XXIX.

Perfectum actief en passief; stamtijden

A. perfectum actief:

perfectumstam : vocav-
ik heb geroepen / ik riep
jij hebt geroepen / jij riep
etc

vocavi
vocavisti
vocavit
vocavimus
vocavistis
vocaverunt

Het perfectum actief wordt gevormd door achter de perfectumstam van een werkwoord de perfectumuitgangen
-i, -isti, -it, -imus, -istis, erunt
te plakken.
De perfectumstam van vocare is : vocav-
Dit is dus een andere stam dan de praesensstam. (Bij vocare is de praesensstam voca-, zoals je al weet.)

Vaak wordt de perfectumstam gevormd door een -v- toe te voegen aan de praesensstam, maar ook heel vaak is de perfectumstam verschillend van de praesensstam.

perfectumstam : terru-
ik heb bang gemaakt / ik maakte bang
jij hebt bang gemaakt / jij maakte bang
etc

terrui
terruisti
terruit
terruimus
terruistis
terruerunt

De perfectumuitgangen zijn overal hetzelfde. Als je eenmaal de perfectumstam kent, hoef je alleen nog maar de uitgangen
-i, -isti, -it, -imus, -istis, -erunt
achter die stam te plakken.
Het onderscheid, dat bij de praesensstammen werd gemaakt, in a-stammen, e-stammen, etc speelt bij het perfectum geen rol.

perfectumstam : vic-
ik heb overwonnen / ik overwon
jij hebt overwonnen / jij overwon
etc

vici
vicisti
vicit
vicimus
vicistis
vicerunt

perfectumstam : audiv-
ik heb gehoord / ik hoorde
jij hebt gehoord / jij hoorde
etc

audivi
audivisti
audivit
audivimus
audivistis
audiverunt

perfectumstam : fu-
ik ben geweest / ik was
jij bent geweest / jij was
etc

fui
fuisti
fuit
fuimus
fuistis
fuerunt

perfectumstam : potu-
ik heb gekund (kunnen...) / ik kon
jij hebt gekund (kunnen...) / jij kon
etc

potui
potuisti
potuit
potuimus
potuistis
potuerunt

In het Nederlands heet het perfectum de Voltooid Tegenwoordige Tijd. Het perfectum heeft wel wat van een verleden tijd, omdat het verwijst naar handelingen die voltooid zijn, maar formeel is het een tegenwoordige tijd. Veni, vidi, vici, "Ik kwam, ik zag, ik overwon", zoals Caesar zei, betekent: Destijds heb ik gewonnen, dat is nu klaar en af, en nu ben ik de winnaar.
Een andere voorbeeld: dixit betekent: hij heeft gezegd, hij is klaar met spreken, en nu houdt hij zijn mond.

B. perfectum passief

vocatus sum
vocatus es
vocatus est
vocati sumus
vocati estis
vocati sunt

ik ben geroepen
jij bent geroepen
hij is geroepen
wij zijn geroepen
etc

Het perfectum passief wordt gevormd door de combinatie van het voltooid deelwoord en het werkwoord "zijn". Dat is dus niet anders dan in het Nederlands.
Het voltooid deelwoord heet in het Latijn het participium perfecti passivi ( participium = deelwoord, pars = deel, particeps = deelachtig aan). We spreken van het ppp.
Het perfectum passief wordt dus gevormd door het ppp + esse.

Vaak wordt het ppp gevormd door aan de praesensstam -tus toe te voegen. Maar ook vaak is het ppp onregelmatig gevormd.

territus sum
territus es
territus est
territi sumus
territi estis
territi sunt

ik ben bang gemaakt
jij bent bang gemaakt
etc

Het ppp (bijv. vocatus) wordt verbogen als servus, rosa en bellum. Vandaar dat hier boven al stond: vocati sumus: wij zijn geroepen: vocati = nom. mv. ml.
In de volgende voorbeelden zie je mannelijke, vrouwelijke en onzijdige vormen van het ppp:

servi vocati sunt

puellae vocatae sunt
puella vocata est

oraculum auditum est

Het ppp van víncere is victus, van audire is het ppp auditus:

victus sum
victus es
victus est
victi sumus
victi estis
victi sunt

ik ben overwonnen
jij bent overwonnen
etc

auditus sum
auditus es
auditus est
auditi sumus
auditi estis
auditi sunt

ik ben gehoord
jij bent gehoord
etc

C. Stamtijden

Om werkwoordsvormen correct te kunnen vormen, interpreteren en vertalen, moet je er dus de praesensstam, de perfectumstam en het ppp van kennen. Dus:

De stamtijden bestaan uit de 1e persoon ev. praes. act., de 1e persoon ev. perf. act, het ppp (nom. ev. ml.), de infinitivus praes. act. en de betekenis in het nederlands.

Leer de volgende stamtijden:

deleo - delevi - deletus - delêre - verwoesten
teneo - tenui - tentus - tenêre - (vast)houden

cárpo - carpsi - carptus - cárpere - plukken
claúdo - clausi - clausus - claúdere - sluiten
consulo - consului - consultus - consúlere - raadplegen
díco - dixi - dictus - dícere - zeggen
émo - emi - emptus - émere - kopen

aperio - aperui - apertus - aperire - openen
haurio - hausi - haustus - haurire - scheppen, putten

Oefening :
Vertaal:

1. carpsistis
2. tenuerunt
3. vocatus es
4. consultus sum
5. delevimus
6. clauserunt
7. potuistis
8. empti sunt
9. puella audita est
10. fuimus
11. dixisti
12. hausistis
13. dictum est
14. vici
15. aperuerunt
16. feminae vocatae sunt
17. carpsit
18. potuimus
19. porta aperta est
20. amati sumus
21. clausit
22. fuerunt
23. emistis
24. profligatus sum
25. oppida deleta sunt
26. potuerunt
27. exportavimus
28. emit (2 keer!)
29. victi sumus
30. terruimus
31. rosae carptae sunt
32. fuisti
33. territi sumus
34. oravistis
35. aqua hausta est
36. oracula consulta sunt

Kijk na: KLIK HIER.