XVI.

Het zelfstandig naamwoord - substantivum

A. Genitivus en dativus

Servus medici in umbra ramorum dormit - De slaaf van de arts slaapt in de schaduw van de takken.

'medici' en 'ramorum' zijn beide genitivusvormen; in beide gevallen gebruik je bij het vertalen naar het Nederlands het woord 'van'.
De genitivus drukt bezit uit : de arts bezit de slaaf, en dus zeg je : de slaaf van de arts.
Bij 'de schaduw van de takken' is niet echt sprake van een bezitsverhouding.
Vaak wordt de genitivus gebruikt om twee zelfstandige naamwoorden aan elkaar te plakken, om de nauwe relatie tussen twee personen / dingen / begrippen uit te drukken. Nog enkele voorbeelden:

Populus Poenorum non socius Romanorum est - Het volk van de Carthagers is geen bondgenoot van de Romeinen.

Oraculum signum deorum est - Een orakel is een teken van de goden.

De dativus drukt doorgaans het meewerkend voorwerp uit :

Servus aquam puellis haurit - De slaaf schept / put water voor de meisjes.

Servus gladium domino dat - De slaaf geeft het zwaard aan zijn heer.

In sommige zinnen gaat het daarbij om een bezitsverhouding:

Domino servi sunt - Voor de heer zijn (er) slaven = de heer heeft slaven.

Lupis caudae sunt - Voor wolven zijn staarten = wolven hebben een staart.

Zowel de genitivus als de dativus kunnen dus bezit uitdrukken. Kox' oude leermeester sprak altijd van de genitivus possessivus en de dativus possessivus. Mooie termen, die je best mag gebruiken, maar als je zegt: deze genitivus drukt bezit uit, of : deze dativus is van bezit, vindt Kox het ook goed. Als je het maar snapt!

Oefening 1 :
vertaal naar het Nederlands :

1. populo rami et folia sunt
2. agricolae vaccae sunt
3. avo villa cum horto est
4. socii Romanorum non amici Poenorum sunt
5. medicus amicus nautae est

Nakijken: KLIK HIER!

B. Leer de volgende woorden:

annus : jaar
Athenae : Athene
castra : (leger)kamp
cauda : staart
centum : honderd
fluvius : rivier
forum : markt
Genava : Geneve
inimicus : vijand
iugum : juk
legatus : gezant; onderbevelhebber
locus : plaats, plek
murus : muur
oppidum : (vesting)stad
per + acc.: door(heen)
provincia : provincie; Provence
Rhodus : Rhodos
Roma : Rome
saeculum : eeuw
Sicilia : Sicilië
sine + abl.: zonder
templum : tempel
villa : landhuis, buitengoed

Onthoud de woorden door ze te verbinden met wat je al weet:

annus > an (frans); anniversary (engels); anno domini
castra > ?
cauda > coda (muziekterm)
centum > cent
fluvius > fleuve (frans)
forum > forum
inimicus > in-amicus=geen-vriend; enemy (engels)
iugum > juk
legatus > ?
locus > locaal
murus > muur
oppidum > ?
per > ?
provincia > provincie
saeculum > siècle (frans)
sine > ?
templum > tempel
villa > villa

C. Accusativus

Inimici villas incendunt - De vijanden steken de landhuizen in brand.

Het lijdend voorwerp villas staat in de accusativus.

De accusativus wordt ook gebruikt om richting uit te drukken. De woordgroep met die accusativus geeft antwoord op de vraag: waar naar toe? Voorbeelden :

Migrat in oppidum - Hij verhuist naar de vestingstad.
Migramus Romam - Wij verhuizen naar Rome.

Het Nederlands gebruikt voorzetsels om richting uit te drukken: naar, totaan, etc. Bij de namen van steden en kleine eilanden staat in het Latijn de acc. zonder prepositie (voorzetsel). In de overige gevallen worden preposities gebruikt, die dan door een acc. worden gevolgd :

in + acc. : naar
ad + acc. : naar, tot aan
sub + acc. : onder, tot vlak bij

Oefening 2 :
vertaal naar het Nederlands:

1. venitis in Siciliam
2. veniunt Rhodum
3. mittimus legatos ad Belgas
4. amicos in hortum vocamus
5. portas templorum claudite!
6. agricolae equos in fluvium pellunt
7. dividimus saeculum in C annos
8. Cadmus ad oraculum dei venit
9. socii ad signa conveniunt
10. Caesar per provinciam in Galliam contendit

Nakijken: KLIK HIER!