch overeind op zijn bed en halfdood poogt hij nog uit zijn lighouding overeind te komen en hij heft midden tussen zo veel zwaarden zijn bleke armen op en verzucht:'Mijn dochters, wat doen jullie nu? Wat doet jullie de wapens trekken om je vader te doden?..'dan vallen hun handen neer en geven zij het op en ofschoon hij nog meer wil zeggen snijdt Medea met zijn keel ook zijn woorden af en dompelt hem onder in het kokende water.

Medea vlucht en vliegt over landen waar metamorfosen plaatsvonden (350 - 403)

Quod nisi pennatis serpentibus isset in auras,             350 non exempta foret poenae: fugit alta superque Pelion umbrosum, Philyreia tecta, superque Othryn et eventu veteris loca nota Cerambi: hic ope nympharum sublatus in aera pennis, cum gravis infuso tellus foret obruta ponto,               355 Deucalioneas effugit inobrutus undas. Aeoliam Pitanen a laeva parte relinquit factaque de saxo longi simulacra draconis Idaeumque nemus, quo nati furta, iuvencum, occuluit Liber falsi sub imagine cervi,                       360 quaque pater Corythi parva tumulatus harena est, et quos Maera novo latratu terruit agros, Eurypylique urbem, qua Coae cornua matres gesserunt tum, cum discederet Herculis agmen, Phoebeamque Rhodon et Ialysios Telchinas,             365 quorum oculos ipso vitiantes omnia visu Iuppiter exosus fraternis subdidit undis; transit et antiquae Cartheia moenia Ceae, qua pater Alcidamas placidam de corpore natae miraturus erat nasci potuisse columbam.                   370 inde lacus Hyries videt et Cycneia Tempe, quae subitus celebravit olor: nam Phylius illic imperio pueri volucrisque ferumque leonem tradiderat domitos; taurum quoque vincere iussus vicerat et spreto totiens iratus amore                        375 praemia poscenti taurum suprema negabat; ille indignatus 'cupies dare' dixit et alto desiluit saxo; cuncti cecidisse putabant: factus olor niveis pendebat in aere pennis; at genetrix Hyrie, servati nescia, flendo                  380 delicuit stagnumque suo de nomine fecit. adiacet his Pleuron, in qua trepidantibus alis Ophias effugit natorum vulnera Combe; inde Calaureae Letoidos adspicit arva in volucrem versi cum coniuge conscia regis.          385 dextera Cyllene est, in qua cum matre Menephron concubiturus erat saevarum more ferarum; Cephison procul hinc deflentem fata nepotis respicit in tumidam phocen ab Apolline versi Eumelique domum lugentis in aere natum.              390 Tandem vipereis Ephyren Pirenida pennis contigit: hic aevo veteres mortalia primo corpora vulgarunt pluvialibus edita fungis. sed postquam Colchis arsit nova nupta venenis flagrantemque domum regis mare vidit utrumque,    395 sanguine natorum perfunditur inpius ensis, ultaque se male mater Iasonis effugit arma. hinc Titaniacis ablata draconibus intrat Palladias arces, quae te, iustissima Phene, teque, senex Peripha, pariter videre volantes           400 innixamque novis neptem Polypemonis alis. excipit hanc Aegeus facto damnandus in uno, nec satis hospitium est, thalami quoque foedere iungit.

Maar als zij niet met haar drakenspan het luchtruim in was vertrokken            (350) zou zij haar straf niet hebben ontlopen: zij vloog hoog over het schaduwrijke Peliongebergte, de woonplaats van de Centaur Chiron; ook over Othrys, bekend door de herder Cerambus, die in een kever veranderde en door toedoen van Nimfen aan vleugels de lucht in werd getild toen de aarde zwaar van de watervloed bedolven worden zou maar hij, gelijk Deucalion, aan die zondvloed ontkwam. Pitane in Aeolië laat ze links liggen alsmede de slang die Orpheus bedreigde maar door Apollo veranderd werd in een slang van steen; en Ida's woud waar Bacchus de stier, gestolen door zijn zoon, onder de valse gedaante van een hert verborgen heeft;                                      (360) voorts ook de plek waar voor Paris een sobere grafheuvel op is gericht, ook de streek die de Maera-hond met haar ongehoord blaffen in paniek bracht, en Cos, Eurypylus' stad, waar de overmoedige vrouwen horens kregen toen Hercules er zijn kudde langs dreef; het zonvererende Rhodus en Ialysus met zijn Telchinen wier boze oog dat alles schaadde door Iuppiters haat in Neptunus' golven verdronk. Ook vloog ze over de burcht van Cartheia op het oude eiland Cea waar vader Alcidamas verbaasd stond omdat uit het lichaam van zijn dochter een vreedzame duif kon ontstaan.                                            (370) Daarna zag zij het meer Hyria en het Tempe-dal van Apollo's zoon Cycnus die zo plotseling een zwaan werd, want Phylius had in opdracht van de beminde knaap gieren getemd en een gruwelijke leeuw; toen hij opdracht kreeg ook een stier te temmen had hij dat nog gedaan maar toen zijn liefde toch weer werd afgewezen werd hij razend en weigerde hem de stier, zijn laatste prijs, te geven toen hij die opeiste; verontwaardigd riep Cycnus toen uit:'Je zult hem nog wensen te geven' en sprong van een hoge rots: allen dachten dat hij neergestort was maar veranderd in een zwaan zweefde hij in de lucht op sneeuwwitte vleugels: maar zijn moeder Hyria, onkundig van zijn redding smolt weg in tranen           (380) en vormde zo het meer dat haar naam kreeg. Dichtbij deze plek ligt Pleuron, waarheen Ophius' dochter Combe met bevende vleugels vluchtte voor verwonding door eigen zonen. Daarna keek Medeia neer op de akkers van Calaurea, Leto's land, dat ooit zijn koning met echtgenote veranderd zag in vogels. Rechts ligt nu Cyllene, waar Menephron op het punt stond zijn moeder te verkrachten naar de aard van wilde dieren. In de verte ziet zij Cephisus huilen om het lot van zijn kleinkind dat door Apollo veranderd is in een vadsige zeehond; ook het huis van Eumelus, rouwend om zijn zoon, nu een vogel in de lucht.    (390) Tenslotte landt ze met haar drakenspan bij Corinthe's bron Pirene: vanouds vertelt men dat hier voorheen mensen werden voortgebracht door regenpaddestoelen. Maar als de nieuwe bruid van Iason door Medeia's kruiden vlam heeft gevat en beide zeeën van Corinthe het paleis af hebben zien branden, wordt haar misdadig zwaard bezoedeld met het bloed van eigen kinderen en vlucht de moeder na die wraak weg voor Iasons wapen; van hier meegevoerd door haar Zonne-draken landt zij op de burcht van Pallas die jou, rechtschapen Phene, en jou, bejaarde Peripha, ook al zag vliegen,                                                     (400) alsook Alcyone, nichtje van Polypemon, die vloog met nieuwe veugels. Aegeus nam haar gastvrij op, hierin alleen te laken, maar zijn gastvrijheid was nog niet genoeg: hij huwde haar bovendien.

Theseus (404 - 452)

Iamque aderat Theseus, proles ignara parenti, qui virtute sua bimarem pacaverat Isthmon:            405 huius in exitium miscet Medea, quod olim attulerat secum Scythicis aconiton ab oris. illud Echidnaeae memorant e dentibus ortum esse canis: specus est tenebroso caecus hiatu, est via declivis, per quam Tirynthius heros              410 restantem contraque diem radiosque micantes obliquantem oculos nexis adamante catenis Cerberon abstraxit, rabida qui concitus ira inplevit pariter ternis latratibus auras et sparsit virides spumis albentibus agros;               415 has concresse putant nactasque alimenta feracis fecundique soli vires cepisse nocendi; quae quia nascuntur dura vivacia caute, agrestes aconita vocant. ea coniugis astu ipse parens Aegeus nato porrexit ut hosti.               420 sumpserat ignara Theseus data pocula dextra, cum pater in capulo gladii cognovit eburno signa sui generis facinusque excussit ab ore. effugit illa necem nebulis per carmina motis; At genitor, quamquam laetatur sospite nato,           425 attonitus tamen est, ingens discrimine parvo committi potuisse nefas: fovet ignibus aras muneribusque deos inplet, feriuntque secures colla torosa boum vinctorum cornua vittis. nullus Erecthidis fertur celebratior illo                   430 inluxisse dies: agitant convivia patres et medium vulgus nec non et carmina vino ingenium faciente canunt: 'te, maxime Theseu, mirata est Marathon Cretaei sanguine tauri, quodque suis securus arat Cromyona colonus,      435 munus opusque tuum est; tellus Epidauria per te clavigeram vidit Vulcani occumbere prolem, vidit et inmitem Cephisias ora Procrusten, Cercyonis letum vidit Cerealis Eleusin. occidit ille Sinis magnis male viribus usus,          440 qui poterat curvare trabes et agebat ab alto ad terram late sparsuras corpora pinus. tutus ad Alcathoen, Lelegeia moenia, limes conposito Scirone patet, sparsisque latronis terra negat sedem, sedem negat ossibus unda;      445 quae iactata diu fertur durasse vetustas in scopulos: scopulis nomen Scironis inhaeret. si titulos annosque tuos numerare velimus, facta prement annos. pro te, fortissime, vota publica suscipimus, Bacchi tibi sumimus haustus.'    450 consonat adsensu populi precibusque faventum regia, nec tota tristis locus ullus in urbe est.

Theseus, een zoon nog onbekend voor zijn vader, verscheen toen en had met zijn heldendaden vrede gebracht op de zee-omgeven Isthmus; om hem te doden bereidt Medea wolfswortel, dat zij ooit met zich had meegebracht uit Scythië. Ze zeggen dat het voortgekomen is uit het kwijl van de Echidna-hond: er is een grot, onzichtbaar met een donkere diepte, daar loopt een weg omlaag waarlangs de held uit Tiryns, Hercules,               (410) de Cerberus tegen diens wil en tegen daglicht en schitterende zonnestralen zijn ogen wegdraaiend heeft meegesleept aan ijzeren kettingen: ontstoken in razende toorn heeft die de lucht vervuld met drievoudig geblaf en de groene akkers besproeid met witte schuim. Ze denken dat dit schuim gestold is en de wilde planten zich gevoed hebben aan de vruchtbare grond en zo kracht gekregen heeft tot schaden; en omdat deze welig groeit op rotsgrond noemen boeren die 'steenmos'. Deze reikte vader Aegeus zelf over aan zijn zoon, door leugens van zijn echtgenote menend dat hij een vijand was.                   (420) en niets vermoedend had Theseus de aangereikte beker al gepakt toen zijn vader op het ivoren gevest van zijn zwaard het eigen familiewapen heeft herkend en de dodelijke beker van zijn mond wegsloeg. zij ontkwam aan doodstraf door nevels op te roepen. De vader was wel blij met de redding van zijn zoon maar ook geschokt dat zo'n grote misdaad op een haartje na gepleegd had kunnen worden: hij bedolf de altaren met brandoffers, overlaadde de goden met geschenken; bijlen troffen de gespierde nek van offerstieren, de horens met linten omwikkeld. Men zegt dat geen groter feestdag in Athene is gevierd dan toen,                     (430) de adel richtte feestmalen aan met de burgerij en ook bezong men hem, geïnspireerd door wijn met liederen als: "U, allergrootste Theseus, bewondert Marathon wegens de dood van de Kreta's stier en dat de boer van Cromyon onbezorgd zijn ossen ploegen laat heeft hij te danken aan uw ingreep; Epidaurus zag door u de knotsdragende Vulcanus-zoon het loodje leggen, dat zag de oever van de Cephisus bij de wrede Procrustes en Eleusis, toegewijd aan Ceres, zag de ondergang van Cercyon. Die misdadige Sinis met zijn smerig geweld kwam ook aan zijn einde              (440) hij kon bomen buigen en dwong dennebomen vanaf hun top naar de grond om daarna slachtoffers tot ver uiteen te rijten. Ook de weg naar Megara is veilig, de stad der Lelegen, nu Sciron weg gewerkt is: de resten van die rover is een graf ontzegd op aarde, zijn botten ook op zee; die zijn na veel omzwervingen, zegt men, tot hoge ouderdom bewaard, want, in rotsen veranderd, heten zij nog 'Scirons rots'. Als wij uw weldaden en jaren wilden tellen gaan uw daden uw jaren overtreffen: voor u, geweldenaar, brengen wij staatsoffers, voor u brengen wij een toost uit'.                                (450) Het paleis davert van bijvalsgejuich van het volk, van wensen van instemming en in heel de stad is geen plaats voor treurnis.

Kreta bereidt een oorlog voor tegen Athene (453 - 500)

Nec tamen (usque adeo nulla est sincera voluptas, sollicitumque aliquid laetis intervenit) Aegeus gaudia percepit nato secura recepto:                                 455 bella parat Minos; qui quamquam milite, quamquam classe valet, patria tamen est firmissimus ira Androgeique necem iustis ulciscitur armis. ante tamen bello vires adquirit amicas, quaque potens habitus volucri freta classe pererrat:         460 hinc Anaphen sibi iungit et Astypaleia regna, (promissis Anaphen, regna Astypaleia bello); hinc humilem Myconon cretosaque rura Cimoli florentemque thymo Syron planamque Seriphon marmoreamque Paron, quamque inpia prodidit Arne      465 Siphnon et accepto, quod avara poposcerat, auro mutata est in avem, quae nunc quoque diligit aurum, nigra pedes, nigris velata monedula pennis. At non Oliaros Didymeque et Tenos et Andros et Gyaros nitidaeque ferax Peparethos olivae                 470 Cnosiacas iuvere rates; latere inde sinistro Oenopiam Minos petit, Aeacideia regna: Oenopiam veteres adpellavere, sed ipse Aeacus Aeginam genetricis nomine dixit. turba ruit tantaeque virum cognoscere famae                 475 expetit; occurrunt illi Telamonque minorque quam Telamon Peleus et proles tertia Phocus; ipse quoque egreditur tardus gravitate senili Aeacus et, quae sit veniendi causa, requirit. admonitus patrii luctus suspirat et illi                            480 dicta refert rector populorum talia centum: 'arma iuves oro pro gnato sumpta piaeque pars sis militiae; tumulo solacia posco.' huic Asopiades 'petis inrita' dixit 'et urbi non facienda meae; neque enim coniunctior ulla           485 Cecropidis est hac tellus: ea foedera nobis.' tristis abit 'stabunt' que 'tibi tua foedera magno' dixit et utilius bellum putat esse minari quam gerere atque suas ibi praeconsumere vires. classis ab Oenopiis etiamnum Lyctia muris                  490 spectari poterat, cum pleno concita velo Attica puppis adest in portusque intrat amicos, quae Cephalum patriaeque simul mandata ferebat. Aeacidae longo iuvenes post tempore visum agnovere tamen Cephalum dextrasque dedere             495 inque patris duxere domum: spectabilis heros et veteris retinens etiamnum pignora formae ingreditur ramumque tenens popularis olivae a dextra laevaque duos aetate minores maior habet, Clyton et Buten, Pallante creatos.           500

Toch kon Aegeus niet tevreden zijn met de vreugde om zijn teruggewonnen zoon (zozeer is genot nooit volmaakt en kent vreugde altijd weer onrust): Minos wil oorlog: hoewel sterk door zijn leger en vloot is zijn vaderlijke woede toch nog sterker en wil hij de dood van Androgeos met geweld van wapens vereffenen maar gaat hij voor de oorlog eerst op zoek naar bevriende hulptroepen. Waar de heerser met zijn gevleugelde vloot de zeeën doorkruist,                           (460) bindt hij hier Anaphe aan zich en het koninkrijk Astypalaea (Anaphe met beloften, met dwang het rijk Astypalaea); hiena het onaanzienlijk Mykonos en de krijtgronden van Kimolos en het van tijm geurende Syros en het vlakke Seriphos en het marmereiland Paros en Siphnos, verraden door de misdadige Arne en na het incasseren van goud, dat zij in haar hebzucht eiste, in een ekster veranderd is, die nog steeds gek is op goud, zwart van poten en bekleed met zwarte veren. Maar niet hebben Oliaros en Didyme en Tenos en Andros en Gyaros en Peparethos, vruchtbaar aan glanzende olijven                                   (470) de vloot van Cnossos geholpen; daarom zette Minos koers naar links, naar Oenopia het rijk van Aeacus: voorheen 'Oenopia' genaamd maar Aeacus zelf noemde het naar zijn moeders naam 'Aegina'. Een menigte stroomt naar buiten om die wijdvermaarde persoon te leren kennen: hem komt Telamon tegemoet en Peleus, zijn jongere broer en ook de derde: Phocus; ook Aeacus zelf komt naar buiten, traag door zijn hoge leeftijd, en vraagt naar het doel van zijn komst. Hierdoor aangezet geeft hij lucht aan de smart om zijn zoon                                  (480) en de heerser over talloze volken spreekt zo tot hem: 'Ik vraag je deel uit te maken van een gewapende en gepaste wraakoefening voor mijn zoon; ik vraag een zoenoffer voor zijn graf.' Daarop antwoordt Aeacus:'Je vraag is vergeefs en onvervulbaar voor onze stad, geen land is immers nauwer verbonden met Athene dan dit: daar ligt onze verplichting'. Met de woorden: 'Jouw verplichtingen zullen je opbreken', vertrekt hij teleurgesteld en vindt dit dreigen met een oorlog nuttiger dan het voeren zelf en daarmee zijn krachten voor de latere te verzwakken. De vloot van Minos was nog te zien vanaf de muren van Oenopia,                       (490) toen er een Attisch schip verscheen, gejaagd door volle zeilen, en de bevriende haven binnen voer. Het had Cephalus aan boord met volmacht van zijn vaderstad. Hoewel het lang geleden was dat Aeacus' zonen Cephalus zagen, herkenden zij hem toch en hartelijk was hun begroeting; zij voerden hem direct naar het paleis van vader: een held die opzien baarde met ook nu nog resten van zijn vroegere uitstraling stapte daar binnen met in zijn hand de olijftak van zijn stad en rechts en links van hem had deze veteraan twee jongeren naast zich, Clyton en Butes, uit Pallas' volk geboren.                                           (500)

Ontmoeting van Cephalus en Aeacus (501 - 522)

Postquam congressus primi sua verba tulerunt, Cecropidae Cephalus peragit mandata rogatque auxilium foedusque refert et iura parentum, imperiumque peti totius Achaidos addit. sic ubi mandatam iuvit facundia causam,                         505 Aeacus, in capulo sceptri nitente sinistra, 'ne petite auxilium, sed sumite' dixit, 'Athenae, nec dubie vires, quas haec habet insula, vestras ducite, et (o maneat rerum status iste mearum!) robora non desunt; superat mihi miles et hoc est,            510 gratia dis, felix et inexcusabile tempus.' 'immo ita sit' Cephalus, 'crescat tua civibus opto urbs' ait; 'adveniens equidem modo gaudia cepi, cum tam pulchra mihi, tam par aetate iuventus obvia processit; multos tamen inde requiro,                     515 quos quondam vidi vestra prius urbe receptus.' Aeacus ingemuit tristique ita voce locutus: 'flebile principium melior fortuna secuta est; hanc utinam possem vobis memorare sine illo! ordine nunc repetam, neu longa ambage morer vos,        520 ossa cinisque iacent, memori quos mente requiris, et quota pars illi rerum periere mearum!

Nadat bij hun eerste ontmoeting de gebruikeljke woorden zijn gewisseld, kwijt Cephalus zich van zijn opdracht en roept Aeacus' hulp in, waarbij hij verwijst naar het plechtig verbond van hun voorouders en voegt daar nog aan toe dat de macht over heel Achaia op het spel staat. Als welsprekendheid de opdracht zo kracht bij heeft gezet spreekt Aeacus, zijn linkerhand steunend op zijn scepter: 'Vraag niet om hulp, Athene, maar aanvaard die; Acht zonder aarzelen de strijders, die dit eiland heeft, als de uwe en ook elitetroepen ontbreken niet: aan krijgsmacht heb ik geen gebrek en in overvloed soldaten, heus dit is, goden zij dank,                                             (510) een tijd van voorspoed, daar mankeert het ons niet aan'. 'Het zij zo', aldus Cephalus,'ja, ik wens u groei toe voor uw stad aan burgerij; al bij mijn aankomst werd ik verheugd toen een jeugd al even mooi als fris mij inhaalde, toch mis ik velen die ik ooit eerder bij mijn komst in uw stad wel heb ontmoet. Hierop slaakte Aeacus een zucht en sprak met sombere stem als volgt: 'Dit beter lot volgt op een treurige gebeurtenis: ach had ik u het huidig lot zonder het voorgaande kunnen melden! Nu zal ik in samenhang vertellen zonder u met omwegen te vemoeien                (520) dat tot bot en as liggen vergaan diegenen naar wie u met scherpe geest navraag doet en hoe groot deel van mijn rijk met hen verloren is gegaan.

Aeacus vertelt hoe de pest huis hield op Aegina (523 - 613)

dira lues ira populis Iunonis iniquae incidit exosae dictas a paelice terras. dum visum mortale malum tantaeque latebat               525 causa nocens cladis, pugnatum est arte medendi: exitium superabat opem, quae victa iacebat. principio caelum spissa caligine terras pressit et ignavos inclusit nubibus aestus; dumque quater iunctis explevit cornibus orbem          530 Luna, quater plenum tenuata retexuit orbem, letiferis calidi spirarunt aestibus austri. constat et in fontis vitium venisse lacusque, miliaque incultos serpentum multa per agros errasse atque suis fluvios temerasse venenis.               535 strage canum primo volucrumque oviumque boumque inque feris subiti deprensa potentia morbi. concidere infelix validos miratur arator inter opus tauros medioque recumbere sulco; lanigeris gregibus balatus dantibus aegros                   540 sponte sua lanaeque cadunt et corpora tabent; acer equus quondam magnaeque in pulvere famae degenerat palmas veterumque oblitus honorum ad praesepe gemit leto moriturus inerti. non aper irasci meminit, non fidere cursu                    545 cerva nec armentis incurrere fortibus ursi. omnia languor habet: silvisque agrisque viisque corpora foeda iacent, vitiantur odoribus aurae. mira loquar: non illa canes avidaeque volucres, non cani tetigere lupi; dilapsa liquescunt                     550 adflatuque nocent et agunt contagia late. 'Pervenit ad miseros damno graviore colonos pestis et in magnae dominatur moenibus urbis. viscera torrentur primo, flammaeque latentis indicium rubor est et ductus anhelitus; igni                 555 aspera lingua tumet, tepidisque arentia ventis ora patent, auraeque graves captantur hiatu. non stratum, non ulla pati velamina possunt, nuda sed in terra ponunt praecordia, nec fit corpus humo gelidum, sed humus de corpore fervet.   560 nec moderator adest, inque ipsos saeva medentes erumpit clades, obsuntque auctoribus artes; quo propior quisque est servitque fidelius aegro, in partem leti citius venit, utque salutis spes abiit finemque vident in funere morbi,                 565 indulgent animis et nulla, quid utile, cura est: utile enim nihil est. passim positoque pudore fontibus et fluviis puteisque capacibus haerent, nec sitis est exstincta prius quam vita bibendo. inde graves multi nequeunt consurgere et ipsis            570 inmoriuntur aquis, aliquis tamen haurit et illas; tantaque sunt miseris invisi taedia lecti, prosiliunt aut, si prohibent consistere vires, corpora devolvunt in humum fugiuntque penates quisque suos, sua cuique domus funesta videtur,         575 et quia causa latet, locus est in crimine; partim semianimes errare viis, dum stare valebant, adspiceres, flentes alios terraque iacentes lassaque versantes supremo lumina motu; membraque pendentis tendunt ad sidera caeli,             580 hic illic, ubi mors deprenderat, exhalantes. 'Quid mihi tunc animi fuit? an, quod debuit esse, ut vitam odissem et cuperem pars esse meorum? quo se cumque acies oculorum flexerat, illic vulgus erat stratum, veluti cum putria motis                585 poma cadunt ramis agitataque ilice glandes. templa vides contra gradibus sublimia longis: Iuppiter illa tenet. quis non altaribus illis inrita tura dedit? quotiens pro coniuge coniunx, pro gnato genitor dum verba precantia dicit,                590 non exoratis animam finivit in aris, inque manu turis pars inconsumpta reperta est! admoti quotiens templis, dum vota sacerdos concipit et fundit durum inter cornua vinum, haud exspectato ceciderunt vulnere tauri!                    595 ipse ego sacra Iovi pro me patriaque tribusque cum facerem natis, mugitus victima diros edidit et subito conlapsa sine ictibus ullis exiguo tinxit subiectos sanguine cultros. exta quoque aegra notas veri monitusque deorum       600 perdiderant: tristes penetrant ad viscera morbi. ante sacros vidi proiecta cadavera postes, ante ipsas, quo mors foret invidiosior, aras. pars animam laqueo claudunt mortisque timorem morte fugant ultroque vocant venientia fata.                605 corpora missa neci nullis de more feruntur funeribus (neque enim capiebant funera portae): aut inhumata premunt terras aut dantur in altos indotata rogos; et iam reverentia nulla est, deque rogis pugnant alienisque ignibus ardent.            610 qui lacriment, desunt, indefletaeque vagantur natorumque patrumque animae iuvenumque senumque, nec locus in tumulos, nec sufficit arbor in ignes.

Een gruwelijke pest overviel ons volk door de toorn van de jaloerse Iuno omdat dit land 'Aegina' was genoemd naar haar rivaal, mijn moeder. Zo lang het een menselijke kwaal werd geacht en de schadelijke oorzaak van zo'n grote sterfte verborgen bleef werd het met medische kunde bestreden: maar de afloop was sterker dan die hulp die het afleggen moest. Eerst zette de hemel de aarde onder druk met een dichte nevel en slootte de traagmakende warmte op in bewolking; en terwijl de Maan vier maal haar schijf vol maakte door haar sikkel           (530) te vullen, vier maal ook weer afnemend haar volle schijf verkleinde, bliezen de warme winden met ziekteverwekkende adem. Vast staat dat de besmetting ook in fonteinen en meren neergedaald is en dat enorm veel kruipend ongedierte over de onbewerkte akkers heeft gezworven en zo de stromen met hun vergif heeft bezoedeld. Met een slachting onder honden en vogels, schapen en runderen, ja ook wilde dieren heeft de kracht van de plotselinge ziekte zich het eerst getoond. De ongelukkige ploeger ziet tot zijn verbijstering sterke dieren onder hun werk bezwijken en midden in de vore ineenzakken; terwijl de woldragende kudden hun ziek geblaat laten horen                         (540) valt hun wol vanzelf uit en kwijnen hun lijven weg; het eens zo vurig paard, bejubeld in de renbaan, maakt nu zijn triomfen van voorheen te schande en kreunt aan zijn ruif in trage doodstrijd. Geen zwijn is meer op een aanval belust, geen hert op een vlucht, geen beer meer op agressie tegen sterke kudden: apathie verlamt alles: bossen, akkers en wegen liggen vol afzichtelijke doden; stank verpest de atmosfeer. Laat ik iets wonderlijks vertellen: geen hond of roofvogel, nee, geen grijze wolf raakte die lijken aan: ze vielen uiteen en verwaterden                 (550) en droegen schade aan door hun wasem en brachten overal besmetting. Met groter schade overviel de pest de arme boeren maar ook binnen de muren van de grote stad was zij heer en meester. Eerst brandden de ingewanden, een vurige blos was het signaal van hete koorts alsook een zware adem; door koorts zwol de ontstoken tong en de mond, droog door de hete adem, bleef open en door de opening werd moeizaam lucht gehapt. Geen dek of sprei kon men verdragen, nee, naakt legde men zijn ledematen neer en geen koelte bracht de vloer aan het lichaam: het lichaam verhitte de vloer.                                               (560) En er is geen helper voor, de woeste vernietiging richt zich ook tegen de artsen, hun kunde hindert hun werk; naarmate men dichterbij komt en getrouwer hulp biedt aan een zieke des te sneller staat men met één been in het graf en naarmate de hoop op genezing verdwijnt en men de afloop van de ziekte in de dood ziet geeft men zich over aan lusten en heeft men maling aan wat nuttig is: niets immers is nog van nut. Overal laat men schaamte varen en blijft ieder hangen bij fontijnen en stromen en putten en drinken beëindigt de dorst niet eerder dan het leven. Daardoor kunnen veel zieken niet meer opstaan en sterven                           (570) juist in dat water, toch drinkt menigeen daar nog van; zo groot is de afkeer van de ongelukkigen voor hun gehate bed dat ze er van weg rennen of, als de kracht ontbreekt om te staan, ze hun lichaam op de grond rollen en elk zijn eigen huis ontvlucht, een ieder houdt zijn huis nu voor zijn graf en waar geen oorzaak duidelijk is krijgt de plek de schuld; deels kon je zieken halfdood over straat zien zwerven zolang zij nog overeind konden blijven, anderen kon je huilend op de grond zien liggen en met hun laatste kracht de uitgeputte blik ten hemel slaand hun armen opheffen naar de sterren aan de hemel en daar ter plekke,                             (580) waar de dood hen achterhaald had, de geest geven. 'Hoe was het mij toen te moede! Wat kon ik anders dan het leven haten en verlangen mijn lot te delen met de mijnen? Waarheen ik mijn blik ook richtte: overal zag ik een menigte neerliggen gelijk rotte appels van takken geschud of eikels van een eik geranseld door een storm. Zie je die tempels hoog boven aan een vlucht van trappen? Juppiter zetelt er. Wie offerde niet vergeefs zijn wierook op zijn altaren? Steeds wanneer een man smeekbeden uitspreekt voor zijn vrouw, een vader voor zijn zoon                                                      (590) sterft hij voor het altaar dat zijn bede niet verhoort en in zijn hand treft men een wierookrest nog onverteerd! Steeds als stieren naar tempels zijn geleid en de priester zijn offergebed inzet en kostbare wijn uitgiet tussen de horens zijn de dieren geveld zonder hun verwonding af te wachten! Toen ik zelf offers aan Juppiter wilde brengen voor mij, het vaderland en mijn drie kinderen, stootte mijn offerdier een klagelijk geloei uit en zakte plotseling zonder een nekslag in elkaar en kleurde het opgeheven offermes met een druppel bloed. Ook de zieke ingewanden waren het keurmerk voor een oproep                   (600) aan de goden kwijt: het kwaad van de ziekte zat in hun binnenste. Tot voor de gewijde deurposten heb ik de lijken neergelegd gezien ja zelfs voor de altaren zodat de dood des te afzichtelijker was. Sommigen klemden met een strop de adem af en ontvluchtten door de dood de vrees voor de dood en ontboden zelf het naderende noodlot. De dode lichamen werden niet begraven naar behoren (de poorten konden trouwens de rouwstoeten niet verwerken) maar lagen onbegraven op de grond of werden zonder dodengaven op hoge brandstapels gelegd zonder respect en om die brandstapel vocht men om hout en brandde men met gestolen vuur.                                (610) Niemand was er meer om nog te rouwen en onbeweend dolen de schimmen rond van kinderen en vaders, van jongeren en bejaarden, voor grafheuvels was geen plaats, geen hout voor vuren.

Aeacus vertelt hoe Juppiter redding bracht (614 - 660)

Attonitus tanto miserarum turbine rerum, "Iuppiter o!" dixi, "si te non falsa loquuntur                   615 dicta sub amplexus Aeginae Asopidos isse, nec te, magne pater, nostri pudet esse parentem, aut mihi redde meos aut me quoque conde sepulcro!" ille notam fulgore dedit tonitruque secundo. "accipio sintque ista precor felicia mentis                      620 signa tuae!" dixi, "quod das mihi, pigneror omen." forte fuit iuxta patulis rarissima ramis sacra Iovi quercus de semine Dodonaeo; hic nos frugilegas adspeximus agmine longo grande onus exiguo formicas ore gerentes                      625 rugosoque suum servantes cortice callem; dum numerum miror, "totidem, pater optime," dixi, "tu mihi da cives et inania moenia supple!" intremuit ramisque sonum sine flamine motis alta dedit quercus: pavido mihi membra timore             630 horruerant, stabantque comae; tamen oscula terrae roboribusque dedi, nec me sperare fatebar; sperabam tamen atque animo mea vota fovebam. nox subit, et curis exercita corpora somnus occupat: ante oculos eadem mihi quercus adesse           635 et ramis totidem totidemque animalia ramis ferre suis visa est pariterque tremescere motu graniferumque agmen subiectis spargere in arvis; crescere desubito et maius maiusque videri ac se tollere humo rectoque adsistere trunco                  640 et maciem numerumque pedum nigrumque colorem ponere et humanam membris inducere formam. somnus abit: damno vigilans mea visa querorque in superis opis esse nihil; at in aedibus ingens murmur erat, vocesque hominum exaudire videbar       645 iam mihi desuetas; dum suspicor has quoque somni esse, venit Telamon properus foribusque reclusis "speque fideque, pater", dixit "maiora videbis: egredere!" egredior, qualesque in imagine somni visus eram vidisse viros, ex ordine tales                         650 adspicio noscoque: adeunt regemque salutant. vota Iovi solvo populisque recentibus urbem partior et vacuos priscis cultoribus agros, Myrmidonasque voco nec origine nomina fraudo. corpora vidisti; mores, quos ante gerebant,                    655 nunc quoque habent: parcum genus est patiensque laborum quaesitique tenax et quod quaesita reservet. hi te ad bella pares annis animisque sequentur, cum primum qui te feliciter attulit eurus' (eurus enim attulerat) 'fuerit mutatus in austrum.'          660

Verslagen door een zo grote hoos aan ellende riep ik uit: 'Ach, Juppiter, als over u de verhalen waar zijn dat gij Asopos' dochter Aegina bemind hebt, en u zich, hoge vader, niet geneert mijn ouder te zijn, red dan, bid ik, de mijnen of begraaf anders ook mij'. De god gaf een teken door een bliksem met donder daarna. "Ik duid dit als teken" sprak ik, "en bid dat ze getuigen                                     (620) van welgezindheid uwerzijds, dit voorteken dat gij mij geeft". Toevallig stond er vlakbij een zeldzame eik met rijkelijk lover, aan Juppiter gewijd uit een eikel van die uit Dodona Hierop zagen wij voedselverzamelende mieren in een lange rij hun zware last voortduwen met hun piepkleine kopjes                                       (625) waarbij ze de voren in de schors als voetpad gebruikten. Terwijl ik hun grote aantal met bewondering bekeek riep ik uit: "Schenk mij, allerhoogste vader, even veel burgers en vul zo mijn lege stad!" De hoge eik begon te beven en zonder dat wind was te voelen liet hij gedreun horen: mijn leden verstijfden van schrik,                                   (630) en mijn haren stonden steil overeind; toch kuste ik de aarde en de boom en ik durfde niet hardop te hopen maar koesterde in mijn hart wel mijn wens. De nacht viel in en de slaap maakte zich meester van de lijven vermoeid van zorgen: voor mijn ogen zie ik dezelfde eik voor mij verschijnen en met al zijn takken dezelfde drom van diertjes dragen en weer begint hij te trillen en de akkers aan zijn voet te bezaaien met een dek van het graanvoortduwend volkje; dat groeit terstond en schijnt groter en groter aan te zwellen, zich op te richten van de grond en rechtop te gaan staan,                                   (640) hun nietigheid en overmaat aan pootjes en hun zwarte kleur af te leggen en een mens-gedaante aan te nemen. De slaap wijkt heen: wakker geworden verwens ik mijn droom en klaag dat bij de goden geen hulp te vinden is; maar binnen in het paleis klinkt luid geroezemoes en ik lijk van mensen stemmen te horen die ik al lang ontwend was. Terwijl ik me nog afvraag of ook dit nog bij de droom behoort, komt Telamon gehaast naar binnen en roept: 'Vader, kom naar buiten, je zult zien wat je hoop en verwachting overtreft!' Ik naar buiten en zie daar de mannen net zoals ik in mijn droom al zag: een hele rij zie ik en                    (650) herken ik ook: zij komen naar mij toe en begroeten mij als koning. Dankoffers breng ik aan Juppiter en trek dan met mijn nieuwe volk de stad in en en de akkers zonder de bewoners van weleer. Ik doop ze 'Mierenkinderen', een naam die naar hun herkomst wijst. U hebt hen al gezien: de aard die zij voorheen bezaten, bezitten ze ook nu: een spaarzaam volk, tegen inspanning gehard behoudend wat het heeft verworven. Dezen, gelijk in jaren en in moed, zullen jou ten strijde volgen zodra de Oostenwind die jou voorspoedig hierheen bracht verkeerd is in een zuidenwind.                                                                            (660)

Terwijl Aeacus nog slaapt, onderhoudt Phocus de Atheners (661 - 693)

Talibus atque aliis longum sermonibus illi inplevere diem; lucis pars ultima mensae est data, nox somnis. iubar aureus extulerat Sol, flabat adhuc eurus redituraque vela tenebat: ad Cephalum Pallante sati, cui grandior aetas,                    665 ad regem Cephalus simul et Pallante creati conveniunt, sed adhuc regem sopor altus habebat. excipit Aeacides illos in limine Phocus; nam Telamon fraterque viros ad bella legebant. Phocus in interius spatium pulchrosque recessus                670 Cecropidas ducit, cum quis simul ipse resedit. adspicit Aeoliden ignota ex arbore factum ferre manu iaculum, cuius fuit aurea cuspis. pauca prius mediis sermonibus ille locutus 'sum nemorum studiosus' ait 'caedisque ferinae;                 675 qua tamen e silva teneas hastile recisum, iamdudum dubito: certe si fraxinus esset, fulva colore foret; si cornus, nodus inesset. unde sit, ignoro, sed non formosius isto viderunt oculi telum iaculabile nostri.'                                680 excipit Actaeis e fratribus alter et 'usum maiorem specie mirabere' dixit 'in isto. consequitur, quodcumque petit, fortunaque missum non regit, et revolat nullo referente cruentum.' tum vero iuvenis Nereius omnia quaerit,                             685 cur sit et unde datum, quis tanti muneris auctor. quae petit, ille refert, sed enim narrare pudori est, qua tulerit mercede; silet tactusque dolore coniugis amissae lacrimis ita fatur obortis: 'hoc me, nate dea, (quis possit credere?) telum                   690 flere facit facietque diu, si vivere nobis fata diu dederint; hoc me cum coniuge cara perdidit: hoc utinam caruissem munere semper!

Met dit soort conversatie brachten zij de lange dag door; de avond gunden zij hun maaltijd de nacht hun slaap. Bij de opkomst van de gouden Zon woei nog steeds een Zuidenwind en verhinderde de zeiltocht terug: Pallas' zonen kwamen weer naar Cephalus, de oudste gezant, en naar koning Aeacus ging Cephalus die zonen voor. De koning echter genoot nog van een diepe slaap en dus ontving Phocus, zijn zoon, hen in het paleis want Telamon en zijn broer ronselden krijgers voor de strijd. Phocus leidde de Atheners naar een aangename plek                                  (670) en nam daar met hen plaats. Toen hij zag dat Cephalus een speer droeg met een gouden punt van een houtsoort die hij niet herkende, informeerde hij, toen het gesprek zijn wending had gekregen: 'Ik heb al heel wat bossen afgejaagd op wild, maar toch blijft mijn vraag van welk hout jouw lans gemaakt is: bij essenhout zou het toch gelig zijn, bij kornoelje knoestig; nee, ik weet niet niet uit welk hout hij is, maar wel dat mijn ogen nooit een fraaier werptuig dan die van jou hebben gezien.                          (680) Een van de Atheense broers antwoordde daarop: 'Het nut ervan zul je meer nog dan het uiterlijk bewonderen. Hij treft al wat hij zoekt en, eens geworpen, stuurt niet het lot hem, en zonder dat iemand hem terug werpt keert hij bebloed weerom'. Dan pas breekt Phocus echt in een stortvloed van vragen los                      (685) waarom? waarvan die gave? wie is de gever van zo grote gift? Het antwoord op die vragen geeft hij, al schaamt hij zich ervoor te zeggen welke tol het vroeg; hij pauzeert en, gebukt onder de smart om het verlies van zijn vrouw, vervolgt hij onder tranen 'Dit werptuig, godenzoon, brengt mij (te geloven is het niet)                      (690) in tranen en zal dat blijven doen, zo lang het lot mij leven schenkt: het heeft mij en mijn lieve vrouw slechts onheil opgeleverd, ach had ik dit geschenk maar nooit gekregen!

Cephalus vertelt over zijn verleden met Procris (694 - 758)

'Procris erat, si forte magis pervenit ad aures Orithyia tuas, raptae soror Orithyiae,                                   695 si faciem moresque velis conferre duarum, dignior ipsa rapi! pater hanc mihi iunxit Erechtheus, hanc mihi iunxit amor: felix dicebar eramque; non ita dis visum est, aut nunc quoque forsitan essem. alter agebatur post sacra iugalia mensis,                              700 cum me cornigeris tendentem retia cervis vertice de summo semper florentis Hymetti lutea mane videt pulsis Aurora tenebris invitumque rapit. liceat mihi vera referre pace deae: quod sit roseo spectabilis ore,                            705 quod teneat lucis, teneat confinia noctis, nectareis quod alatur aquis, ego Procrin amabam; pectore Procris erat, Procris mihi semper in ore. sacra tori coitusque novos thalamosque recentes primaque deserti referebam foedera lecti:                            710 mota dea est et "siste tuas, ingrate, querellas; Procrin habe!" dixit, "quod si mea provida mens est, non habuisse voles." meque illi irata remisit.	'Mijn vrouw was Procris, voor het geval jullie dat meer zegt, de zus van Orithya, die door Boreas geschaakt werd; als je echter de schoonheid en aard van beiden vergelijkt was zij een schaking meer waard! Haar vader Erechtheus huwde haar uit aan mij, liefde verbond ons: gelukkig werd ik genoemd en was ik; dat stond de goden niet aan, anders was ik het ook nu wellicht nog. In de tweede maand na ons bruiloftsfeest ziet de gele Aurora (700) vanaf de top van de eeuwig bloeiende Hymettus mij jachtnetten spannen voor hertengewei nadat ze in de ochtend het duister verdreven heeft en sleept mij, ik spartel tegen, mee. Moge ik van de godin de waarheid spreken: dat zij prachtig is met een rozerood aanschijn dat zij de grens beheert tussen daglicht en nacht, dat zij zich met nectarvocht voedt: ik bleef mijn liefde voor Procris trouw; Procris was in mijn hart, Procris steeds op mijn lippen. Mijn trouw aan mijn jonge vrouw gaf ik woorden en de eerste belofte aan haar die achterbleef; (710) beledigd riep de godin uit: "Stop, ondankbaar vod, jouw gemauw; houd die Procris dan maar, maar als ik het juist voorzie, zou je willen dat je haar nooit gehad had", en woest liet ze mij haar.
cum redeo mecumque deae memorata retracto, esse metus coepit, ne iura iugalia coniunx                           715 non bene servasset: facies aetasque iubebat credere adulterium, prohibebant credere mores; sed tamen afueram, sed et haec erat, unde redibam, criminis exemplum, sed cuncta timemus amantes. quaerere, quod doleam, statuo donisque pudicam               720 sollicitare fidem; favet huic Aurora timori inmutatque meam (videor sensisse) figuram. Palladias ineo non cognoscendus Athenas ingrediorque domum; culpa domus ipsa carebat castaque signa dabat dominoque erat anxia rapto:               725 vix aditus per mille dolos ad Erecthida factus. ut vidi, obstipui meditataque paene reliqui temptamenta fide; male me, quin vera faterer, continui, male, quin, et oportuit, oscula ferrem. tristis erat (sed nulla tamen formosior illa                           730 esse potest tristi) desiderioque dolebat coniugis abrepti: tu collige, qualis in illa, Phoce, decor fuerit, quam sic dolor ipse decebat! quid referam, quotiens temptamina nostra pudici reppulerint mores, quotiens "ego" dixerit "uni                     735 servor; ubicumque est, uni mea gaudia servo." cui non ista fide satis experientia sano magna foret? non sum contentus et in mea pugno vulnera, dum census dare me pro nocte loquendo muneraque augendo tandem dubitare coegi.                        740 exclamo male victor: "adest, mala, fictus adulter! verus eram coniunx! me, perfida, teste teneris." illa nihil; tacito tantummodo victa pudore insidiosa malo cum coniuge limina fugit; offensaque mei genus omne perosa virorum                        745 montibus errabat, studiis operata Dianae. tum mihi deserto violentior ignis ad ossa pervenit: orabam veniam et peccasse fatebar et potuisse datis simili succumbere culpae me quoque muneribus, si munera tanta darentur.                 750 haec mihi confesso, laesum prius ulta pudorem, redditur et dulces concorditer exigit annos; dat mihi praeterea, tamquam se parva dedisset dona, canem munus; quem cum sua traderet illi Cynthia, "currendo superabit" dixerat "omnes."                  755 dat simul et iaculum, manibus quod, cernis, habemus. muneris alterius quae sit fortuna, requiris? accipe mirandum: novitate movebere facti!	Terwijl ik naar huis onderweg ben en nadenk over die woorden van de godin word ik bang dat mijn vrouw haar trouw wel eens               (715) kon hebben verwaarloosd: haar schoonheid en jeugd drongen immers op ontrouw aan, haar aard verzette zich ertegen dit te geloven; wel had ik zelf de proef doorstaan maar ook zij bij wie ik vandaan kwam was een voorbeeld van zo'n wangedrag: wij minnenden zijn overal bang voor. Ik besluit datgene te onderzoeken waarover ik bezorgd ben en haar          (720) trouw met geschenken te testen; Aurora vergroot deze zorg en verandert mijn uiterlijk: ik meen dat te voelen. Onherkenbaar kom ik het Athene van Pallas binnen en arriveer in mijn huis; het huis zelf miste elke schuld en bood alle tekens van zuiverheid en was bezorgd om haar verdwenen heer:                          (725) zelfs amper met duizend listen ben ik tot bij Procris geraakt. Zodra ik haar zie, sta ik weer perplex en laat bijna mijn plan om haar trouw te testen achterwege: stomme ik, in plaats van eerlijk te zijn ga ik door, stomme ik om haar niet te omhelzen nu het nog kon. Zij was treurig (maar geen vrouw kan mooier zijn           (730) dan zij in haar verdriet; zij treurde uit verlangen naar haar afwezige man: Stel je voor, Phocus, wat een schoonheid zij was hoe zelfs smart haar zo sierde! Wat moet ik nog vertellen: hoe vaak haar trouw onze verleidingen weerstond, hoe vaak zij uitriep: "Ik dien in trouw slechts één heer;                             (735) waar hij ook is, hem alleen bied ik mijn vreugde". Voor welk normaal man zou dat bewijs van trouw niet groot genoeg zijn? Niet voor mij, ik vecht tot eigen kwelling voort terwijl ik haar een vermogen toezeg voor slechts één nacht en door mijn beloning te vergroten heb ik haar aan het aarzelen gebracht.             (740) Dan roep ik triomfantelijk uit: "Hier staat, bedriegster, een vermomde minnaar Ik was jouw ware man! Je wordt, trouweloze, omarmd met mij als getuige". Zij zwijgt; slechts overwonnen door een stille schaamte ontvlucht ze het onveilig huis met zo'n kwaadaardige echtgenoot en, geschoffeerd door mij, voedt ze een wrok tegen al wat man heet.        (745) Zij zwierf door de bergen en wijdde zich aan de dienst van Diana toen ontbrandde mij, verlaten, een nog heviger vuur in het merg: en smeekte ik vergiffenis, erkende dat ik fout gehandeld had en dat ook ik bezweken zou zijn voor een gelijke misstap bij een beloning, als zoveel geschenken mij beloofd waren.                      (750) Na deze bekentenis kreeg ik haar terug nu zij haar gekwetste schaamte had gewroken en eendrachtig leefden wij jaren lang gelukkig. Zij geeft mij bovendien, alsof ze met zichzelf slechts een klein geschenk had gegeven, een hond cadeau; waarvan Diana had gezegd toen zij hem gaf: "Hij zal allen in rennen te snel af zijn",                                       (755) tegelijk gaf zij ook deze speer die ik in mijn hand houd, zoals je ziet. Wat was nou het lot van dat tweede geschenk?, zul je vragen. Verneem dat wonder dan: je zult versteld staan over zo iets ongehoords.
Laelaps, de hond van Cephalus (759 - 793)

'Carmina Laiades non intellecta priorum solverat ingeniis, et praecipitata iacebat                          760 inmemor ambagum vates obscura suarum: protinus Aoniis inmittitur altera Thebis                          763 [scilicet alma Themis nec talia linquit inulta!]                762 pestis, et exitio multi pecorumque suoque                      764 rurigenae pavere feram; vicina iuventus                         765 venimus et latos indagine cinximus agros. illa levi velox superabat retia saltu summaque transibat postarum lina plagarum: copula detrahitur canibus, quas illa sequentes effugit et coetum non segnior alite ludit.                        770 poscor et ipse meum consensu Laelapa magno (muneris hoc nomen): iamdudum vincula pugnat exuere ipse sibi colloque morantia tendit. vix bene missus erat, nec iam poteramus, ubi esset, scire; pedum calidus vestigia pulvis habebat,                 775 ipse oculis ereptus erat: non ocior illo hasta nec excussae contorto verbere glandes nec Gortyniaco calamus levis exit ab arcu. collis apex medii subiectis inminet arvis: tollor eo capioque novi spectacula cursus,                      780 quo modo deprendi, modo se subducere ab ipso vulnere visa fera est; nec limite callida recto in spatiumque fugit, sed decipit ora sequentis et redit in gyrum, ne sit suus inpetus hosti: inminet hic sequiturque parem similisque tenenti           785 non tenet et vanos exercet in aera morsus. ad iaculi vertebar opem; quod dextera librat dum mea, dum digitos amentis addere tempto, lumina deflexi. revocataque rursus eodem rettuleram: medio (mirum) duo marmora campo            790 adspicio; fugere hoc, illud captare putares. scilicet invictos ambo certamine cursus esse deus voluit, si quis deus adfuit illis.'

'Oedipus had het raadsel van de Sphinx, nog door niemand tevoren begrepen, opgelost en de duistere profetes lag                        (760) voorover ter aarde, onkundig van haar eigen orakeltaal: terstond zond moeder Themis een nieuwe plaag naar Thebe [natuurlijk liet Themis deze daad niet ongewroken!] namelijk een wild zwijn, gevreesd door het boerenvolk want een dodelijk dreiging voor dier en mens; wij, jonge mannen      (765) uit de buurt, kwamen te hulp en omsingelden de akkers in een wijde kring. Het wild wipte met een lichte sprong over de strikken heen en rende de gespannen netten onder de voet: dan worden honden losgelaten maar bij hun jacht ontkwam ze in haar vlucht en snel als een vogel solde zij met die meute.               (770) Ik roep ook zelf onder luide instemming mijn Laelaps (zo heet mijn cadeau): hij vecht al lang tegen zijn boeien en probeert ook zelf al de riem rond zijn nek los te krijgen. Hij was amper los of ik kon al niet meer zien waar hij was, een warme stofwolk hing over zijn voetspoor                                      (775) maar hijzelf was onttrokken aan mijn blik: niet sneller dan hij vliegt een lans, of schot afgeschoten door een slinger of snelt een lichte pijl van een Kretenser boog. De top van een heuvel steekt midden in de velden uit: daar klim ik naartoe en krijg zicht op een ongehoorde race                 (780) zodra ik het ondier ingehaald zie worden ontspringt hij toch weer de beet van de hond; en, sluw, vervolgt hij zijn vlucht niet in rechte lijn naar de verte, nee, hij misleidt de bek van zijn achtervolger en maakt een bocht terug om de snelheid voor zijn vijand nadelig te maken: die komt dan dichtbij en evenaart zijn rapheid en lijkt hem te grijpen. (785) maar nee, hij vangt bot want hij hapt alleen lucht. Ik zocht hulp bij een speerworp; maar terwijl ik mijn rechterhand dril, terwijl ik mijn zielloze vingers tot spoed maan wend ik mijn blik af, en als ik hem dan weer naar dezelfde kant richt zie ik midden op de vlakte (een wonder) twee beelden staan                         (790) de een schijnbaar in vlucht, de ander in achtervolging. Kennelijk wilde een god dat elk van beide onoverwonnen zou blijven, als een godheid in het spel was'.

De dood van Procris (794 - 865)

hactenus, et tacuit; 'iaculo quod crimen in ipso est?' Phocus ait; iaculi sic crimina reddidit ille:                           795 'Gaudia principium nostri sunt, Phoce, doloris: illa prius referam. iuvat o meminisse beati temporis, Aeacide, quo primos rite per annos coniuge eram felix, felix erat illa marito. mutua cura duos et amor socialis habebat,                           800 nec Iovis illa meo thalamos praeferret amori, nec me quae caperet, non si Venus ipsa veniret, ulla erat; aequales urebant pectora flammae. sole fere radiis feriente cacumina primis venatum in silvas iuvenaliter ire solebam                            805 nec mecum famuli nec equi nec naribus acres ire canes nec lina sequi nodosa solebant: tutus eram iaculo; sed cum satiata ferinae dextera caedis erat, repetebam frigus et umbras et quae de gelidis exibat vallibus aura:                                810 aura petebatur medio mihi lenis in aestu, auram exspectabam, requies erat illa labori. "aura" (recordor enim), "venias" cantare solebam, "meque iuves intresque sinus, gratissima, nostros, utque facis, relevare velis, quibus urimur, aestus!"              815 forsitan addiderim (sic me mea fata trahebant), blanditias plures et "tu mihi magna voluptas" dicere sim solitus, "tu me reficisque fovesque, tu facis, ut silvas, ut amem loca sola: meoque spiritus iste tuus semper captatur ab ore."                            820 vocibus ambiguis deceptam praebuit aurem nescio quis nomenque aurae tam saepe vocatum esse putat nymphae: nympham mihi credit amari. criminis extemplo ficti temerarius index Procrin adit linguaque refert audita susurra.                        825 credula res amor est: subito conlapsa dolore, ut mihi narratur, cecidit; longoque refecta tempore se miseram, se fati dixit iniqui deque fide questa est et crimine concita vano, quod nihil est, metuit, metuit sine corpore nomen               830 et dolet infelix veluti de paelice vera. saepe tamen dubitat speratque miserrima falli indiciique fidem negat et, nisi viderit ipsa, damnatura sui non est delicta mariti. postera depulerant Aurorae lumina noctem:                        835 egredior silvamque peto victorque per herbas "aura, veni" dixi "nostroque medere labori!" et subito gemitus inter mea verba videbar nescio quos audisse; "veni" tamen "optima!" dicens fronde levem rursus strepitum faciente caduca                    840 sum ratus esse feram telumque volatile misi: Procris erat medioque tenens in pectore vulnus "ei mihi" conclamat! vox est ubi cognita fidae coniugis, ad vocem praeceps amensque cucurri. semianimem et sparsas foedantem sanguine vestes             845 et sua (me miserum!) de vulnere dona trahentem invenio corpusque meo mihi carius ulnis mollibus attollo scissaque a pectore veste vulnera saeva ligo conorque inhibere cruorem neu me morte sua sceleratum deserat, oro.                          850 viribus illa carens et iam moribunda coegit haec se pauca loqui: "per nostri foedera lecti perque deos supplex oro superosque meosque, per si quid merui de te bene perque manentem nunc quoque, cum pereo, causam mihi mortis amorem,      855 ne thalamis Auram patiare innubere nostris!" dixit, et errorem tum denique nominis esse et sensi et docui. sed quid docuisse iuvabat? labitur, et parvae fugiunt cum sanguine vires, dumque aliquid spectare potest, me spectat et in me           860 infelicem animam nostroque exhalat in ore; sed vultu meliore mori secura videtur.' Flentibus haec lacrimans heros memorabat, et ecce Aeacus ingreditur duplici cum prole novoque milite; quem Cephalus cum fortibus accipit armis.             865

Tot hier zijn verhaal, nu zweeg hij. "Maar welk kwaad schuilt nu in die speer?" is Phocus' vraag; dan vertelt hij de ramp die kleeft aan het werptuig          (795) Vreugde, Phocus, lag aan het begin van onze ellende: daarover zal ik dus eerst verhalen. Laat het deugd doen terug te denken aan die tijd van geluk, toen ik juist als in de eerste jaren met mijn vrouw gelukkig was, en zij gelukkig met haar man. We koesterden wederzijds zorg en deelden onze liefde,                              (800) en zij zou het bed van Juppiter niet prefereren boven mij noch was er iemand die mij in kon palmen zelfs al zou Venus zelf dat proberen; gelijke vlammen roosterden ons hart. Als de zonsopgang met zijn eerste stralen de heuveltoppen trof placht ik koen de bossen in op jacht te gaan,                                                (805) noch dienaars noch paarden noch scherpneuzige honden vergezelden mij dan noch strikken of netten: ik was veilig met alleen maar mijn speer; maar wanneer mijn arm vermoeid was van het moorden onder wild zocht ik de koelte op en de schaduw en de wind vanuit de koele dalen:                                        (810) een zacht briesje wilde ik midden op het heetst van de dag, op zo'n briesje lag ik te wachten bij mijn rust na mijn daadkracht, ik neuriede "briesje, kom", ik zong dat vaker, "en wees mij gewillig en verkoel mij zoals ik dat vraag en verlicht mij door zo te handelen van de hitte waarvan ik stik!"              (815) Terloops voegde ik eraan toe (dat bracht mijn ongeluk voort) veel vleiende woorden: "jij bent mijn welkome lust" en meermalen "Jij verkwikt en koestert mij, jij zorgt ervoor dat ik bossen en eenzame plekken omhels, en jouw adem wordt steeds door mijn lippen gekoesterd".                          (820) Een onbekende leende zijn oor en werd door de dubbelzinnige misleid en meende dat de vaak herhaalde aanspreekvorm 'briesje' een nimf betrof en dacht dat ik een nimf omhelsde. Als overhaaste aangever van een zelf verzonnen misstap ging hij terstond naar Procris om haar het gehoorde gefluister te melden.                (825) De liefde is goedgelovig: terstond is zij in zak en as en valt flauw, naar mij verteld werd; na lange tijd bijgekomen noemt zij zich ongelukkig, slachtoffer van onbillijk lot en klaagt over ontrouw en een misstap die voortkwam uit het niets. Wat niet bestaat, vreesde ze, ze vreesde een woord zonder inhoud              (830) en in haar ongeluk was ze jaloers als op een werkelijke minnares. Toch twijfelt de ongelukkige ook en hoopt ze misleid te zijn en ontkent geloof in de verrader en is van plan de fouten van haar man te verwerpen tenzij ze die zelf gezien heeft. De volgende dag had het licht van Aurora de nacht verdreven                    (835) toen ik er op uit trok het bos in en na de jacht in het gras had verzucht: "Briesje, kom en verlos mij van mijn vermoeidheid!" en plotseling scheen ik soort van zuchten onder mijn woorden te horen net terwijl ik gewaagde van "kom" en van "liefste" en dan weer een licht geluid van een takje dat neerboog                             (840) en ik dacht dat het wild was en wierp mijn lichte lans erop af: het was Procris en de wond in haar borst omklemmend riep ze: "Wee mij!". Zodra ik het zo bekende stemgeluid van mijn trouwe echtgenote hoor, ren ik, opeens buiten zinnen, toe. Ik tref haar stervend aan, haar kleding besmeurend met bloed, terwijl ze haar eigen geschenk (ik ongelukkige) poogt uit de wonde te trekken en til haar lijfje, dierbaarder dan het mijne, met zachte hand op en met een reep van haar kleding afgescheurd verbind ik de diepe wond en probeer het bloed te stelpen en smeek mij niet door haar dood als moordenaar achter te laten.               (850) Hoewel haar krachten afnamen en zij stervende was, dwong zij zichzelf nog dit slechts te zeggen: "Ik smeek je bij het verbond van ons bruidsbed en de hemelgoden die ik eer, bij al wat goeds ik van jou heb verdiend en bij de liefde die ook nu blijft nu ik sterf, de oorzaak van mijn dood,                               (855) laat Aura niet ons bed met een huwelijk bezoedelen!" Zo luidde haar woord en pas toen merkte ik en legde uit dat er een misverstand was rond een naam; wat nut had die uitleg? Zij wankelde en haar laatste krachten stroomden met het bloed weg en zolang ze nog zien kon, keek ze mij aan en richt haar ongelukkige        (860) ziel naar mij en zij blies haar laatste adem op mijn lippen uit, maar toch leek zij met een kalmer blik gerust te sterven'. Wij hoorden tot tranen geroerd hem dit snikkend vertellen. Maar zie daar trad Aeacus binnen met zijn twee zonen en nieuwe troepen; van hem neemt Cephalus deze militaire versterking aan.              (865)

Lees verder in Boek 8 Terug naar het overzicht van de inhoud van de Metamorfosen van Ovidius